Wikisource:Uitgelicht (oude stijl)
Op de hoofdpagina worden artikelen uit Wikisource samengevat onder de noemer Uitgelicht. Op deze pagina worden eerder uitgelichte goed toegankelijke artikelen nog eens extra in het zonnetje gezet, zodat men ze nooit zal vergeten en er een duidelijk overzicht is van de eerdere uitgelichts. Het is de bedoeling dat een uitgelichtartikel circa drie weken op de hoofdpagina komt te staan.
Wil je zelf een uitgelicht schrijven? Zie voor de instructies Wikisource:Schrijven van een uitgelicht.
 Bronnen |
 Auteurs |
Belgische Grondwet De eerste, unitaire, Belgische Grondwet dateert van 1831. België is een parlementaire monarchie, kent het principe van ministeriële verantwoordelijkheid voor het regeringsbeleid en huldigt de scheiding tussen wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht. De Grondwet was oorspronkelijk zeer centralistisch, maar vanaf 1970 werd België geleidelijk omgevormd tot een federale staat in het kader van opeenvolgende staatshervormingen. |
Plato Plato was een Grieks filosoof en een literair kunstenaar. Hij werd geboren te Athene in 428 v. Chr., uit een aristocratische familie die niets moest weten van de democratie die in Griekenland heerste. Plato blonk in zijn jeugd uit in sport en in zijn literaire werk, wat van hem de beste student van Socrates maakte. Plato was zijn leven lang vooral geïnteresseerd in werken over kosmologie, ontologie, psychologie, epistemologie, sociale moraal en socio-politieke onderwerpen, daarin onder andere ook het thema van de ideale staat. |
Auteurswet van 1912 Auteursrechten (ook bekend als copyright) zijn tijdgebonden rechten die een overheid of autoriteit verleent aan de auteur van een werk van literatuur, wetenschap of kunst. Aanvankelijk was dat bedoeld voor boeken, maar tegenwoordig ook voor veel andere zaken, zoals films, opgenomen muziek en beeldende kunstwerken. In Nederland zijn deze auteursrechten gebonden in de Auteurswet van 23 september 1912. Deze wet regelt onder andere de rechten die auteurs hebben over hun werk, wanneer het auteursrecht niet meer geldt, hoe auteurs hun eigen creaties volgens de wet kunnen beschermen en welke werken onder het auteursrecht vallen. |
Sophokles Sophokles (496 v. Chr. — 406 v. Chr.) was een van de drie grote Attische tragediedichters naast Euripides en Aischylos. Hij werd geboren in 496 te Kolonos (een voorstad van Athene), als zoon van een rijke smid (wapens). De jonge Sophokles kreeg een verzorgde opvoeding, zowel op sportief als op artistiek vlak. Sophokles droeg blijkbaar zijn literair talent over op zijn nakomelingen. Zijn zoon Iophon was óók treurspeldichter evenals een (buitenechtelijke) kleinzoon Sophokles “de Jongere”, die openlijk zijn volle sympathie genoot. Toen zijn rivaal Euripides in 406 stierf, zag men Sophokles in de rouw. Zelf overleed hij nog datzelfde jaar op de gezegende leeftijd van 90 jaar. Volgens de biografen verslikte hij zich dodelijk toen hij tijdens een banket op verzoek declameerde uit zijn lievelingsstuk, de Antigone. |
Volksliederen Een volkslied is een lied dat dienst doet als volks- of staats-symbool voor een volk of natie, al dan niet samenvallend met of in een staatkundig verband. Een volk of natie zonder eigen staat of met autonomie kan dus ook een eigen volkslied hebben, net als een regio of zelfs een stad of dorp. Het staats-volkslied wordt traditioneel gespeeld bij de ontvangst van een staatshoofd, bij het eren van de overwinnaar van een internationale sportwedstrijd en bij soortgelijke min of meer plechtige gelegenheden. De Vlaams Vertegenwoordiger wordt echter onthaald op het Vlaams Volkslied. Het is gebruikelijk dat de luisteraars afkomstig uit het land waarvan het volkslied gespeeld wordt opstaan tijdens het spelen en dat militairen in correct uniform dan salueren. Staatsburgers van de VS leggen hun rechterhand op hun hart. |
Publius Cornelius Tacitus Publius Cornelius Tacitus (ca. 55 n. Chr. — 120 n. Chr.) was een Romeins historicus, schrijver en redenaar. Hij wordt vaak gezien als Rome's grootste historicus. Hij schreef over keizers en machthebbers met evenveel vanzelfsprekendheid als over personen van minder belang en geeft daarmee prachtig inzicht in het leven van zijn tijd. Publius is waarschijnlijk in 55 geboren in een provinciale familie uit Gallia Narbonensis of Gallia Cisalpina (Padua). Enkele van zijn beste werken omvatten De origine et situ Germanorum (Germania), Historiae en Ab excessu divi Augusti (Annales). De Annales is Tacitus’ tweede grotere historische werk en handelt over de Romeinse dynastie na de dood van Augustus. Hij heeft naast zijn waardering voor zijn geschriften, ook een ijzersterke reputatie opgebouwd doormiddel van zijn succesvolle carrière. Zo was hij onder Trajanus ex-consul en behoorde hij tot de elite van de senatoren. |
