Rijmbijbel/1 Maccabeeën

Esther 2 Maccabeeën

f104r

Hier neemt inde^[1] teser stede

Drike van persen ende van meden

18295

Dat griexe rike comt hier an

Doe alexander die rike man

Weder in babilonie quam

Veniin hi an sire suster nam

So dat hi verloes die tale

18300

Mar hi screef den sinen wale

Siin rike het hi niet geel

Hi maecter af xii deel

En besettet an xii heren

Want hine onste^[2] nieman der eren

18305

Dat hi van machte hem geleke

Dat testament brac corteleke

Want die iiii verwonnen dachte

Ende hilden dat rike met crachte

Alexander starf in babilone

18310

Ende droechxii iaer decrone

In grieken droech na hem crone

Philips siin broeder van machedone

Ende chalenchus in surien

Ende antigonus in assẏrien

18315

In egypten tholomeus

Daer ic vort af spreke aldus

Tholomeus socer quam

Na alexandre ende hi nam

Dlant van egypten onder hem

18320

Ende hi voer vort in iherusalem

Als ochti sacrificie woude

Gode maken dor sine houde^[3]

Dat was up ·i· saterdach

Om dat hi wiste datter an lach

f104v

18325

Inden dach der ioden viere

Dat si en vochten in ghere maniere

Voer dhire gevaan met hun

Ende oec met dien van garisim

Voerdi in egypten lant

18330

Ende vercochtse inder coopmanne hant

Iadus die die bisscop was

In iherusalem als ict las

Entien alexanders die ere dede

Dat hi vri maecte die stede

18335

Starf tien tiden als ict las

Na hem wert bisscop onias

Siin sone als hi soude doen

Daer na die rechtre symoen

In tolomeus tiden waren

18340

CC.M porters te waren

Ende lxx tote rome ghetelt

Dus groot was doe haer gewelt

Die coninc van egypten lant

Bleven tolomeus ghenant

18345

Na desen tolomeus alleẏne

Tote dien tiden dat die romeẏne

Egypte wonnen wi lesen aldus

Doe doot was dese tolomeus

Was filadelfus int lant here

18350

Ende hi minde die boeke sere

So datmen hem seide mare

Dat onder die iode ware

Die wet die god met sinen monde

Screef ende seide in ouder stonde

18355

Ende begeerde datmen vort

Die wet ontbonde in griexe wort

Mar hi verhorde^[4] dat geen man

Ware diere hem kerde an

Dat hi keerde^[5] in ander tale

18360

Hi en ware iode altemale

Si en hadder omme swaer verdriet

Daer was ·i· dies niet liet

Hi hads bestaen die was vroet

Ende bleef xxv dage verwoet^[6]

18365

Ende tetectus^[7] wert oec blint

Om die selve zake sint

Does hem berau waert hi genesen

Filadelfus screef na desen

Den bisscop eleazarus^[8]

18370

Die na symoen wi lesen dus

Sinen broeder bisscop was

Want siin kint onias

Tien tiden was alteclene

Dat hi dur sinen god allene

18375

C dusent liede liet gaen

Ioden diere waren gevaen

Ende xx;M daer toe mede

Die hi cochte sonder sire bede

Ende daer toe selver ende gout

18380

Ende diere stene menichfout

Ons heren werc te maken mede

Ende bad hem dor sine edelhede

Dat hi hem weder sende soude

Somigen wise van sire oude

18385

Die hem wilde ontbinden die wet

In griex dat soe ware geset

In sinen boec ende in sine ieesten

Die bisscop sendde hem vanden meesten

Die vroest waeren van selker lessen

18390

Van elke gheslachte tote hem sessen

Seventich tere scare

Die hem die wet sonder sparen

Uten ebreusch in griex ontbonden

Doet was gedaen ter selver stonden

18395

Ghichte^[9] filadelfus die heren

Ende sendese weder met eren

Eleazaruse sende hi mede

Grote gichte daer ter stede

Ende diere vate inden tempel ons heren

18400

Daer toe ·i· tafle gode teren

Groet ende dicke van finen goude

Verciert met stenen menichfoude

Nochtan was diere allene

Tghewerke dan alle die stene

18405

Indien tiden dat was filadelfus

Maecte ·i· clerc die hiet socratus

·I· wonder in alexandrien

Dies gheliics hordic nie lien^[10]

·I· tor staende in die zee

18410

Sonder fundament min no mee

Up iiii kervetsen^[11] dat hi stont

Die niet en quamen an den grond

Entie waren ghemaect van glese^[12]

