Hendrik Hamel/Bijlagen I & II
I. BERICHTEN OVER DE GEVLUCHTE SCHIPBREUKELINGEN.
bewerkenDagregister Japan.
a. 1666. September. Dinsdag 14en ditto.... Voor drij dagen begon hier tijdinge te lopen hoe de hr van Gottho aen dese Stadts Gouverneur Zinsabrod.e bij missive hadt laten weten datter agt Europianen op een wonderlijcke wijse gecleet en met een vreempt fatsoen vaneen vaertuijgh in sijn Eijlanden waeren aengecomen, ende die hij met d' eerste gelegentheijt van weer en wint naer Nangasackij dagt te senden; gemelte tijdinge worden alle uuren met soo veel veranderinge in de omstandigheijt van dien vertelt dat men niet en wist wat daer van te dencken weijniger te schrijven, tot huijden vroegh als wanneer verstonden dat gemelte vreemde vaertuijgh ende volck d' verleden nacht van Gottho hier was verschenen en die nadatse door den Gouverneur van alles waren ondervraegt geworden, een uure nae de middagh bij ons op 't Eijlant wierden gesonden ende bevonden te wesen agt Nederlanders welcke ao 1653 't Jacht de Sparwer door een vijfdaegse schrickelicke storm den 16e Augustus op 't Quelpaerts Eijlant hadden helpen verliesen, zijnde dese acht personen genaemt
- Hendrick Hamel van Gurcum ao 1651 met de Vogel Struijs in India gecomen voor bossr naderhant verbetert tot bouckhouder met 30 gl. pr maent.
- Govert Denijs van Rotterdam ao 1651 met N. Rotterdam int lant gecomen voor schiemansmaet.
- Denijs Goverts zoon van do Govert, als boven in 't lant gecomen voor jongen met 5 gl.
- Matthijs Bocken van Enckhuijsen ao 1652 met de schip N. Enckhuijsen in India gecomen voor Barbarot a 14 gl. pr maent.
- Jan Pieters van Heerenveen, bossrr van f 11 pr maent daer voor in India gecomen ao 1651 met d' Vogel Struijs.
- Gerrit Jans van Rotterdam ao 1648 met Zeelandia in India g'comen voor jongen, naderhant verbetert voor matroos met 10 guldens.
- Cornelis Dirks van Amsterdam ao 1651 met 't schip de Walvisch in 't landt gecomen voor matroos met 8 gl. ter maent.
- Benedictus Clerck van Rotterdam ao 1651 met Zeelandia in India gecomen voor jongen a 5 gl. ter maent.
'K en wil mijn selfs niet inlaeten nochte onderwinden om hier in 't lange te verhalen wat voornoemde personen in dien tijt van 13 jaeren diese onder d'Eijlanders van Corre hebben gesworven, is wedervaren, dewijle sulcx wel een breeder beschrijvinge op sigh selfs soude vereijschen maer sal slegts cortelijk seggen, hoe datte miserable menschen en nogh 28 persoonen die nevens haer tsamen 36 zielen van gemelte Jagt de Sparwer gesalveert en op voornde Quelpaerts Eijlant aen lant gecomen waeren, eerst den tijt van 8 maenden daer op bewaert en naderhant op d' eijlanden van Corre gebragt sijn, wordende dikwils van de eene plaets naer d'ander gevoert mitsgaders doorgaans seer sober en armelijck getracteert, sulcx nu en dan 20 personen van haer geselschap sijn komen te sterven en sij 16 starck overgeschooten welcke overige acht die op 't vertreck van voorsz. acht menschen uijt Corre, nogh in't leven en hier en daer in't lant verspreijt waeren, uijtgenomen drie diese om de minste suspitie te geven op hunne vlugt van daer in huijs gelaten, sijn genaemt
- Johannes Lampen van Amsterdam assistent
- Hendrick Cornelisz van Vrelant
- Jan Claes van Dort, cock
- Jacob Jans van Vleekeren
- Sander Boesquet van Lith
- Jan Jansz Spelt van Uijtrecht
- Anthonie Uldircksz van Grieten
- Claes Arentsz van Oostvoort.
