Roelandslied
Daer sal menech toe sien
|
Roelandslied | |
| Auteur | ? |
| Genre(s) | Ridderroman |
| Brontaal | Middelnederlands |
| Datering | 12e eeuw |
| Bron | Project Laurens Jz Coster |
| Auteursrecht | Publiek domein |
 | |
Daer dese wijch sal ghescien.
Ende wi hebbent alsoe verstaen
Dat wise alle selen verslaen."
Doen sprac Corsabels, die coninc,
Dat was waerlike dinc:
"lc wilier emmer een sijn."
Noch sprac die bose barbarijn,
Hi was groot ende starc:
Hine wonde niet om C marc
Ende tgoet dat ie man
Hadde ochte ye ghewan.
Elsoer van Burgan sprac sine rede:
"lc willer emmer een sijn mede."
Hi liep seerdere te voet
Dan enich spaensch ors doet.
Voor den coninc quam hi saen
Ende sprac, dat ment mochte verstaen:
"Vindic Roelande in Roncevale,
Soe wert mi te moede wale.
Ic salne slaen met minen swanc
Oft het blijft ane minen danc."
Een admirael quam daerna voren,
Scone ende rike ende wel gheboren,
Dats hem niet en ghebrac.
Vorden coninc quam hi ende sprac
Met herde overmoedegher tale:
"Vindic Roelande in Roncevala
Ic sal suns lives maken fijn
Ende alle diere met hem sijn.
Sidermeer hebben wi vrede
Van Kaerle ende van den anderen mede.
Noch selen wi hebben waerlike
Dat sueta lant van Vrancrike."
Alse hi die tale hadde gheseit
Dankes hem die coninc ghareit.
Ean amirael sprac van Buranien,
En was geen feldere in Spanien.
Hi bagonsta hems vermatan:
Hi souda Roelande doen weten
(ontbrekende regels)
Die here bagonste hem vermeten:
Dies en wouda hi niet vergheten,
Hina soude met sinan swearde
Roelande belopen haerde.
Hi varmat hem dat hi Durendale
Soude wedarstaen met sinen stale.
Na deser talen waren ghereit
Die XII ghenoten, God welt,
Ende traken vort met crachte
Ende met coenen ghedachte.
Haerre was wale
Vier dusent met getale.
Alsi doen vernamen
Datsi biden Fransoysen quamen,
Si scieden hem op dat slechte,
Alse die gene die wouden vechten,
Ende deden ane halsberghe diere
Van rikeliker maniere.
Si bonden helme Sarragose,
Ende gorden sweerde Vianose.
Hare spere waren te Valense gemaect,
Ende die timprage wel geraect.
Si bonden standarde groot
Wit, groene ende root.
Die vauwe was goet ende diere,
Ende van menegher maniere.
Si lieten stave ende paerde
Ende brachten op die waerde
Orse groot ende starc,
Die weert waren meneger marc.
Die sonne sceen scone ende clare;
Doe blicte haer ghegare
Scone ende herde cierlike,
Gouts ende selvers ghelike.
Si luden orghelen ende bosinen
Datsi te scoonder souden scinen;
Groot geluut quam daer of;
Si dadent dor prijs ende dor lof.
Die Fransoysen hoorden tghescal
Ende vernament overal.
Doen sprac te Roelande Olivier:
"Wi hebben luttel hulpen hier.
TWine blaest ghi den horen?
Ons her die coninc sout horen,
Ende sal ons te hulpen comen
Als hij den horen heeft vernoemen."
Doen sprac Roelant die grave:
"lk Wilre nimmer lachter ave;
Want het ware een vule dinc
Dat dic dus comen den coninc.
Dats onse vianden niet en Wisten!
Si soudent tien in quader listen,
Wanneer sij hadden vernomen,
Dat my van blootheiden waer comen.
Eer Willic vechten heerde
Met Durendale mijnen sweerde,
Ende salt hen doen rouwen,
Des moch di mu betrouwen,
Dat si hier comen sijn,
Behout mi God dat leven myn
Eer Willic sterven eerlike
Eer lachter hebbe Vranckerycke.
Doen sprac te Roelande Olivier:
Ic neme den lachter op my hier
Van ons allen hier te voren,
Wildij blasen den horen"
"Trouwen" seet hy, "nenic niet
Dan Wille God niet, dat ghesciet
Dat zoete Vrancrike bi mi
Sijn eere verliese, hets so vri.
Pensen Wi om de eere:
Onse loon duert emmermeere."
Roelant was des lives goet,
Olivier gheradich ende vroet.
Niemen en mochtse vervaren
Alsi beide ghewapent waren.
Doen sprac de coene Olivier:
"Gheselle Roelant, nu moghdi hier
Merken enen wych ghescien.
