Sinne- en minnebeelden VIII
| ← Laet u niet wijs duncken | Sinne- en minnebeelden (1627) door Jacob Cats | Buyten gesont, binnen gewont → |
| Uitgegeven in Rotterdam door Victor van Waesberge. |
[ 44 ]
SINE VULNERE LÆDOR.
VIII.
_(14561565978).jpg)
TACIT.
VIRGIL.
Intactis vorat ossibus medullas;
Vesano tacitos movet furores,
Quod chironia nec manus levaret,
Nec Phœbus, sobolesque chara Phœbi.
Buyten ghesont, binnen ghewont.
Maer laet de scheede gaef, daer in het heeft ghesteken;
Tis even soo een vyer dat my de pijne doet,
Ick ben, eylaes! ghequetst, en noyt en liet ick bloet;
Ick ben, eylaes! ghequetst, maer openbare wonden
En zijnder noyt ghesien, en zijnder noyt ghevonden.
Dies wensch ick tot behulp gheen kruyt, of machtigh gras,
Ick wensche reynesalf van enkel maeghde-was
Sine vulnere lædor.
Et jecur, illæso corpore, vulnus habet:
Vulnus habet? fallor, quod enim sine vulnere vulnust
Hei mihi! cæcus amor vulnera cæca facit.
Fulmine cum misero mihi, non face pectus aduras
Seve puer, nostris hoc, precor, adde malis :
Da medicam, medicis que nefciat artibus uti,
Et sua, non herbas, applicet ora mihi.
Ma playe est au dedans.
Qui, sans toucher le sein, au cœeur d'amant se range.
Mon cœur, puis que mon coeur tu blesses sans blessure,
Il faut, par consequent, qu'il soit guary sans cure.
Niet al goudt datter blinckt.
Maer is de lemmer goet? dat swoerje wel met eede.
En ester ist ghemist. de snelle blixem-strael
En breeckt wel anders niet, als slechts her innigh stael.
Wanneer ghy menschen siet tot hooghen staet gheresen,
En achtet niet terstont het hoochste goet te wesen.
Want daer 'thooft blinct en klinckt, daer dwinght en wringht de gheest;
Siet! waer het lichaem dreyght, daer is het hert bevreest.
Nescitur, ubi me calceus urget.
Intus, iô! ruptus fulgere mucro latet.
Grande satellitium miraris, & arma tyranni,
Et rutilum, fulvo quod micat ære, caput:
Exteriora vides, quid stas? & ad intima transis
Terreat ut facies, mens malesana tremit.
Calceus, egregium quem judicat esse viator,
Afficit occulto sæpe dolore pedem.
Tout n'est or que reluit, ny farine ce que blanchit.
Si reveré de tous, si grand, si magnifique,
Que juge-on heureux? souyent est le cousteau
Bel a le voir, mais tout gasté dans le foureau.
[ 47 ]
QUOD DOLET INTUS HABET.
PLerisque nostrum solenne est conditionem alterius quàm maximè extollere, propriam contra deprimere. Ejus rei rationem hanc puto, quod in his talibus ab externâ rerum facie judicia mutuantes, interna vix respiciamus, cumque læta plerumque & quæ magis placent maximè conspicua sint, duriora verò tacitè ferè conditioni uniuscuiusque inhæreant, aliena nobis, nostra plus alijs placent, optat ephyppia bos piger, optat arare caballus. Opes ac maiestatem Dionysii cum Damocle laudibus extollimus, gladium è lacunari equinâ seta in caput Tyranni demissum non ante videmus, quam ipsi eo loci simus, maximo imperio, ut ait Sallust. maximam curam inesse nescientes. At sane speciosissimum aulæum nonne sæpe ad sordidiorem parietis partem obtegendam adhibetur? Nonne colossi foris insignes Deum sæpe aliquem repræsentant, intrinsecus pleni luto ac sordibus? ita sanè. Et plerumque ubi honor, ibi & horror; &, ut Seneca, qui à multis timetur, multos timet.
Boëtius
Solii culmine reges,
Detrahat si quis superbis
Vani tegmina cultus,
Iam videbit arctas
Dominos ferre catenas.
TACIT. 6. ANNAL.
Si tyrannorum mentes recludantur, possint aspici laniatus, & ictus: Quando, ut corpora verberibus, ita, sævitia, libidine, malis consultis, animus dilaceretur.
VEle onder ons, hebben een ghewoonte, eens anders ghelegentheyt ten hooghsten te verheffen, haer eyghen niet te achten: de reden waer van, dunckt my hier in te bestaen, dat wy ons oordeel in dusdanighe saken ghewoon zijn te gronden op de dinghen die ons in't ooghe loopen, op inwendige ende verborghen saecken ondertusschen ofte niet lettende, ofte de selve niet wetende: ende naedemael het ghene dat vermaeckelijck is in yemants geleghentheyt, meest altijdt blijckelijck is, ende dat de beswaerlijckheydt vande selve daerenteghen veeltijts van binnen schuylt ende bedeckt is: Soo ghebeurtet dat de gheleghentheyt van andere luyden aen ons, de onse aen ander luyden, beter schijnt:
Den hengst wenscht om den ploegh te trecken.
