Sociologie.
Egoïsme. Individualisme. Anarchisme
door THEO VAN DOESBURG.
(vervolg en slot.)
Er blijft de menscheid maar één richting van denken over. Uit deze richting van denken is de verwezenlijking van een harmonische samenleving nog mogelijk. Zij omvat alle andere denkwijzen; omdat alle denkwijzen, welke dat ook mogen zijn, – Brahmaïstische, Boeddhistische, Christelijke enz. – elementen bevatten waaruit bedoelde denkwijze is opgebouwd.
Deze door mij be doelde denkwijze is de edel-anarchistische. Deze denkwijze moet opgevat worden als het resultaat of juister als de uitkomst van alle andere.
Het neo-anarchisme, volgens de juiste beteekenis, bedoelt, te verwezenlijken de harmonische vereeniging van individuen, welken, – ondanks ieder naar z’n eigen aard, – denken, voelen, leven en handelen volgens één grondprincipe: het scheppen van Harmonie tusschen verschillend geaarden.
Wat is edel-anarchisme?
Het is het vrij ontwikkelen van alle vermogens der menschelijke energie.
Het is het vrij denken over alle verschijnselen van den menschengeest.
Het is het strijden tegen de overheersching van het Geld.
Het is het strijden tegen de overheersching van het Geweld.
Het is het strijden tegen alle traditioneele instellingen en elementen die het uitleven van de individueele energie belemmeren en vernietigen.
Zij kiest niet dezelfde strijdmiddelen die de oude wereld gebruikte. Hare strijdmiddelen zijn noch het geld, noch de traditioneele instellingen en gebruiken. Zij richt niet vuur tegen vuur. Zij is afkeerig zich te bedienen van dezelfde strijdmiddelen waarop de oude wereld gegrondvest was: geld, geweld, dogma’s, bijgeloof en duisternis. De strijdmiddelen van het neo-anarchisme zijn geheel andere.
De strijdmiddelen van het neo-anarchisme, – de eenigst-mogelijke denkwijze van den menschelijken stam zijn: oprechtheid, karakter, geest (en enthusiasme) Liefde en kracht.
Eerst wanneer deze eigenschappen zijn aangewakkerd langs de lijn dien ik aangegeven heb, – van Egoïsme over Individualisme, – zal het edel-anarchistisch denken het centraal punt worden van de menschelijke samenleving.
De reden waarom tot nog toe dit anarchistisch denken zoo gestuit is en belemmerd komt door het feit dat bovengenoemde eigenschappen zeldzame dingen zijn.
De menschheid heeft zich laten afschrikken door eenige gewelddadige uitingen van lieden, die maar ten halve profijt wisten te trekken van hetgeen anarchistische edellieden als Proudhon en Lassale leerden. Met de uitingen van lieden, die buiten geestelijk evenwicht, daden van geweld bedreven heeft het toekomstig anarchisme niets te maken. Deze uitingen moeten gerangschikt worden tot eene meer aan militarisme verwante uiting van verbittering.
Zelfs al zou het waar zijn, dat anarchisme daden van geweld inhield, dan zou de menschheid nog niet behoeven terug te schrikken voor zulk een samenleving, aangezien deze zich tot de Europeesche samenleving, – wij hebben maar naar den huidigen oorlog te zien, – in gruwelijkheid zou verhouden als 1–100.
De moordhoek van de Europeesche wanorde, in vredestijd voorgesteld als een beschaafde en wel geordende maatschappij, is oneindig veel grooter dan den moordhoek van alle pseudo-anarchistische wandalen van alle eeuwen bij elkaar.
Maar gewelddadigheid is geen anarchisme. Anarchisme is liefde. Niet alleen tot één persoon of tot de menschheid, maar liefde tot waarheid, tot recht, tot vrede en geluk.
De menschen door dogma’s en leugens verpest en daarom een vage voorstelling hebbende van individueel-anarchisme beseffen niet dat zij zelf ieder oogenblik, in het huisgezin, op school, op straat, in hunne zaken, enfin, overal, de natuulijke kiem tot de edel-anarchistische denkwijze openbaren. En dat kan ook niet anders, want de denkwijze welke ik hier met den naam van edel- of neo-anarchisme aanduid is de meest natuurlijke, de meest oer-oorspronkelijke en daarom de meest aan den mensch en het Denken zelf verwantte denk-richting.
Daarom zijn de menschen, die hunne ziel en hun geest niet verkochten maar gebruikten in den oorspronkelijken vorm, anarchisten van de edelste soort te noemen. Zoo b.v. Cakyamoeni, Christus, Lao-tse, Zarathustra, Sokrates, Tolstoy, Dostojefsky, O. Wilde, Nietzsche enz. en op ’n ander terrein dan het Denken: Beethoven, Wagner, Kaudinsky enz.
