24
is niet hoog in prijs omdat pacht betaald wordt, maar pacht wordt betaald omdat graan hoog in prijs is 1). En de hoe- grootheid der pacht hangt af van een vergelijking, en wel van de opbrengst van het stuk grond welks pacht men kennen wil, met die van het slechtste stuk grond welks bebouwing onder gegeven omstandigheden nog rekening geeft. Zij stijgt naarmate extensiever bebouwing slechter grond in cultuur, of intensiever bebouwing de betere eigenschappen van het goede land meer tot ontwikkeling brengt 2). Door iedere oorzaak derhalve die bij bovengenoemde vergelijking het ver- schil grooter maakt 3).
Wij bewegen ons hier op een inderdaad overbekend terrein, en hebben daarom getracht zoo beknopt mogelijk Ricardo's begrippen over waarde terug te geven. Ik hoop niet, dat wat hierdoor aan beknoptheid gewonnen werd, aan volledigheid verloren ging.
Zien wij terug.
Bijna zou men zeggen zooveel soorten goederen zooveel soorten waarde. De waarde der kapitaalgoederen, grond, kapitaal,
1) Princ. p. 39.
2) Verg. Wieser. Natürl. Werth 114 v.v.
3) Cf. vooral Princ. Chapter II. De groote leemten in Ricardo's grondrente- theorie, en met name de principiëele fout die Ricardo begaat door het probleem der grondrente niet op te vatten als een deel van de theorie «der natürlichen Zurechung des productiven Ertrages», werden met groote scherpte en helderheid in het licht gesteld door von Wieser Natürliche Werth § 34. Zeer juist schrijft hij: «dort wo ein reine Differentialrente besteht, ist also Land Theilweise ein- geschränkt (in den besseren und besten Classen) und Theilweise in Ueberfluss (in den schlechteren), Capital und Arbeit dagegen durchaus eingeschränkt ver- fügbar. >> - Daar het nu zeer wel mogelijk is, dat land alléén in beperkte hoe- veelheid aanwezig is (men denke zich een vruchtbaar eiland), terwijl het niettemin een grondrente afwerpt, volgt hieruit reeds dat Ricardo's theorie niet voldoende is om het verschijnsel der grondrente te verklaren. De fout is dat Ricardo zich buiten de Differentialrente geen grondrente schijnt te hebben kunnen denken. Dat analogiën van de Ricardiaansche Differentialrente ook bij het kapitaal voor-
komen, zie Wieser t. a. p. in de noot op pag. 118.