Si comen ende en Willen niet vlien,
Ende ghi en weerdicht niet, Roelant,
Te blasen den Oilifant!
Quame ons te hulpen die coninc
Dat ware ons eene scone dinc.
Siet alom ende nemt ware
Ende merct onse scare:
Onse menichte es cleene.
Maer ic weet wel dat God alleene
Bat mach dan al haer heere;
Dat es ons een scone weere."
"Wi selen ons vercopen diere,"
Sprac Olivier de fiere,
Datmen van ons ghewaghe
Van nu toten doemsdaghe."
Doen sprac de coene Roelant:
Olivier, hets so bewant:
God sal onser ghewouden.
Wi selen den strijt behouden
Die plaetse ende wijchstat.
Die vlie heb Gods hat."
Die Fransoyse doe seiden
Dat si opter heiden
Liever doot souden bliven
Dan si hem lieten verdriven.
Roelant ende Olivier
Waren coene en fier.
Ende begonden hem te scaren
Ende die met hem waren.
Die bisschop Tulpijn was haer raet.
Het was recht, sijn daet
Was goet ende godlijc
Ende de vianden vruchtelijc.
Hi voer van scaren te scaren
Ende woudense met God bewaren.
Hi seide dus: "Lieve ghesellen,
Hoort wat ic u sal tellen.
Pensen wi om de ere,
Onse loen duert emmermeere;
Ende vecht dore onsen Here:
Hi doghede door ons anxt groot
Ende ontfinc die bitter doot.
Dies ghedinct in desen daghe
Ende slaet grote slaghe.
Wij moghen blidelijc sterven,
Want wij hemelrijc verwerven,
Ende ons Heeren Gods hulde.
Nu beclaghet uwe sculde
Ende roept op Gode ghenade,
Datti ons allen berade
Ten besten op desen dach;
Want hijt wel doen mach."
Die bisscop seinese algader
Ende bevalse den hemelscen Vader.
Ic seggu waar af
Hi hem penitencie gaf:
Hie hiet hem datsi niet en vloen,
Want sijt node souden doen.
Hi hiet hem grote slage
Slaen in dien dage.
Dusdaenne penitencie gaf hi hem daer,
Dat seggic u, overwaer.
Olivier ende Roelant
Hadden die overhant
Ende trocken vort met haren scaren
Als die onvervaert waren.
Roelants ors hiet Valentijf;
En es niemen, man no wijf,
Die better ors ie sach,
Dant sine was op dien dach.
Die edel grave Roelant
Hadde een witte vane in de hant,
Die lanc was ende breet,
FierIijc hire met reet.
Olivier reet openbare
Alre vorst in de scare.
Die Fransoise quamen achter,
Die herde node lachter
Over hem souden laten gaen;
Sine soudent wederstaen.
Roelant sprac doe
Den Fransoisen aldus toe:
"Die heden niet ridder sal sijn
Verliest die hulde mijn,
Ende den loen van Onsen Heere.
Elc pense omde ere.
Die hier sterft, waerlike,
Hi vart in hemelrike."
Als dit Roelant hat geseit
Quam een bode over gereit
Haestellke, ende seide,
Dat si op der heiden
Si twaelf wouden vechten
Jegen twaelf Karels knechten,
Ende hem niemen in weder side
En onderwonde vanden stride.
Doen sprac Roelant: "Waerlike,
Wi lovent alle blidelike."
Roelant ende de sine
Ghereiden hem jeghen de Païne.
Een sconinx neve quam thant
Ende bracht een stoc in de hant.
Den Frensoysen hi seide
Datti hem vele leide
Beraden hadde, diese daer liet,
Want haers lijfs en waer niet.
Roelent horde de tale
Ende volgeden also wale
Ende stacken inden schilde
Also verre als hi wilde,
Ende waerpen onwerde
Doot vanden perde.
Een wort en sprac hi nemmee
Ende brac den hels ontwee.
Doen seide de grave Roelant:
"Over inder duvel hant!
Ghi beloget minen heere
Ende seit hem lachter ende oneere,
Datti ons qualike
Ghelaten hadde int rike.
Edel Fransoise," seiti, "slaet!
Want ons te doene staet.
Het hevet emmer een becocht
Die ieghen Gode heeft ghewrocht.
Die hertoge Franceroen
Hort, watti sal doen.
Rouwe was in hem groot
Dat sijn neve so was doot.
Hi riep sijn tekijn,
Hi pensde, het soude ghewroken sijn.
Hi vermat hem waerlike
Dat soete lant van Vrancrike
Sijn eere soude verliesen
Ende si alle doot kiesen.
Olivier hads toren,
Ende rechtem op te voren.
Hem gheviel die avonture
Dat hina stac aldure,
Ende viel ter erden nader.
Nemmer stonti op weder.