Den Gouverneur Zinsabrode als hij de eerste genoemde acht persoonen bij ons op 't Eijlant sont, liet ons daernevens door de Tolcken aenseggen dat we dezelve wel mogten tracteren en gedencken hoe wonderlijck dat se uijt haer elenden waeren verlost, ende om haer vrijdom te becomen met sulck een slechten vaertuijgh, soo verren wegh hadden bestaen haer leven te wagen, SijnEdle wilde daer over naer Jedo oock schrijven en ons naer becomen bescheijt ordre geven hoe wij't met dit volck dan wijders souden hebben te maecken. Wij lieten SijnEdle voor dese goede voorsorge ten hoogsten bedancken en seggen dat we ons naer Zijn beveelen gehoorsaemelijck gedagten te schicken.
Voorsz. parsoonen waren den 4 deser des avonts met een cleen vaertuijgjen van Corre vertrocken en door een continueele noordewint tot beneffens d'Eijlanden van Gottho geleijt, alwaerse den 10en ditto door een stercke zuijdewint genootdruckt sijn geweest (hoe wel tegens haer danck) haven te soecken, sonder te weten waer datse waren en of se bij vrunden of vijanden quamen.
'T is mijns oordeels aenmerckenswaerdigh dat als het gesalveerde volck van de Sperwer op't Eijlant Quelpaert waeren, en in 8 maenden niet en wisten wat men met haer voor hadde, uijt Corre daer bij haer gecomen is een out man gelijckende wel een Hollander (zijnde apparentelijck bij den Heer van gemelte Eijlant van den Coninck van Corre versogt en ontboden) die naer hun luijden een lange wijle besien te hebben, ten laetsten in cromduijts vraegde wat volck sijt ghij ende uijt haer verstaende dat se Hollanders waeren, seijde ik ben oock een Hollander, geboortich uijt de Rijp, en hiete Jan Jansz. Weltevreen ende heb hier al 26 jaren geweest, verhaelende wijders hoe hij ao 1627 op 't Jacht Ouwerskerck hadde gevaeren, Item dat hij op seecker joncque door gemelte Jagt in dit Noorse vaerwater genomen, over gezet zijnde, en omtrent dese Eijlanden vervallen was [354] met eenige van sijn geselschap aen lant gevaeren om waeter te haelen en nevens twee andere persoonen door d' Chineesen gevangen geworden, mitsgaders dat voorn. twee mackers ten tijde als dese Eijlanden van de Tartaren wierden ingenomen, waeren dootgebleven; gemelte Jan Jansz. Weltevreen was op 't afscheijt van dikgenoemde 8 persoonen uijt Corre nogh in't leven ende een man van ruijm 70 jaren oudt. (Dagh. register ofte Dagelijckse aenteijckeninge van 't gepasseerde en voorgevallene in Japan ten Comptoire Nangasakij gehouden bij den oppercoopman Wilhelm Volger, Opperhooft, aldaer, beginnende den 28n October anno 1665 tot den 18 October 1666. Kol. Arch. no. 11689. In afschrift ook in Overgek. Brieven 1667 Tweede boek. K.A. no. 1149).
b. 1666. October. Sondagh 17o do... op van dage lieten door de Tolcken (gelijck wij meenden om 't welstaen) aan de Gouverneurs versoecken off we de acht Nederlanders voor een maent verleden uijt Corre hier aengecomen mede naer Batavia mochten voeren, 't welck ons wiert afgeslagen met voorgeven dat dies aengaende van 't Jedosche Hoff nog geen ordre off bescheijt was gecomen, maer alle uure worde verwacht, ondertusschen zullen de schepen morgen moeten vertrecken ende dese arme menschen licht hier noch een jaer dienen over te blijven 't welck voor haer luijden hertelijck te beclagen soude wesen.
Missive Nagasaki naar Batavia.
c. Aen de Edle Heer Joan Maetsuijker Gouverneur Generael en d'Edle Heeren Raden van India.
Door de onwederhoudelijke en onbepaelde hand Gods sijn hier op 14den passado uijt de Correse Eijlanden op een wonderbaerlijke wijse teregt gecomen en door den Gouvernr Zinsabrode bij ons op 't Eijlant gesonden 8 personen die ao 1653 het Jagt de Sperwer op't Quelparts Eijland (gelegen omtrent ... [355] mijlen benoorden [356] Firando) hebben helpen verliesen, sijnde d'eene van haer d'Boechouder van gemelte schip genaemt Hendrik Hamel en d'andere 7 matroosen op haer vlugt met een kleen vaertuijgje; van haer sijn nog andere agt persoonen op gemelte Eijlanden van Corre gebleven; voorschreven hier aengecomen 8 personen gaen nevens desen met d'Esperance meede na Batavia uijt wien en uijt hetgeen daervan in ons Dagregr op voorschr. datum staet aengeteijkent UEdle alle omstandigheden nader gelieven te vernemen.
