doen? Hij zal zijn rusttijd niet verkorten om iets te maken dat hij niet noodig heeft, tenzij een mensch of eene verzameling van menschen hem daartoe dwingen; dus zal hij òf het zonder ornament doen, òf iets van Zijn vrijen tijd opofferen om het goed te maken. Dat zal dan een bewijs zijn, dat hij er werkelijk behoefte aan heeft en het al zijn moeite waard is; in welk geval dan Weer zijn arbeid niet enkel moeite zal zijn, maar hem zal bezighouden en genoegen geven door te voldoen aan Zijn lust tot handelen.
Zóó vind ik dat een verstandig man zou handelen, indien hij vrij ware van menschelijken dwang; daar hij dat niet is, doet hij anders. Hij is lang voorbij het stadium, waarin machines enkel gebruikt worden voor het Werk dat het gros der menschen tegenstaat, of om te doen wat evengoed door eene machine als door een mensch kan worden gedaan, en hij verwacht instinctmatig dat er eene machine zal ontdekt worden, telkens Wanneer eenig voortbrengsel der nijverheid veel gevraagd wordt. Hij is de slaaf der machine: de nieuwe machine moet uitgevonden worden en wanneer zij uitgevonden is, moet hij, ik kan niet zeggen haar gebruiken, maar door haar gebruikt worden, of hij wil of niet.
Maar waarom is hij de slaaf der machine? Omdat hij de slaaf is van het stelsel voor welks bestaan de uitvinding der machine noodig was. En nu moet ik, of liever, heb ik reeds laten varen de veronderstelling van gelijkheid van levensomstandigheden, en herinner u eraan, dat, al zijn wij allen in zekeren zin de slaven der machine, sommige menschen dat onmiddellijk zijn, zonder eenige beeldspraak hoegenaamd, en wel juist diegenen, op wie het groote lichaam der toegepaste kunsten steunt, nl. de arbeiders.
Het is noodig voor het stelsel, dat hen in den toestand
