woesting der kuststeden en dorpen, waar de markten waren voor de voortbrengselen der vlakte, het verstoppen en afdammen der rivieren en kleinere waterloopen door den voortgang der duinen, waren zeer wel in staat om het land woest en dor te maken, en verklaren de vermindering der bevolking en de verwaarloozing van den landbouw voldoende. Maar toen de duinen eenmaal vastgelegd waren en de gronden ten oosten der duinen veilig waren voor overstuiving van zand, nam men weldra proeven van landbouw, boschbouw en afwatering, en die proeven zijn met zulk een goed gevolg bekroond, dat de volkomene weder in bezitneming van een der treurigste en grootste woestenijen van Europa als eene waarschijnlijke en weldra aanstaande zaak beschouwd mag worden, gelijk wij boven reeds met een enkel woord zeiden. En dat het wel eene zaak van groot belang is de Landes te maken tot eene vruchtdragende streek, valt het best in het oog als wij lezen dat Lavergne de geheele oppervlakte der Landes van Gascogne begroot op 700 000 bunders!
En reeds drie eeuwen geleden konden die woeste Landes in een bloeijend en vruchtbaar oord veranderd zijn geworden, als staatkundige en godsdienstige vooroordeelen dat niet hadden belet. Toen de Mooren uit Spanje verdreven werden door de blinde begeerlijkheid en de domme onverdraagzaamheid van de 15de eeuw, vroegen zij verlof om zich in de woestijn der Landes te mogen vestigen. Te dien tijde, het is algemeen bekend, waren de Mooren een volk, veel beschaafder en hooger ontwikkeld dan hunne christelijke vervolgers,