Abydos.jpg) Abydos is een van de historische steden uit Opper-Egypte. De stad stond ongeveer 11 km ten westen van de Afrikaanse rivier de Nijl. De Egyptische naam voor de stad was Abdju, dat staat voor de heuvel van het symbool, waarin het hoofd van de god Osiris bewaard werd. De Grieken noemden de stad Abydos, naar de stad op de Hellespont. De moderne Arabische naam is Arabet el Madfuneh. Émile Clément Amélineau (1850 — 1915) beschreef de stad uitvoerig in het geschrift Abydos uit de 1906-editie van De Aarde en haar volken. Na vier jaar in de stad te hebben gewoond, schrijft hij over de verwoestingen van de stad door de eeuwen heen en de legendes, waaronder die van Osiris en Seti I. Er zijn veel wandtekeningen gevonden van deze legende in de Tempel van Seti I. Uit het verhaal dat Émile vertelt over de verwoestingen is onder andere af te leiden dat hij erg gepikeerd is over de vernielingen die de plaatselijke bevolking aan de tempels door de jaren heen heeft aangebracht. |
Eduard Douwes Dekker Eduard Douwes Dekker (Amsterdam, 2 maart 1820 — Nieder-Ingelheim, 19 februari 1887) was een Nederlands schrijver, bekend onder het pseudoniem Multatuli. Hij geldt als een van de meest gerenommeerde schrijvers die Nederland ooit heeft gehad. Het pseudoniem Multatuli is Latijn voor ik heb veel (leed) gedragen (multa tuli) en een verwijzing naar een beroemde passage uit de Tristia van Ovidius. Zijn bekendste werk, Max Havelaar, is een directe aanval op de Nederlandse regering in Nederlands-Indië. In zijn boek probeerde Dekker alle schandalen en misstanden die hij in Nederlands-Indië had aanschouwd openbaar te maken aan de mensheid. Er werd geschokt op het boek gereageerd, vooral door de Nederlandse overheid. Nederland probeerde het boek te negeren, maar dit was tevergeefs; Max Havelaar werd door heel Europa een bestseller. Multatuli overleed in Nieder-Ingelheim (Duitsland) en werd als eerste Nederlander gecremeerd. |
Aan de Zuidpool In 1910 vertrekt de Noorse ontdekkingsreiziger Roald Amundsen naar de Zuidpool. Eigenlijk had hij besloten om naar de Noordpool te gaan, maar omdat hij in 1909 hoorde dat Frederick Cook en Robert Peary de pool al hadden bezocht veranderde hij zijn plannen. Zijn team overwinterde op de Ross IJsschots, in de zogenaamde Walvisbaai. Amundsen begon op 20 oktober 1911 zijn tocht naar de pool op het schip de Fram, en samen met Olav Bjaaland, Helmer Hanssen, Sverre Hassel en Oscar Wisting kwam hij aan op de Zuidpool op 14 december 1911. In 1913 publiceerde het Nederlandse wetenschaps- en reizentijdschrift De Aarde en haar volken zijn uitgebreide reisverslag Aan de Zuidpool, inclusief gedetailleerde foto's van de complete reis. Hierin beschrijft hij onder andere ook hoe hij de bestemming uiteindelijk aan zijn metgezellen verteld, als ze al op reis zijn. |
Roald Amundsen Roald Engelbregt Gravning Amundsen (16 juli 1872 – 18 juni 1928) was een Noorse ontdekkingsreiziger in de poolgebieden. Hij was de eerste mens die ooit de Zuidpool bereikte. Amundsen werd geboren te Borge, even buiten Sarpsborg in het zuidoosten van Noorwegen, in een familie van Noorse scheepseigenaars en kapiteins. Nadat hij onder de indruk raakte van Fridtjof Nansen's oversteek van Groenland in 1888 besloot hij om ook ontdekkingsreiziger te worden. Hij voegde zich bij de Belgische Antarctische Expeditie (1897-1899), geleid door Adrien de Gerlache. Hun schip, de BELGICA werd het eerste schip dat overwinterde in Antarctica. In 1903 leidde Amundsen de eerste expeditie om de Noord-westverbinding over te steken. Ze reisden via de Baffinbaai tot aan Alaska. Tijdens deze reis bestudeerde hij de noordelijke volkeren daar, en nam snel hun kledingstijl over. Hierna besloot Amundsen om naar de Noordpool te gaan. Nadat hij in 1909 hoorde dat Frederick Cook, en later Robert Peary de pool al hadden bezocht veranderde hij zijn plannen. Daarom besloot hij naar Antarctica te gaan in 1910. |