Doen sprac de coene Olivier:
Wine vruchten niet U dreighen hier"
Cursubles, die coninc,
Dats waerlike dinc,
Was van Berberien gheboren.
Hi dadem indan wijch voren;
Luda sprac hi ten Sarrasinen:
"Ghi, haren, mat cleiner pinen
(ontbrekende regels)
Hi diende Gode ghetruwichlike.
Want hi stac den coninc rike
Met sinte Joris vane te hant,
Dat hi doat viel op dat sant.
"Nu over in der duvel hant!"
Sprac Roelant. Ende Tulpijn riep: "Monjoie"
Managhen heidene te vernoye.
Des varbouden hen die Franken,
Dats hen God mochte danken.
De fransoys Eggherin,
Ghabenedijt moet hi sijn,
Hi staec Malaprisa soe wel,
Datti doot ter eerden vel.
Die ziele hadde Satenas
Alsoe seen als hi doot was.
Ende Sampsoen sloech Almorise
Dat hi sterf te dien pongise.
Oec sloech hi meneghen ter neder,
Die niet op en rechte weder.
Antorine, die heere wise,
Verrechte hem op Torgise,
Hi verrechtem sciere
Op den coenen Oliviere,
Ende stac hem een gat wide
Neven den halsberch, aen deen side,
Detter dora hap sijn spiet;
Nochtan en quetstine niet.
Doen si te gadere quemen
Ende slc anderen vernamen,
Elc daer anderen bat
Niet te sceden optie stat.
Si balovedent herde snel;
Elc ghetruwde anderen wel.
Doen mocht men mansdaet sien
Van hen tween daer ghescien.
Die bisschop soe sere vacht
Dat nie man selke cracht
En mochta volleesten,
Dus tallen ons die gheesten.
Roelant vernamt sciere,
Ende riep op Oliviere:
"Gheselle" seyt hi, "ghetrouwe,
Hier as ghesciet groet rouwe,
Dat Vranckerike cleghen mach
Van nu toten doemsdach.
Want hets jammer groet
Van desen die hier ligghen doet."
Echt sprac Roelant oppenbare:
"Oft Kaerle nu hier ware!
Hi soude ons soe wreken,
Men souder ewelike af spreken.
Olivier, wijs van sinnen,
Hoe selen wi beghinnen?
Hoe moghen wi hem doen verstaen,
Dat hat ons qualike as vergaen?"
"U grote overmoede
Es ons comen tongoede.
Die Fransoyse selen hier sterven
Bi u, ende bederven.
Die coninc Kaerle, ons heere,
Heaft verloren emmermeere
Beide hulpe ende raet.
Dat heeft ghedaen u beraet.
U coenheyt selen wi becopen.
Wine moghent ontriden noch ontlopen;
Wi moeten alls die doet kiesen,
Vranckerike sal sijn ere varliesen."
Tulpijn hevet ghehort
Van hen beiden dese woert.
Te hare hi sere toe reet,
Want die tale was hem leet.
Hi began daer castien
Olivier, den here vrien.
Hi seide detti vrochta
Dat man daer eve spreken mochte.
,Wi salen onlanghe leven.
Dese werelt moeten wi begheven.
Wi mochten blidelike sterven,
Want wi hemelriks verwerven.
Dblasen en can nu vromen niet
Datter ons goet af ghesciet.
Hets te spade begonnen.
Eer wi Kaerlen ghewonnen
Ends dar Frensoysen cracht,
Het soude wesen donker nacht.
Nochten waert goat ghedaen,
Kaerle sal comen saen
Ende ons so diere wreken,
Dat men daer ave mochte spreken.
Ende sal ons vale werde
Doen graven in die erde,
Dat ons wolf no hont
En slicke in sinen mont."
Roelant entwerden ghereit:
"Hears, ghi hebt waer gheseit."
Doen sette Roelant
Te monde den olifant.
Ende blies met groter cracht
Ende met al siers macht.
Kaerle horet ende sine ghesellen,
Dat willic over wear tellen.
Doen sprac Kaerle, die heere:
"Hier en es gheen tien meere.
Ic hors wel dat Roelant
Dor noet blaest den olifant.
Hi heeft strijt vernomen
Ende wilt dat wine te hulpen comen
Die verrader Guelloen:
"Here, wat wildi doen?
Hadt sen ander gheseit,
Ic hielt over loghen ghereit."
Anderwerf blies Roelant
Met groter cracht den olifant,
Dat hem ter salver stonds
Tbloet ran uten monds.
"Oft en ware in wighe groet."
Guelloen antwerde gaf,
Als diene bringen wilde daer af,
Dat hijs gheloven niet en soude
Ende vermaende siere oude:
"Here, ghi sijt out van daghen.
Hoe moghedi des gewagen?
Mi sprect u mont ene vremde tale.
Ghi kint Roelant wale;
Hi wil over al hebben bedwanc.
