Zoo even zagen wij dat de fransche duinen door te verstuiven eene groote uitgestrektheid voorheen vruchtbaar land veranderd hebben in eene onvruchtbare woestenij. De Landes is de naam van die groote in het zuidwesten van Frankrijk liggende zandwoestijn. Clavé zegt van die Landes van Gascogne: De bodem der Landes, uit zuiver zand bestaande dat op eene ondoordringbare leemlaag, alios geheeten, ligt, werd sedert eeuwen als ongeschikt voor den landbouw beschouwd. Verschroeid in den zomer en bevrozen in den winter bragt hij slechts varens, russchen en heideplanten voort, en verschafte naauwelijks een schrale weide voor eenige weinige half uitgehongerde schapen. En om de kroon te zetten op al die ellende werden de Landes onophoudelijk bedreigd door de overstuivende duinen. Groote reeksen zandhoopen, opgeworpen door de golven over eene uitgestrektheid van meer dan vijftig mijlen langs de kust, en onophoudelijk vernieuwd, werden door den westewind binnenwaarts gedreven, en als zij over de vlakte rolden begroeven zij den bodem onder hun zand, overwonnen alle beletselen en naderden en gingen voort met eene vreesselijke regelmatigheid. De geheele provincie scheen tot eene onvermijdelijke verwoesting veroordeeld te zijn—toen Brémontier zijn wijze om de duinen vast te leggen door het planten van den zeeden uitvond.
Ofschoon de Landes gedurende eeuwen aaneen woest en verlaten waren, vertoonen zij toch vele bewijzen van eene vroegere beschaving en bloei: het zand alleen heeft hen tot hun tegenwoordigen toestand gebragt. De ver-
