Tonen en niet-tonen worden ingesteld in duur en kracht (onveranderlijk, op het electrisch werkend apparaat) volgens een compositie van evenwichtige verhouding. (Door deze moet het universeele beeldingsmiddel „universeel“ optreden. Opdat het weder geen „vorm“ aanneemt in de veelheid moet het „opgeheven“ worden, waartoe de genoemde tweeheid in het beeldingsmiddel noodig is).
Deze compositie wordt door den kunstenaar gevonden, evenals het de kunstenaar is, die de leiding bij het construeeren van de beeldingsmiddelen zal hebben. Zijn intuitie moet hem de Neo-Plastische wetten op de juiste wijze doen toepassen. Hij „zoekt“ maar copieert niet de schilderkunstige compositie. Door b. v. op nieuw doen hooren van reeds gegeven klanken, in andere verhouding; door daàr waar het noodig is een beeld terug te roepen, enz, zal het gering aantal geluiden de rijkdom en volheid van het Neo-Plastisch schilderij met zijn enkelvondige kleuren kunnen uitbeelden. Zoo zal de compositie, hoewel kort, voldoende duren om het opnemen van een vast beeld mogelijk te maken. Ook bij het zien van het Neo-Plastisch schilderij constateert men voortdurend verhoudingen; na den totaalindruk gaat het oog van vlak tot zijn tegenoverstellingen, van tegenoverstellingen tot vlak. Zoo ontstaat geen herhaling maar telkens nieuwe verhouding waardoor de totaalindruk zich in ons fixeert.
Het gelijkwaardige, het zich opheffende van het een en het ander in de compositie houdt in, dat (evenals in de schilderkunst de vlakken) de vlakke klanken niet gelijksoortig tegenover elkander staan. Een geweldige klank kan tegengesteld zijn door een betrekkelijk gering geluid, dat geheel anders is. Zoò is het onmogelijk dat vaagheid of eentonigheid ontstaat. De theoretisch wellicht te dor schijnende tweeheid paart zich telkens tot een eenheid, die zich weder verliest in het geheel. Door compositie en beeldingsmiddel is een ander dan het natuurlijke rythme in uitdrukking gelijkstaande met dat der Neo-Plastische schilderkunst. Evenals in deze, zal
20