So nam hi Nobles an uwen danc,
Daer uut quamen die Sarrasine,
Dian hi dede pine,
Hi dwoech sijn arme inden bloede;
Ende al ven groten overmoede.
Hi reit nu met scerne groet
Ondar alle sijn ghenoet.
Twi beidi hier ende vaert?
Hats quaet dat ghi iet spaert:
Lantmayoer as verre vore.
Verstaet, so moghedi horen."
Derdewerf blies Roelant
Met bloadeghen monde den olifant,
Met alder cracht die hi mochte,
Dat hem die tempel scoren dochte.
Derdewerf horet die coninc,
Dats waerlike dinc.
Hi sprec: "lc hebbe wel verstaen
Dat met Roelant qualyc es gaen,
Bider derde werf die hi blies
Duchtic Roelants verlies.
Ic wane hi langer niet mochte
Blasen, else mi dochte.
Sijn adem mochte niet langer duren.
Hi es vanden live in avonturen"
Die hertoghe Naymes sprac doe
Erliken sijn gheselle toe:
"Her coninc", seyt hi, "Godweyt,
Here, ghi hebt wear gheseijt.
Ic duchta omma Roelant
Verradenesse optie hant"
Die coninc sprac: "Ghi seyt waer!"
Guelloen dedi vangen daer.
Doe wert Guelloan ghescant,
Dat men den coken bevel te vaert.
Elc sloechen ende trec sinen baert,
Si bondenne met ringhen,
Ende deden enen somer bringhen,
Ende settens daer op onwerde,
Ende voerdene herde,
Des sien leverden den coninc;
Dats waerlike dinc.
Die Fransoyse doe spraken:
"Mochten wi Roelande ghenaken,
Soe wine levende vonden,
Wi souden slaen diepe wonden."
Maer si duchten strange
Dat si merren souden lange.
Si saghen na die sonne.
Si seiden Gode dat Hi hen onne
Dat si dages hadden meer
Om te wrekens haren heer.
Kaerle reet al dat hi mochte
In sereghen ghedochte.
Ende die hem reden naer
Dreven groet mesbaer.
Si maecten passen overal
Beide op berch ende in dal.
Sine wouden niet liden,
Daer men omme mochte riden.
Doen sprac Kaerle, die vrieë:
"Nu halpt, Santa Marie!
Dits mi van Gueloen comen,
Dat habbic wel vernomen.
Die scriftuere vertellet ons wel
Dat sine vorders waren fel.
Si sloeghen den kaysar Juliene,
Dat groet moert was te sine;
Int cappittel ta Rome sijt daden,
Daer sine gheslachte hem hadde verraden;
Ende vermordene sciere
Ende worpen in enen viere."
Hi hadder twantich dusant
Met hem bracht int lant.
Si waren swert als aterment,
Ende ru als een rent,
Beide anscijn ende hands,
Maer wit waren hare tande.
Alsic hebbe vernomen,
Waren si nu te wige comen.
Hare teyken si riepen,
Ten Fransoysen si liepen.
Doen sprac die grave Roelant:
"Nu wert ons martelie te hant.
Wi moeten ons vercoepen soe,
Dats onse viande werden onvroe.
Edel Fransoyse, penst om die ere.
Wi vechten met onsen Here!
Wi selen dorebreken
Ende onse ghesellen wreken.
Nu hoch! ghi adele Vranken,
Dats u God moete danken!"
Doen sprac die coene Olivier:
"Ghi kerstenen van harten fier,
Elc besta hondert man!"
Doen reden si coanlike an.
Alse die Sarrasine worden gaware
Detter Fransoysen scare
Was alsoe clane,
Spreken si ghemene
Lachter den coninc des,
Dat hi gevloen es.
Galifer sat op een ors starc,
Hat was wert meneghe marc.
Hi was een overdadich man,
Oliviere reet hi an,
Ende stacken ten rugge in,
Des was een vreselyc begin,
Dat die spere ter borst uut quam.
Als Galifer dat vernam:
,Vrient" seyti, "du best geraect.
Bi u wart nemmer wijch gemaect.
Die coninc list u qualike hier."
,Du lieges!" sprac Olivier.
Hautecleer hi verdroech,
Ghalifer hiere mede sloech,
Ende cloefden teen slaghe
Thoeft af toten craghe.
Olivier sprac mettien:
(ontbrekende regel)
Olivier was ghewont
Dat hem die doet was cont.
"Ey, Roelant, ic sal u ghebreken,
Lieve gheselle, helpt mi wreken!"
"Ay, gheselle, staet u alsoe,
Sons werdic nemmermer vroa!
Wijsten mi, ic seIne slaen,
Die u dit heeft ghedaen."
"Over hem willic niet claghen,
Ic hebben toten tanden gheslaghen."
