Sinne- en minnebeelden X
| ← Salich is den man die versoeckinghe verdraecht... | Sinne- en minnebeelden (1627) door Jacob Cats | Verwonnen oogh, begonnen min → |
| Uitgegeven in Rotterdam door Victor van Waesberge. |
[ 56 ]
CAPTIS OCVLIS, CAPITVR BELLVA
X.
_(14725212936).jpg)
OVID. METAM. 3.
Maiestas & amor.
MANTUAN.
Fert domitâ cervice iugum, fert dulcia tergo
Verbera, fert stimulos, trahit & bovis instar aratrum.
Verwonnen oogh, begonnen min.
Verwint hem maer het oogh. Soo eens de soete wangen
Van eenigh aerdigh dier verblinden u ghesicht,
Ach! van een dapper man en blijfje maer een wicht:
Al treets u op den neck, ghy sult haer trotsheyt lyden;
Al spouts u inden baert, ghy sult de gramschap myden;
Wat dienter veel gheseyt? al waer oyt minne quam,
Daer wort de felste leeuw soo mack ghelijck een lam.
Captis oculis, capitur bellua.
Si nescis, oculis vincitur omnis amans.
Sensibus ergo tuis ubi dulcis inhesit imago,
Perque oculos intrans corde resedit amor,
Mox domità cervice jugum, gratosque labores,
Dulcia mox tergo verbera nempe feres:
Et licet aut leo sis, aut tigride sævior orbâ,
Accipies leges, quas tibi dictat amor.
Darts d'amour deviennent maistres.
La veue luy prenant, on prendra tost la beste;
Farouche nul será quant il est pris aux yeux,
Apprivoisé seras, si tu es amoureux.
[ 58 ]
Is 'toogh verrast, 'tbeest is in last.
Om datmen synen aert ten lesten heeft ghevonden:
Ach! Sampson is ghevat, om dat sijn machtich haer
Wert, door een ontrou wijf, zyn vyant openbaer.
Wil yemant inder haest syn vyandt overwinnen,
Die leere sijnen gront en aenghebore sinnen.
Want soo hy dat gheheym ten vollen weten kan,
Daer is gheen twijfel aen hy isser meester van.
Primo vincuntur oculi.
Fac oculos vincas, & leo victus erit,
Dum vocat in pugnam validas tuba rauca, cohortes
Ferreaque horrendo fulminat ære seges,
Dux oculos visu, dux murmure territat aures
Hostibus, & pavidos excitat arte metus.
In pugnis oculi primum vincuntur, & aures:
Lumina qui potuit vincere, victor abit.
OEil gaigné, corps perdu.
Le chef d'armée ainsi faict pœur a sa partie,
Par monstres non cognus, ou quelque aspect hideux.
Il gaignera le cœur, qui a gaigné les yeux.
OCULI PRIMO VINCUNTUR.
MOvent ac turbant homines non res, sed, quas de rebus habent, opiniones primæ istæ notiones mirum est quantum valeant; nec animos semel præiudicio ocupatos facile quis in integrum restituat. Novum imperium inchoantibus utilem esse clementiæ famam; invisumque principem seu benè seu malè facta premere, prudenter notat Tacitus. Valet hoc sanè etiam in rebus privatis. Recens coniugatos dissidia, ut scopulos, vitare jubet Plutarchus, ne videlicet simultas præmatura animos, antequam coaluerint, dissolvat. Qui amoris scita tradidère, amanti, primis præsertim alloquijs, ut Dominæ oculis ac auribus blandiatur, vehementer incumbendum putant. Scivit id, ac in usum deduxit Venus, apud Virg. quid enim Dea nescit amoris? ideoque Aeneam suum primo aspectu Didoni os humerosque Deo similem videndum exhibuit. Eodem stratagemate Iuditha primo vigiles, mox Imperatorem ipsum Assyriorum Holofernem circumvenit. Ut vidit, ut perijt, usque adeo.
TACIT. DE MORIB. GERM.
PRimi, in omnibus prælijs, oculi vincuntur.
Lips. Doct. Civil. lib. 5. Cap. 16.
LIVIUS.
NIhil tam leve est, quod non magnæ interdum rei momentum faciant.
DE menschen werden voor het meerendeel gheleyt, niet soo seer door de dinghen selfs, als door de inbeeldinghe die sy vande selve in't hooft krijghen. 'tIs te verwonderen wat den eersten inval by yder een van ons al vermach, want soo haest wy eens zijn inghenomen, en konnen wy nauwelijcx, om yet anders te ghevoelen, ghebracht werden. Voor een Prince seyt Tacitus, die eerst aen't rijck komt, ist oorboir voor een ghenadich en goedertieren Vorst by den ghemeenen roep ghehouden te werden. Voor een man die nieuwelijcx een jonghe vrouwe ghetrout heeft seyt Plutarchus, ist gheraden alderley scherpheydt te schouwen, om de inbeeldinghe van haer teer ghemoet t'hemwaerts te trecken. Die vande liefde handelen, schryven 'teerste ghesichte en ontmoetinghe sonderlinghe kracht toe om harten te stelen. Met desen treck heeft Venus de ooghen van Dido, inde eerste verthooninghe van haren Aeneas, Iudith het ghesichte van Holofernes t'haerder eerster ghesichte vervoert ende inghenomen. Letter op die't aengaet.