Wy prijsen al, met Damocles, den glans ende voortreffelijcheydt van Dionysius, om datse ons in't ooghe loopt: het sweert daerentegens, dat met een peerts-hayr over't hooft van den Tyran hanght, en sien wy niet eer voor wy selfs in sijn plaetse zijn. Ey lieve! hoe dickwils is een schoone tapitserye gespannen voor een vuyl stuck muyrs. De nieuwste schoenen dwinghen meest. De gegoten beelden der Afgoden, hoe wel zy van buyten vergult zijn, werden van binnen vol slick ende vuylicheyts bevonden. Die van vele ghevreest veert, seyt Seneca, vreester vele. Noyt Heer of eer, sonder seer.
[ 48 ]
Buycht, oft Breeckt.
PET. I. 5.
VVeest met ootmoedicheyt verciert, want Godt wederstaet den hooveerdighen.
Hy sal in stucken flaen dat niet en is gheweken,
De scheede niettemin, daerin het yser stack,
Die blijft in haer gheheel en sonder onghemack.
Godt die het seltsaem vyer laet vanden hemel dalen,
Die maeckt hem veel ghelijck met dese snelle stralen,
Hy breeckt dat wedersftaet, hy spaert dat buyghen kan,
„ Noyt wasser trots ghemoet dat Godes zeghen wan.
Flectere vel frangere.
Fractus &, illæso tegmine, mucro fuit.
Sæpe cutis totos ruptis tegit ossibus artus,
Cum Deus ex alto tela trisulca facit.
Mollibus indulget, durisque ferocius instat
Fulmen, & ipse facit fulminis Auctor idem.
Flecto genu: quicunque Deo non flectitur, ille
Plectitur, elatos Numinis ira premit.
Aux bumbles gratieux, dur aux osgueilleux.
Au doux ne font du mal, au dur il font la guerre.
Homme humilie toy, baiffant ton haut defir,
Nul est, qui ne s'y rompt, qui ne s'y veut flechir.
[ 49 ]
FLECTERE VEL FRANGERE.
SI quis me interrogat (inquit Augustinus) quodnam primum, hominique Christiano maximè necessarium requisitum sit, humilitatem dicam. Si, quid secundum, idem respondebo. Si de tertio quærat, dictum repetam. Indicat vir pius basim ac fundamentum totius philosophiæ Christianæ in hoc præcipuè consistere, ut debellata omni elatione ac superbia, ex vera sui cognitione; unusquisque sibi vilescat, Deoque creatori sese submittat. Cum enim superbiæ veneno primi parentes afflati ac inflati, totam posteritatem nefando contagio infecerint; humilitate eam restitui, &, ut in morbis, contraria contrarijs zo curanda esse. Deum non obscure testatum voluisse, satis constat. Nec mirum, cum & sententiam malorum superbiam esse, etiam ex iudicio naturali, antiqui iudicaverint. Tarquinium hominem libidine præcipitem, avaritia cæcum, immanem crudelitate, furore vecordem, vocaverunt superbum, & putaverunt sufficere convitium, ait ille. Concluda mus cum Nilo, & operam demus ut sit nobis vita excelsa, spiritus humilis. Nihil altum vult Deus, præter se; proprium illi est erecta dejicere, dejecta erigere.
PETR. I. 6.
HUmiliamini sub potente manu Dei, ut vos exaltet in tempore visitationis.
PROVERB. 28. 14.
0 que bien heureux est l'homme! qui se donne frayeur continuellement: Mais celui qui endurcit son coeur tombera en calamité.
Soo my yemant vraecht (seyt Augustinus) wat de eerste ende noodichste deucht zy voor een Christen mensche, ick sal hem antwoorden, nedericheyt; wat de tweede, nedericheyt; wat de derde, nedericheyt. Willende den Godtsaligen man daer mede te kennen geven, dat het geheele grontstuck des Christelijcken levens insonderheyt daerin bestaet, dat den mensche in sijn gemoet uytgheroeyt hebbende alle trotsheyt en hoochmoet, ende daer door ghebracht zijnde tot ware kennisse en verachtinghe van sick selfs, by sick inde leechste dweemoedicheydt voor Godt verootmoedighe. Want naedien't onser aller Voorouders, door haren verwaenden hoochmoet in voortijden't'onsen verderve leelijck hebben laten ligghen: Soo heeftet den goeden Godt belieft, op de wijse vande ervaren medecijnen, dese sieckte door strijdighe gheneesdrancken wech te drijven. Laet ons dan trachten na een hemelsch en hooch leven, maer naer een nederighen gheest. De Heere der Heeren en wil niet groots, als sijne heerlijckheyt, want 'tis hem eyghen, de hooghe nederich te maken, de nedrighe te verheffen. Den dach des Heeren seydt Ies. 2. 12, sal gaen over alle het hoochmoedighe ende hooghe, ende over alle het verhevene, op dat het vernedert veerde.
Vraeght, svelcke deugd' u best betaemt.
D 'antwoort is kort: Voor eerst, en lest,
Is ned'richeyt u alderbest.