Selc mort was nie ghewrocht
Noch ridder diere vercocht.
Sos lange si beide vochten
Dat Olivier nemmer en mochte.
Doen sprac hi openbare:
,Lieve gheselle, comt hare,
Wi moeten met rouwe sceden."
Doen ontvielen die tranen hem beden
Uten ogen haestelike
Ende weenden bitterlike.
Olivier verseerde sine wonde;
Dbloet ran hem uten monde,
Ende viel in onmacht thant.
Doen sprac die grave Roelant:
"Hulpe God, lieve here,
Ic vruchte dat beten sere.
Betic van minen orsse neder,
In commer niet op wader.
Ay lieve gheselle, Olivier,
Moeten wi nu sceden hier!
Dat es mi de droefste dach
Die ic nie met oghen sach!
Kaerle verliest heden sere,
Dat hem gaet ane sijn ere."
Van rouwe die hadde Roelant
Viel hi in onmachte te hant.
Maer saen hi bequam.
Toen sach hi ende vernam
Olivier ten wigewaert gaen,
Die vander onmacht was opgestaen.
Hem waren vardonckert daer
Die ogen scoen ende claer.
Nochtan dedi groot genent
Ende ghinc vechten al blent.
Die edel grave Roelant
Volgede Olivier thant,
Ende nam sijns ware
Inder Sarrasine scare.
Als Olivier vernam
Dat Roelant bi hem quam,
Gaf hem Olivier een slach,
Want hijs niet en sach.
Doe sprac die grave Roelant
Tote Oliviers thant:
"Lieve Gheselle, waer bi
Soe hebdi geslagen mi?"
"Lieve gheselle, inne sie u niet.
Mi es leet, dat mi as gesciet.
Verghevet mi dor Gods ere,
Want het rouwet mi herde zere."
Doen sprac Roelant: "Olivier,
Ic vergheeft U gerne hier."
Olivier neech hem dor dat
Ende trac achter een luttel bat.
Want hem porde die doot,
Die hem dede pine groot.
Hi viel neder op erde
Ende bat Gods werde:
"Here, vergeeft mijn mesdaet,
Ende hebt mijnre zielen raet.
Wilt hare verlenen hemelrike,
Want ic u gatrouwelike
Ghedient heb al mijn leven;
Noyt en woudic u begaven!"
Doen benedidi Kaerle, den here,
Ende dancte hem alder ere,
Die hi is van hem gewan,
Ende Roelant boven alle man.
Sijn hande hi ten hemel stac,
Daer na hi nemmer an sprec.
Dus bleef Olivier doot.
Roelant hads rouwe groot,
Ende weende herde seere,
Ende badt onsen Here
Datti der zielen plege
Ende te hemelrike gewege.
Van rouwe die hadde Roelant
Viel hi in onmacht thant.
Als hi bequam haddi toren,
Datti Oliviere hadde varloren
Sonder Gautier ende Tulpijn van Riemen.
(ontbrekende regel)
Doen sprac Geutier sniemen
Als hi gevloen quam,
Ende hi Roelant vernam:
"Nu hort hier, grave Roelant,
Hats also met mi bewant,
Dorsteken ben ic ende gewont
Toter doot, dat si U cont.
Grote mort as hier gewrocht;
Dat hebben si diere becocht."
Doen dit sprac die wigant,
Verkinden de grave Roelant.
"Gautier." seiti, "sidi dat?
Ic hebbe U in menege stat
Herde manlike gesien,
Maer noit en woudi vlien."
"Soe en haddic nu gedaen;
Ic wille bi U sterven saen.
"Segt, waer sijn ons gesellen?
Condire ons et af getellen?"
"Jayc, si hebben ons begeven
Ende sijn alle doot bleven.
Ghine sietee levende nemmermeere,
No die coninc, onse heere."
Doen horte dors Roelant
Ende nap: "Monjoye!" thant.
In die porsse hi reet,
Na die viande hi smeet.
Sijn geselscap was niet groet,
Daer hi quam in groter noot..
Hem volgden Tulpijn ende Gautier,
Die coene waren ende fier.
Doen versloecher Roelant
Wel XX metter hant;
Gautier VII, Tulpijn vive
Roefden siere venden live.
Doen seiden die Sarrasine:
Dese doent so wel an scine
Dat si ons leet doen utermaten;
Nochtan selen si tleven laten."
Roelant, de grave fier,
Tulpijn ende Gautier
Bleven tsamen op der heiden,
Datsi niet en wouden sceiden.
Qualic dorsten hem genaken
Die Sarrasine, in waren saken.
Met gavelotten ende met scichten
Scoten si even gedichte.
Gautier wert dorscoten daer,
Dat saggic u over waer.
Tulpijns ors scotense doot,
Detti moest vallen in der noot,
Ende ghinc te voet slaen,
Dat zeggic U sonder waen.