[ 60 ]
MATH. 6. 23.
Indien u ooghe boos is, soo sal u gheheele lichaem duyster wesen.
En dat hem al het wout en alle menschen vieren,
Wint yemant niettemin het ooghe van het beest,
Sijn lijf is sonder kracht, zyn herte sonder gheest.
Siet! wat het oogh vermagh; het oogh heeft vreemde krachten,
En over ons bedrijf, en over ons ghedachten,
O! sooje tucht bemint, en schouwt den vuylen brant,
Hout doch het dertel oogh gheduerigh inden bant.
PSALM. 11. 9.
Averte oculos meos ne videant vanitatem.
Quifquises, à victo lumine, victus eris.
Credite, peccati sunt lumina nostra fenestræ,
Hac & avarities, & levis intrat amor.
Pande fores, subit bostis, & omnia cæde cruentat:
Pande oculos, Satanas cordis in arce furit.
Cura sit, ô, teneri tibi ne capiantur ocelli,
Ni servum vitijs subdere pectus ames.
LVCE II. 35.
Regarde que la lumiere qui est en toy, ne soyent tenebres.
En luy gaignant les yeux, d'un voile de sa cappe;
Combien des braves gens sont par leur yeux frappez!
Noz yeux, helas ! nous sont fenestres de pechez.
[ 61 ]
NEQUITIÆ DUCES, OCULI.
SErpenti, loco angusto insinuare sese dum conatur, si caput modo uspiam detur immittere, protinus integro corpori facilis est transitus. Anguis istius mystici caput, id est, primam peccati suggestionem, si admittemus, ilicò ad ipsa cordis penetralia malum præcurret. Hic & alibi principiis obstandum est: nam quemadmodum scalas quasdam Iacobæas exstare novimus, quibus, tanquam per gradus, in cœlum enitimur: ita via est quædam declivis ac prona, qua lubrico lapsu in perditionem ferimur. Nil adversario nequius; quoties aliquem in scelus aliquod pellicit, non statim formatum, ac suis depictum coloribus id ipsum proponit, sed à parvis ferè initijs, non tam malis, quàm ad malum insensibili quodam modo vergentibus, rem orditur, atque ita sensim alterius progrediendo, id quod intendit, patrat. Nemo repente fuit turpissimus. Davidem in homicidium propellere dum vult, si recta eo tendat, horrebit vel nomen sceleris bonus rex, otium itaque primo suggerit, ac torporem, mox oculum nequam hinc adulterium, denique, istis promissis, ut necessarium infert homicidium. Omne peccatum superbuur est, amat asseclam.
Luc. II. 34.
LUcerna corporis tui, est oculus tuus; si oculus tuus fuerit simplex, totum corpus lucidum erit, si auteur nequam fuerit, etiam corpus tuum tenebrosum erit. Vide ergo ne lumen quod in te est, tenebræ sint.
NILUS IN SENTENT.
COhibe oculum: cum enim non attenderis, circum volvitur. Munito aures & oculos, per illa enim ingrediuntur omnia tela malitiæ.
Als haer de Slanghe door een enghe plaetse wil indringhen, kan sy maer het hooft daer in krijghen, het gheheele lijf sal lichtelijck volghen. 'tGaet even soo met de oude Slanghe, den Duyvel, de welcke ons soo verre open vindende, dat hy maer de begintselen der sonde daer in kan vesten, hy sal lichtelijck alderley grouwelen daer by voeghen. Daer is wel een Iacobs-ladder, om opwaerts ten Hemel te klimmen, maer daer is mede een nederhellenden wech, leydende ten verderve. Den Duyvel, uyt zijnde om yemant te verlocken, ghebruyckt gantsch kleyne, ende naulijck yet van het goede afwijckende begintselen, glijdende alsoo, onghevoelijcker wijle, allengskens dieper. Hy, willende den David tot een doodtslager maecken, berijt hem voor eerst met het sacht toomken van ledicheydt, maer verweckt daer by in hem, een krielen sin, vuylen lust, overspel, en ten laetsten den dootslach selfs, schier als een nootwendigh gevolgh van't voorgaende. De sonde is trots van aert, sy en wil niet alleen gaen, sy moet t'elcken den eenen laquay of den anderen achter haer steert hebben. Elck dan, die alle sonden niet wil inlaten, moet elck vande selve van eersten af wederstaen. 'tIs ghevoechlijcker, seyt den borgher, een moetwilligen gast de deure voor 'thooft te sluyten, als inghelaten zijnde, hem uyt te jaghen. 'tIs voorsichtelijcker, seyt den crijgsman, des vyants inganck te beletten, als binnen landts met hem te oorloghen. 'tIs wijsselijck gedaen seyt den medecijn, de sieckten in haer beginselen te bejegenen. 'tIs goet, seyt den lantman, de schapen voor den dam te schutten. Het beste van alle is, seyt den Christen, de sonde al in hare gheboorte den neck te breken.