mate van vastheid of aaneenlijming in de massa te doen ontstaan, is het zand toch zeer vatbaar om verplaatst te worden, of zoo als men dat noemt te verstuiven. Dit verstuiven wordt slechts verhinderd als het zand vol water is, of als het door ijzer, kalk of een ander cement ten deele aaneengelijmd wordt, of eindelijk als er alluvium op ligt. Doch is geen van allen het geval, en wordt door het eene of andere toeval het plantenkleed verbroken, dat dun uitgespreid ligt over de meeste zandheuvels, dan is er geen einde aan het verstuiven te verwachten, als namelijk de mensch daar niet voor zorgt.
Maar de vlijt van den mensch heeft niet slechts de verstuivende duinen vastgelegd, ook door klei en andere taaije aardsoorten met het zand te vermengen en door mest te brengen op de oppervlakte van het zand, heeft hij zandvlakten en duinen veranderd in vruchtbare landerijen. Doch dit alles behoort tot den landbouw en dus niet tot het onderwerp van onze beschouwing. Maar de eerste schreden waardoor woeste en dorre, verstuivende en kale zandvlakten en heuvels veranderd worden in boschrijke streken en vruchtbare velden, door de vermenging van het zand met plantenmodder, zijn eene overwinning op de natuur, die den landbouw voorafgaat, een geographische revolutie die een voornaam deel uitmaakt van de geschiedenis van den invloed des menschen op de natuur.