Also als ict bescreven lese

18415

Filadelfus starf na des

Ende siin sone^[13] ervegeces

f105r

Waert coninc van egypten lant

Surien dwanc hi met sire hant

Ende cysilien oec al gheel

18420

Ende van asien ·i· groet deel

Danne brocht hi groten roef

Entie afgode hebt gheloef

Die cambices die stoute man

Wilen uut egypten wan

18425

Heeft hi ghehaelt ende gesocht

Ende weder in egẏpten brocht

Tien tiden was in iherusalem

·I· hiet onias onder hem

Ervegetes die eeschede weder

18430

Den chens^[14] die filadelfus neder

Dor ons heren wille leide

Mar onias die ontseide

Den tsens ende sende hem min no mere

Dies balch evergetes sere

18435

Doch voer des bisscops sone

Josefus so hiet degone

Die maecte pais ende vrede

Selke ere hem die coninc dede

Dat hi hem gaf die voghedie

18440

·I· deel lantscap van surie

In evergetes tiden verloren

Die romeine dies hadsi toren^[15]

Bi naer lx.M man

In ·i· striit daer mense wan

18445

In ·i· lant dat rodos heet

Wart sint ·i· wonder oec got weet

·I· beelde gemaect van metale

Na ·i· gygant gegoten wale

Colosus hiet die degen groot

18450

Hercules sloeghen wilen doot

So hoghe was hi dat men mochte

Cumen man vinden diere toe dochte

Over te werpene met enen stene

Ende en was geen wonder clene

18455

Hoe men selc ·i· beelde gegoet

Ende hoe ment rechte het was so groot

Up ende neder duet daar lach

·I· erdbeve was up ·i· dach

In evergeces tiden so dur fel

18460

Dattie colossus neder vel

Evergetes die starf

Ende dat rike dat verwarf,

Filopatras siin sone

In iherusalem was na tgone

18465

Bisscop symons sone onias

Ende in sine tiden als ict las

Maecte syrachs sone ihesus

·I· boec hiet ecclesiasticus

Sine gelike wart nie begonnen

18470

Dese filopatras wart verwonnen

Van antiochuse den groten

Die van alexanders genoten

Quam ·i· van sire partien

Ende was coninc van surien

18475

Want hi surien behelt

Na alxandre met gewelt

Daer na antiochus socer

Daer ic wel af seggen der

Dat andre diere quamen naer

18480

Antiochus hieten menich iaer

Daer na antiochus silenchus^[16]

Die desen groten antiochus

Die wilen filopatras verwan

Van egypten ende sine man

18485

In iherusalem so was

Bisscop die grote onias

Die dor die piinlichede van hem

Voer uter stat van iherusalem

Ende vele ioden an sine hant

18490

·I· tempel in egypten lant

Maecti gescepen als ict las

Als die van iherusalem was

Die tempel stont ·ccl· iaer

Tote dat vaspasianus dats waer

18495

Wan· dese antiochus sette weder

De tsens die filadelfus neder

Leide tote iherusalem

So vele volcs clagede over hem

Dat affricanus typio^[17]

18500

Van rome quam ende dwancse so

Dat hi sins orloghe stont af

Dat hi hem the ghisele gaf

Om seker te sine des

Siin lant hilt antiochus epifanes

18505

Dese grote antiochus

Voer in perse wi lesen dus

Ten temple hiet dyane^[18]

Om te winne scats mee

f105v

Daer riepene die papen in

18510

Ende hi waende hebben ghewin

Ende gingher in metten lieden

Daer galtmen hem met quader mieden^[19]

Om antiochus quade doen

Was onias wech gevloen

18515

Te egypten ende liet in die hant

Symone stede ende lant

Ende doe die symon doot was

Was bisscop siin sone als ic las

Na den groten anthiochus

18520

Wart coninc siinn sone sylenchis

Vanden landen van surien

Quat was die horic lien

Die sendde in iherusalem

Eliodoruse^[20] hi hiet hem

18525

Dat hi den tempel roven soude

Ende als hi die dinc doen woude

Ende hi in den temple quam

Warens dingle^[21] up hem gram

Ende scoldene ende sloegen doot

18530

Doe dede over hem so groot

Die bede die bisscop onias

Dat hi up stont ende genas

Doe hi ten coninc weder quam

Seidi bestu up yeman gram

18535

Sendden te rovene iherusalem

Du best ghewroken over hem

Antiochus epifanes

Hevet mare vernomen des

Dat siin vader doot es bleven

18540

Van rome heeft hi hem verheven

Daer hi was ghisele ende ontstal

Hi kinde des broeders quaetheit al

In surien dat hi ontscoet

Ende teerst dat hi was doet

18545

Ontfinc hi in surien crone

Doe lieten die ioden onscone

Die wet nu merct waar bi dit was

Die goede bisscop onias

Was sonder kint ende hadde ii broeder

18550

Die onbestiert waren sonder roeder^[22]