Nangasackij adij 18en October anno 1666.
Uwe Edls onderdanige dienaers en was getekent Wilhem Volger, Daniel Six, Nicolaes de Roij, Daniel van Vliet (Kol. Arch. no. 11725).
Rapport.
d. Rapport schriftelijck gestelt en aen den Ed Heer Joan Maetsuijcker Gouverneur Generael ende de E. Heeren Raden van India overgelevert door mij Wilhem Volger Coopman en jongst gewesen Opperhooft in Japan met mijn verschijning van daer op Batavia.
... Wij en hadden in't alderminste niet getwijffelt gelijck in meergenoemde missive [357] oock is geschreven off de acht persoenen van 't verongeluckte Jacht de Sperwer souden benevens naer Batavia gegaen ende voor UEd verschenen hebben om de ellenden die haer 13 jaeren in de eijlanden van Corre sijn bejegent mondelingh en schriftelijck te verhaelen. Hoewel 't tot mijn en insonderheijt deser arme luijden groote droefheijt heel anders is uijtgevallen aengesien den Gouverneur Gonnemond dien ick daegs voor mijn afscheijt uijt Nangasackij om licentie tot haer vertreck liet versoecken 't selve plat af heeft geslaegen met voorgeven dat hij daertoe nogh geen ordre van 't Jedose Hof had becoomen seggende wijders dat hij twijffelde of gemelte persoenen niet noch eerst in Jedo souden ontbooden en aen de Rijcxraden moeten vertoont worden bevoorens haer toegestaen wierde van hier te vertrecken; tot wat eijnde--offt al gebuerde--dit dan noch geschieden soude, seijde hij niet; 't is evenwel niet apparent dattet daer toe comen sal gelijck UEd binnen corten pr d'een of d'andere joncque van daer wel aengeschreven staet te werden. Ondertusschen valt 'et voor deese bedroefde zielen moeijelijck noch een ront jaar te moeten overblijven eerse haer volle vrijheijt mogen genieten. Ick ben van haer luijden versocht en heb aengenomen om UwEdlen haerenthalven te bidden, gelijck ick mits desen in alle nedericheyt doe dat 'et UweEdlen doch wilde believen d'oogen van barmherticheijt over hunne armelijcke conditie te laeten gaen ende soodanige ordre te geeven datse wederom in 's Compes soldij boucken ingetrocken ende tot onderhout ijets genieten mochten, wij ende sij bidden noghmaels dat UwEdls hierin naer Haere aengeborene goedertierentheijt gelieven te handelen. (Overgek. Brieven 1667, Tweede boek. Kol. Arch. no. 1149; ook in Kol. Arch. no. 11725).
In de missive van de Bataviasche Regeering d.d. 20 April 1667 wordt naar Nagasaki bericht dat de Espérance 30 November 1666 te Batavia is aangekomen en dat is "overgeleverd door den E. Willem Volger [die aan boord van de Espérance was medegekomen] UE. aangename missive van 18 October ao verleden, mitsgaders desselfs particulier rapport".
In hare beantwoording (d.d. 9 Mei 1667) van den brief van 18 Oct. t. v. zegt de Bataviasche Regeering: "Wij willen ook niet twijffelen of de Gouverneurs [van Nagasaki] zullen de 8 personen die van Corre soo miserabelijcken tot Nangasacki overgecomen ende 't verleden jaar daer overgehouden sijn, nu largeren en herwaerts laten comen".
Dagregister Japan.
e. 1666. October. Woensdag 25e do ... heden morgen omtrent 9 uuren comen de gesamentlijcke tolken uijt den naem van den Gouvernr mij aendienen dat de agt Nederlanders op den 14en September uijt Correa hier aengecomen met haer ten huijse van den Gouvernr Canama Gonnemonde moesten gaen omme andermael in presentie van den opreijsende Stadvoogt Zinsabrodonne ondervraegt te werden. Ik [358] liet deselve roepen ende gelaste dat met den anderen op stont daer naer toe souden gaen. Wat vragen dese wijshoofdige Japanse Regenten voorstellen sullen staet ons met haer retourneeren te vernemen. Cort naer den middag quamen gemelte Nederlanders weder op 't Eijlant en gevolgelijck rapporteerden den boekhouder Hendrik Hamel, dat in presentie van gem. Gouvernr waren gevraegt, eerst naer haere namen en ouderdom, alsmede den handel en wandel der Correers, wat cleeding sij droegen, haer geweer, manieren van leven, en godsdienst, of er oock Portugeesen als Chinesen in 't lant woonden, mitsgaders hoeveel Hollanders daer noch gebleven waren etca. ende naer datse haer op ijder vraeg contentement gegeven hadden, wert haer gelast weder naer 't Eijlant te keeren; of dese luijden door de Keijserlijke Majest gelargeert zijn, connen noch niet te weete comen.