Die bisscop Tulpijn riep
Daer hi te voet vechten liep:
(ontbrekende regel)
Dat orcont die was opt velt,
Dat wi hebben ghetelt:
Die goede grave Jelijs
Maecte dese geste, des sijt wijs.
Hi souder noede, sonder waen,
Loghene toe hebben ghedaen.
Waer oec jement diet wedersede,
Hi hedde mijnre herten lede.
Doen vinc Roelant ten zwerde
Ende ginc vechten herde;
Alsoe gewont else hi was,
Sloech hire XXX int gras,
Datti wert vermoyt zeere,
Detti qualike mocht meere,
Ende was droeve om sijn verlies.
Hem scorde de tempel doen hi blies.
Hi sette den horen te monde
Ende blies ene lange stonde,
Dat hem dede onsochte,
Eer hi den luut volbrochte.
Karel horet daer hi was,
Ende waert gheware das.
Doen sprac Kersl thant:
"Noch horic, Roelant
Sal ons ghebreken saen,
Dat hebbic ant blasen verstaen.
Dier wille sijn, sal niet sparen."
Doen dedi blasen te waren
Alt gheblas datter was.
Roelant verblide das,
Dat as waerlike dinc,
Dat hem na was die coninc.
Tgheluut was groot overal,
Beide op berch ende in dal.
Die Sarrasinen hen onderspraken:
"Kaerle beghint ons ghenaken.
Ten doch niet dat wi ons sparen.
Wi moetae ons anders bewaren,
Want blijft levende Roelant,
Sos verlissen wi Spangien lant."
Als die Sarasinen dat vernemen,
Tracker Illl hondert te samen,
Ende daden op Roelands daer
Aen assaut fel ende swaer.
Ende Roelant en wilde niet wiken,
Maer vacht als een leu, waerlicke.
Roelant stac ende Tulpijn sloech,
Ende daden hen leet ghenoech.
Want si waren onvarvaert,
Ende vochtan als liebaert.
Die busscop Tulpijn, hi riep
Daer di te voete vechten liep:
"Kert hiarwert, edle ghenoot.
Ic wille bi U bliven doot.
Want ic hebbe die stadt ghenomen,
Daer ic niet af en wille comen."
Doen sprac die grave Roelant:
"Tulpijn, des wet ic u danc.
Laat ons vechten overal.
Kaerle comt, die ons wreken sal."
Doen sprekan die Payen:
"Dese en willan niet vlien,
Wet hulpt ons strijt begonnen?
Si en moghen niet sijn verwonnen."
(ontbrekende regels)
Vent hi ligghende Olivier.
Hi nampen in den aermen sijn
Ende droechen voer Tulpijn.
In enen scilde dat hine leide
Voor dien busscop op die heida.
Die busscop sagansa al gader
Ende bavalse den hemelscen Vader.
"Ay, Olivier", sprac Roelant,
"Van groter daet waerdi becant,
Ende goat ridder ende coene,
Des graven Reiniers sone!
Ghi habt Kaerle ghedaen groet eere,
Ende van menigen lende ghemaect heere."
Roelant dreef groet mesbaer
Om sine ghesellen daer:
"Mi ware leet, soude ic langher leven,
Sint dat ghi allen doot sijt blaven."
Van hem selven wert hi onbedacht,
Ende vial neder in onmacht.
Doe sprac die busscop Tulpijn:
"God moet U ghanedich sijn!"
Ende stont op alte hant,
Ende nam den Olifant.
Couda fonteine hier mede reicte
Daer hien mede verqueicte.
Doen richti hem op ter stont.
Hen beiden was die doot cont;
Ende die busscop crancte seere,
Daer soe sterf die haers.
Alse doen Roelant ghesach
Dat die busscop doot lach,
Claegdine vele seere,
Ende bad Gods Onsen Heere
Dat hi sijn siele te paradise
Gheweghe ende gewijse.
Roelant doen wel bakinde
Dat hat naecte sinen inde.
Die hersenen liepen hem uter oeren,
Daer hi den tempel af hadde verloren.
Duerendale hadde hi in sijn hant
Ende oec den olifant;
Ende ghinc doen, alst wilde God,
Te Spaengien wert I bogescot.
Alsoe ghinc hi elleene
Daer hi vant II merber steene
Onder twee boemkine,
Dat hem wert te groten pine.
Als hi daer quam, ghebrac hem cracht,
Ende viel neder in onmacht.
Dat heeft I Saresijn vernomen,
Die daer alleen was comen,
Ende maecten doot ende lach al stille,
Om te doene sinen wills;
Met bloede was hi besleghen.
Als Roelant was nader gheleghen,
Stont hij op ter vaert,
Ende liep ter stede waert
Ende waende wel te voren
Tswert hebben ende den hooren,
Ende waendet in Arabien draghen,
Dat hijs niement en soude ghewaghen.
