66
zijn, dat zoodoende alle elementen van Böhm’s rentetheorie in gelijke mate tot ontwikkeling waren gebracht.
Op twee punten. dient bij het zoeken naar den oorsprong van de rente vollen nadruk te vallen. In de eerste plaats op het feit, dat het kapitaal een onmisbare factor is in bijna alle productieprocessen d.w.z. dat het resultaat niet bereikt, de producten niet verkregen hadden kunnen worden, zonder de medewerking van het kapitaal. Het erkennen van dit feit sluit in zich de noodzakelijkheid om een deel van het bereikt gevolg goed te schrijven op rekening van het kapitaal. Kapitaal en arbeid hebben samen een zekeren voorraad producten voortge- bracht; deze is resultaat van beider samenwerking. Noch het kapitaal noch de arbeid afzonderlijk hadden ze kunnen voortbren- gen; beiden hebben dientengevolge recht op hetgeen door beiden is voortgebracht. Beiden zijn oorzaak, niets slechts voorwaarde van productie. — Daar intusschen, althans in verre de meeste gevallen, niet is aan te wijzen welk deel der producten door den éénen, welk door den anderen productiefactor werd voortgebracht, rijst de vraag, hoe groot het aandeel is (pro- ductieve bijdrage noemt Wieser dit) van het totaal-product, dat op rekening der verschillende productiefactoren gesteld mag worden. Elke productiefactor vormt hier een onbekende, welks waarde gevonden wordt door vergelijkingen, en wel natuurlijk evenveel vergelijkingen als er in elk daarvan onbe- kenden zijn. Deze worden gevonden in verschillende productie- processen, waaraan dezelfde productiefactoren deel hebben. Waar dit niet zoo is, en in éen vergelijking meerdere produc- tiefactoren voorkomen, die in den volstreksten zin monopolie- goederen zijn, is de productieve bijdrage niet berekenbaar en moet men zich tot gissingen bepalen.
De berekening der grootte van deze voorloopig zuiver physische productiviteit van het kapitaal is noodig, om te komen tot de bepaling der kapitaalswaarde, die direct af hangt van het aandeel, dat van het totaal product aan het kapitaal
