gemaakt door het cijfer en de formule, zoo lijkt het mij volstrekt niet onmogelijk de beleving van het universum, zoowel kwalitatief als kwantitatief vast te leggen in een scheikundige of algebraïsche formule, zonder de hoogere eischen der poësie schade te doen.
Wanneer men zich hieraan ergert, dan komt dit doordat men evenals bij de impressionistische schilderkunst aan de verf, aan de woorden genoegen beleeft, maar de woordschoonheid wordt bepaald door de plaats die het woord inneemt en door de verhouding die het zoowel volgens de „beteekenis” als volgens den „klank” krijgt met het daarop volgende. „Tous mes poèmes sont des poèmes en forme d'errata” schrijft Tristan Tzara. Mallarmé, wiens licht eerst heden tot ons geestelijk netvlies komt, zegt dat er voor de dichters veel te leeren valt van de wit en zwart verdeeling, evenals van het typografische karakter der advertenties.
En nu nog iets over het al dan niet logische der poësie. Wanneer ik de alogica voor een poësie gegrond op de heroïsche apontaniteit van de geest, opeisch, dan is dit geen aanloop voor een hyperesthetiek, maar een innerlijke noodwendigheid om tot zuivere poësie tot „oerspraak” te komen. Een vers bouwen op de zuivere rede, is een onmogelijkheid. Vers en rede sluiten elkâar uit. De logica, die aan onze literatuur ten grondslag ligt, heeft aan het woord zijn suggestieve kracht ontnomen. Daardoor zijn alle woorden verteerd, zij zijn ongeschikt als uitdrukkingsmiddel van onze verdiepte levenskracht. Wij hebben te bedenken dat onze logica van het patroon Hegel-Bolland b.v., gegroeid is uit waarheidsnormen, die wij hebben ontwikkeld uit de éénzijdige gymnastische bewegingen van ons denkvermogen. Stelt u voor te leven in een tijd, waarin men als waarheidsnorm aanneemt, dat de aarde vlak en naar vier zijden begrensd is. Dat dit vlak onbewegelijk is enz. Zal de geheele levensvoorstelling daarmede nu niet in overeenstemming zijn? En zal deze niet ogenblikkelijk veranderen op het oogenblik, dat het wetenschappelijk
3