Maer Roelant doen bequam,
Ende als hi dien Sarasijn vernam
Ende hien metten oghen siet:
"Dune best van minen ghesellen niet,"
Sprac te hem Roelant,
Ende verhief den olifant;
Soe seere hien verdroech,
Dat hi den ghenen doot sloech,
Ende sprac: "Hoe wertstu soe coene
Dattu dit bestonts te doene,
Dattu nemen wouts mijn swert?
Du best wel der doot wart.
Dor di hebbe ic minen horen
Ghescaert in dat wide voren,
Soe datter af es ghevallen
Beide gout ende cristallen."
Doen porde Roelant die doot,
Die hem dede anxte groot.
In sijn hant nam hi Duerendale,
Dat segghic u met warer tale,
Ende sloech driewerf op den steen,
Dan as loghene negeen.
Hi en scarde no en winde
Vander hilden totten ynde.
Anderwerf hine verdroech
Ende opten steen daer mede sloech,
Datter aen groot stuc ghevel.
Des mochdij mu ghelooven wel.
,Ay, Duerendale" sprac Roelant,
"lc wane, God maecta die metter hant.
Du an moghes niet sijn ghebroken.
Du hebs Gods vianden ghewroken;
Di en draghe nemmermeer man,
Datten yemen varcoenen can.
Ic bidde Gode dat hij niet an ghehinghe
Dat dit swaert die kersten dwinghe,
Ende dat aen onsa side blive!
Hats ghedaen met minen live."
Roelant crancte seere
Ende riep: "Ghenade, live Heere!"
Ende claghede sijn sonden herde
Ende viel neder op die erde.
Doen leit hij onder hem wale
Beide den horen ende Duarendale.
Hi bad Gode met sueter bede
Dat hi sijn siele ten paradijs ghelede.
God selve sinen inghel sende,
Daer die grave Roelant ende.
Doen Kaerle in Roncavale quam,
Wert hi serich ende gram.
Hi vant groet volc versleghen,
Beide aen heiden ende aen weghen.
Hem en dochts gheen lrdr sijn,
Daer an lach payen och ksrstijn.
Daer nap Kaerle te hant:
"Waer sidi, neve Roelant!
Waer sidi, Tulpijn ende Olivier!
Sampsoen, Anceus ende Inghelier!
Waer sijn die XII genosten ghevaren?"
Menich daer in onmacht viel, twaren,
Die broeder vant den broeder doot,
Die vader sijn kint, dat es jamer groot.
Die hertoghe Neymes sprac doe
Kaerle dapperlijc toe:
"Hers coninc" seiti, "twaren,
Hier en helpt geen kermen noch ghebaren.
Wi hebben allen vael verloeren.
Last ons wreken onsen toren.
Soe wi langher merren,
Soe onse vianden meer ontferren.
Ic sie tghestof van haren karinen.
Wilt God, wi sullen hen doen finen
Die mort die si hebben ghedaen,
Eer si ons yet verre ontgaen."
Si spraken alla doe:
"Ay Godt, help ons daer toe!"
Die coninc bevael Geboene
Die schieltwachte te doenne,
Ende Tibaude dat hi sal
Die doden wachten overal,
Dat se wolf noch lyoen
En ghenaket noch griffioen.
Doen dede Kaerle, die Gods vercoren,
Blasen alle sijn horen;
Ende reden, tes si vernamen,
Dat si biden vianden quamen.
Als Kaerle dat ghesach
Dat hem ghebreken soude die dach,
Viel hi vele weerda
Neder op die eerde,
Ende bat Gods den goede
Door sijn oetmoede,
Dat Hi die sonne dede staen,
Dat hi die vianden mocht slaen.
Doen sprac te hem haestelike
Een inghel van hemelrike:
"Kaerle, u en sal daghs niet ghebreken.
Vaert U haestelijc wreken
Over die u daden toren;
Want die bloem hebdij verloren."
Kaerle en heves niet vergheten,
Ende es saen opgheseten,
Ende dancte des Onsen Heere
Diepelijc van der eren
Die Hi hem doen woude,
Datti den dach lenghen soude.
Die Sarasine, diet becochten,
Vloen dat si mochten.
Tot Saragoysen dat sise jagheden,
Dat hen die tonghe rageden
Ute haren monde.
Men sloechse als honde.
Voor hen vonden si een water diep,
Dat utermaten seer liep.
Si en vonden scep noch barken;
Die Sarasinen verdronken starcke.
Op Mamet si riepen
Dat hise hulp uten diepen.
Dies si hedden cleyn te bet,
Want si verdronken alternet.