Omdat de basis van hun denken in wezen zuiver anarchistisch was, hebben ze onvergankelijke dingen voortgebracht. Hadden zij eene andere denkwijze gevolgd inplaats de natuurlijk-oerspronkelijke, b.v. eene op tijdelijke toestanden en leugens gebaseerde, zij waren begrensd gebleven d.i. binnen den Tijd; dat beteekent ze hadden vergankelijke dingen voortgebracht.
Een Anarchisme, dat uitgaat van de eerbied voor het leven en de arbeid van het individu kan nooit strijden met dezelfde middelen, die aangewend zijn door een stelsel, dat uitging van de negatie en de vernietiging van het individu.
Een denkwijze, welke gegrond is op het respect voor het individu zal de innerlijke kracht bezitten een groep te scheppen van harmonisch tot elkaar staande individuen.
Zulk een neo- of edel-anarchisme als samenleving van vrije individuen kan slechts tot stand komen wanneer het Individualisme zich uit het aangeboren Egoïsme ontwikkelt.
Dit Individualisme kan zich alleen dàn ontwikkelen, wanneer de menschheid met alle kracht en energie zich los maakt uit de heerschappij van het geld (in al zijn vormen).
En niet alleen uit de heerschappij van het geld, maar eveneens uit de heerschappij van het dierlijk geweld en barbaarsch bijgeloof.
Groot is het als de Mensch zich gaat voelen.
De oorzaken waardoor de menschheid haar individualisme moet prijsgeven of juister prijs geeft vinden hunne basis hierin: dat de kiem tot het natuurlijk en logisch denken vroegtijdig gedood wordt.
Groot is het als de Mensch zich gaat voelen. Groot is het als het „Ik denk” naar buiten breekt. Want het „Ik denk” ontspringt uit het voor niets buigende „Ik ben”.
Elke groote gedachte was een natuurlijke gedachte. Elke natuurlijke gedachte is ’n religieuze gedachte. Elke religieuze gedachte, is in haren oer-spronkelijken vorm ’n anarchistische gedachte.
Elke denkwijze, die de menschheid uit hare verdooving wilde wakker schudden, elke relegie (Christendom, Boeddhisme enz.) die zich keerde tegen verouderde gebruiken en instellingen, – welke niets anders zijn dan narcotische vergiftmiddelen om het volk zijn individualisme, zijn natuurlijk denken te ontnemen, – was anarchistisch.
Anarchisme is natuurlijk denken. Uit dit natuurlijk denken alleen komt de ware relegie, de ware wetenschap, de ware litératuur, de ware Kunst, de ware liefde – in ’t kort het ware Leven voort.
Een andere weg om tot de waarheid van het leven te komen is er niet.
Op welke wijze men bijdraagt tot het scheppen van de nieuwe harmonie laat zich uit het voorgaande gemakkelijk afleiden.
In de allereerste plaats moet de kiem tot het natuurlijk denken beschut en ontwikkeld worden, in plaats van verstikt en gedood.
Daarvoor moeten de oorzaken van deze verstikking, door ontwikkeling, opgespoord en vernietigd worden. Deze oorzaken zijn bekend genoeg en behoef ik dus niet weder te noemen. Goede gevoelens als in dit opstel genoemd, – oprechtheid, Liefde enz. – moeten in het kind ontwikkeld worden. Kunstzin moet zeer vroeg en met zorg worden aangewakkerd.
De sexueele verhouding van mensch tot mensch in al hare vormen moet in vergelijking met dezelfde van plant tot plant en dier tot dier vroegtijdig onderwezen worden.
Dit zijn slechts enkele regels betrekking hebbend op het natuurlijk ontwikkelen van den mensch. Deze regels behooren tot de geestelijke basis der nieuwe harmonische samenleving.
Zoodra de materieele basis ondermijnd wordt valt elke instelling, welke soort ook, in elkaar.
Zoodra de menschheid tot de overtuiging gekomen is, dat om een harmonisch-schoone samenleving te verkrijgen oude instellingen verdwijnen moeten, zullen zij ophouden geld te geven aan alles wat de wanorde, van de huidige levensorde in stand kan houden.
Zij die een materieel leven lijden kunnen op geen betere wijze medewerken aan het totstandkomen van een harmonische samenleving dan op deze manier: het weigeren geld te geven aan instellingen in strijd met het natuurlijke voelen en denken.
Zij die een geestelijk leven lijden, – of althans een leven in geestelijke richting, – kunnen op geen betere wijze mede werken aan het tot stand komen van eene harmonische samenleving, dan door natuurlijke denkwijze te aanvaarden, te verbreiden, te beschutten en voort te planten.
Zoo wordt de edel-anarchistische denkwijze het best gediend en als levensideaal verwerkelijkt.
|