Ende om tbisscopdom oec streden

So dat si ander heidinne zeden

Verkeerden hem ende namen

Heidine namen bede te samen

18555

Want ihesus hiet hem iason

·I· name in griex doen

Ende ihan hiet hem menelaus

Om datse aldus antiochus

Insire lieve soude ontfaen

18560

Jason heeft het bisscopdom ontfaen

Ende van anthiochuse gecocht

Doe dese quaetheit was gewrocht

Ginc uut dat heilighe vier aldaer

Dat daer lach upten outaer

18565

Doe si also ghevangen waren

Tfier dat was sonder sparen

Daert leide ieremias

Int water levende bleven was

Ginder sodoode antiochus

18570

Jason· ende menelaus

Wart bisscop als ict las

Hi volgede den broeder onias

Die om sine quaetheit te waren

In antioche was gevaren

18575

Om te bekerne ses doninx sin

Mar dat en diede meer no min

Daer dede die broeder menelaus

Hem volgen den man andromeus^[23]

Ende oniase sinen broeder slaen

18580

Antiochus balch sonder waen

Om des gherechts bisscops mort

Andromeus dedi al die port

Dur leiden ende gheselen mede

Ende onthoefden der ter stede

18585

Daer hi die mort hadde gedaen

Antiochus voer danne saen

Ende wan valschelic egypten lant

Ende quam weder altehant

Te iherusalem in die stede

18590

Daer hi grote mort in dede

Aldlandt weende up ende neder

Doe keerdi in egẏpten weder

Mar die boden van rome quamen

Die hem int lant de sine namen

18595

Over ii iaer quam hi te hem

Weder in iherusalem

Sine partie ondede die stede

Menelaus dien bisscop mede

Doodmen in den tempel bi ommaten^[24]

18600

Daer roefde hi van sinen vaten

Nota's

1. inde: einde
2. onste: moet eigenlijk ionsten zijn van ionnen: gunnen.
3. houde: Trouw, aanhankelijkheid. Van een mindere t.o.v. een meerdere. Meer bep. in het leenstelsel: 'leenhulde'.
4. verhorde: van verhoren, hier in de zin van: Vernemen, te weten komen.
5. keerde: van keren, hier in de zin van vertalen
6. verwoet: buiten zinnen, waanzinnig
7. tectectus: Theotec(t)us (Hist.Schol. Theotecus), onbekende schrijver. Zie ook: teoponpus Bijbel: Hist.Scol. Lib.Est. Cap.VII
8. eleazarus: Elazar (Hist.Schol. Eleazarus), hogepriester die de legendarische 72 vertalers van de Septuaginta naar Ptolemaeus II Philadelphus gezonden zou hebben. bijbel: Hist.Schol. Lib.Est. Cap.VII
9. ghichte: van ghichtighen, hier in de zin van begiftigen
10. lien: vertellen
11. kervetse: Als bouwkundige term. Verwulf, boog, vooral een in den vorm van een verwulf of boog gebouwde onderlaag van een gebouw.
12. glese: glas
13. sone: eigenlijk was Evergetes een broer van Filadelfus en niet zijn zoon.
14. chens; cijns, belasting, schatting
15. toren: woed, kwaadheid
16. antiochus silenchus: in ander versies is dit colentus: In de verb. antiocus colentus is wsch. geen sprake van een verder onbekende Antiochus Seleukus (vgl. de voetnoot van Gysseling), maar van twee personen: Antiochus II Theos (ca. 287-246 v.C., hij regeerde van 261-246 v.C.) gevolgd door Seleucus II Callinicus (ca. 260/265-225 v.C., hij regeerde van 246-225 v.C.). Hierbij blijft het onduidelijk of colentus een verschrijving van seleucus is, ofwel een verschrijving van een van callinicus afgeleide vorm. Slechts eenmaal aangetroffen; niet in Hist.Schol. (Lib.Est. Cap,IX).
17. In andere versie staat hier cipio.
18. dyane: in andere versie nanae: Nanea (Vulg. Nanea; Hist.Schol. Nanee (gen.)), Perzische godin. Bijbel: 2 Mak 1:13, Hist.Schol. Lib.Est. Cap.IX. Dyane rijmt niet met volgende vers, nanae wel.
19. quader mieden: hier in de zin van kwalijke geschenken
20. heliodoruse: Heliodorus (Vulg. Heliodorus; Hist.Schol. Heliodorum (acc.)), rijkskanselier van Seleukus IV. Bijbel: 2 Mak 3:7, Hist.Schol. Lib.Est. Cap.X
21. dingle: de engelen
22. roeder: leidsman, iemand die het roer houdt.
23. andromeus: Andronikus (Vulg. Andronicus; Hist.Schol. Andronicum (acc.)), regent over Syrië ten tijde van Antiochus IV Epiphanes (175-164). Bijbel: 2 Mak 4:30-38, Hist.Schol. Lib.Est. Cap.XI
24. bi ommaten: op een onrechtmatige, onrechtvaardige of wederrechtelijke wijze.