Als Kaerle sach, te waren,
Dat si allen verslaghen waren
Oft verdronken in die riviere,
Doen keerdi weder sciere,
Ende dancte onsen Heere
Diepeleke van der eeren
Die Hi hem hadde ghedaen,
Dat Hi die sonne dede staen.
Des sprac Kaerle, die heere:
"Hats herberghens tijt tameere.
Wi en connen te Roncevale
Nu niet comen wale.
Ons perden moeten eeten gras,
Want si moede sijn ende las.
Wi moeten hier ontbeiden.
Doet af die ghereyde:
Si hebben hongher ende dorst seere."
Te beetenne gaf orlof die heere.
Die moede as van dachvaerden
Slaept vast op der aerden;
Also dede Kaerle daer,
Dat seg ic u over waer.
Daer en deds niemen wachte
In allen dien nachte;
Sonder elleen God, die goede,
Was der kersten hoede.
Oec soe sendi, waerlike,
Enen inghel van hemelrike,
Die sijns soude namen goem;
Ende brochten in enen droem,
Dat III griffoenen quamen
Daer si groten scade bi namen,
Ende sen onghewederte groot;
Ende dochten Roelant wesen doot.
Oec docht hem comen een vier
Alte snel ende onghehier.
Daer na Kaerle vernam,
Dat een lioen quam
Grammelic te hem wert,
Daer hi seer af was ververt,
Dien hij ontgaen niet en conste.
Te roepene hi begonste
In sinen droem harde zeer.
Dus lach Kaerle, die heer,
Van droemene tonghemake.
Nochtans en wert hi niet in wake.
Ende na desan vaers
Dochten dat hi in Vranckerijc ware,
In sinen peyse, ghevaren.
Doen sach hi wel XXX baren
Comen, als hem dochte,
Die elc als een man spreken mochte,
Ende hiesschen dat hi hen gave
Haer maech: sij souden daer ave
Salve rechten ende wreken.
Aldus consten si hem spreken.
Een reude lieper van sinen hove,
Die hem dienen woude te love,
Vachten jeghen dien meeste.
Sos tellent ons die jeesten.
Nochtan en wist hij niet wie verwan.
Aldus droomde den edelen man.
Marcelijs, die coninc,
Dat was waerlike dinc,
In Seregoysen hi vloe.
In den vergier beetti onvroe.
Hi hadde verloren zwaer pant,
Beyde aerm ende hant.
Dat dede Roelants swert.
Hi was seer verveert,
Ende gaf op scielt ende spriet.
Hi en wilde meer vechten niet,
Want hi was seer versacht,
Ende viel neder in onmacht.
Doen quam te dier stonde
Sijn wijf Breymonde,
Ende weende vele seere
Om dien mesval van haren heere.
Sij vliekae haer God
Ende wederseden sijn ghebot,
Omme datti niet en hadde ghedaen
Detsi den sagha hadden ontfaen.
Ende seide: "Die U dient, waerlike,
Ghi bestadet qualijcks;
Want ghij sijt van cranken lone."
Sie namen hem sijn croene
Ende voerdene onsochte.
Elc sloechene die mochte.
In een ketene sien hinghen;
Hi en mocht hen niet ontspringhen.
Met stocken sien blouwen
Dat hem sijn leven mocht rouwen.
Ende Tervogante mede
Sloeghen si ontwee sijn lede
Ende werpene in san peliaert.
Mamet an bleef oec niet ghespaert:
En as gheen soe vuul marasch
Als daer hi in gheworpen was.
Als Marcelijs vernam
Dat hi vender onmacht bequam,
Bat hi vrienden ende maghen
Dat sine een camer draghen.
Hi was verweloes ende bleec,
Dat sinen wijve qualic gheleec.
Si weende ende trac haer haer,
Dat segghic U over waer.
Lude riep si doe:
"Ay, Saragoysen, hoe,
Hoe qualic eest u comen
Dat u heere u ghenoemen?
Nu wert verlooren al dat rike.
Dat wetic wel, waerlijcke,
Wie mijnen her daer ghebrac,
Als hij ten wige trac:
Den amirael hetic bloot,
Hine bringhe sijn macht groot
Ende behoude dit lant,
Oft Kaerle winnet alte hant.
Hi es gram ende heves toren
Dat hi sijn volc heeft verloeren.
Est dat si te wighe comen,
Hen allen werdet lijf ghenomen,
Oft si souden behouden dat,
Dat si niet en vlien van der stat.
Hats te desen wige ghesciet
Dat donse vloen ende die haer niet.
Daer bi eest waerlike dinc
Dat niet en vliet haer coninc."
Dit sprac sij met warer tale.
Nu bidden wi Gode alte male
Ende der coninchin Sinte Marien
Dat si ons allen van sonden bevrien,
Soe dat si onser allen ziele
Bevele sinte Machiele,
Als Hij sijn oerdel sal gheven,
Over die doet sijn ende die leven.