f. 1667. 17 Februari ... 't vertreck der 8 Nederlanders uijt Correa, alsmede de verlossinge dergeenen die daer noch verbleven waren, soude bij Sijn Ed [een der beide Gouverneurs van Nagasaki] in gedagten gehouden worden ende gevolgelijck aen zijn Confrater [die destijds zich te Jedo ophield] daerover schrijven (Kol. Arch. no. 1155).
g. 1667. 14 April [te Jedo].... alvoorens door onsen Japansen schrijver de versoecken tot bevorderingh van 't vertreck der 8 Nederlanders uijt Corea hier comen vlugten.... in scriptis gestelt wesende ... leverden wij hem [den hierboven bedoelden Gouverneur van Nagasaki] gemelte geschrifje over, onder versoeck 't selve in achtingh geliefde te nemen.
Missive Nagasaki naar Batavia, 13 Oct. 1667.
h.....Bij dese gelegentheijt [14 April 1667 te Jedo] leverden wij aan de twee Commissarissen een cleijn versoekschrifjen wegens 't ontslaeken der Corese matrosen.... over.
Dagregister Japan.
i. 1667. October. Saterdagh 22en. Niettegenstaande dat het seer regenagtigh weeder was, hebben wij op heden de fluijtschepen de Witte Leeuw en de Spreeuw directelijck met een cargasoen ten bedrage van f 475724.15.3 bestaende in 4 duizend picol staefkoper, 250 picol campher, 35 Japanse zijde rocken nevens 80 kisten zilver, naar Batavia gedepecheert. Godt [de] Heere geve datse behouden mogen vaeren.
Heden bequamen licentie dat de 8 personen uijt Corea hier aengecomen, zullen mogen vertrecken.
Missive Nagasaki naar Batavia, 22 Oct. 1667.
j. ... Niettegenstaande den nieuwen Gouverneur van Nangasackij Sinsabrodonne om den ouden Gouvernr Gonnemonde te vervangen, al eenige dagen afgecomen was, hebben wij niet eerder als op dato deser licentie connen bekomen dat de 8 Nederlanders uijt Corree 't voorleden jaer hier aengecomen, zullen vermogen te vertrecken en dienvolgens comen d' selve pr de fluijt de Spreeuw tot UEdle noch bij desen over.
Resolutie Gouverneur Generaal en Raden, 2 Dec. 1667.
k. Jan [lees: Hendrik] Hamel adsistent met noch 7 persoonen te samen geweest sijnde op 't jacht de Sperwer ao 1653 aen een der Corese eijlanden verongeluckt en sedert aldaer gevangen gehouden tot verleden jaer dat se met een cleijn vaertuijgh ontcomen en tot Nangasacki bij de onse aengelandt sijn, In Rade versocht hebbende om licentie om met de gereede schepen na 't vaderlandt te vertrecken ende dat hare gagie van de tijt harer detentie haer mede mochte goet gedaen worden, Soo is nae deliberatie goet gevonden haer het eerste toe te staen, maer het tweede als strijdigh metten Generalen articulbrief af te slaen, maer dat haer reeckening weder aenvangh sal hebben genomen van de tijt dat weder tot Nangasacki sijn in de logie gecomen, sijnde geweest den 14en September verleden jaers, doch aengesien eenige niet meer dan jongens gagie sijn winnende, is verstaen desulcke voor de 't huijsreijze op 9 gl. ter maent te stellen.
Generale Missive, 25 Jan. 1667.
l. Van de Hr. van Gotto sijn acht Nederlanders die met een cleen vaertuijg aldaar van de Coereese eijlanden waeren aengecomen tot Nangasackij opgesonden verhaelende dat se in't jaer 1653 op't Quelpaerts eijland met 't jacht de Sperwer verongeluckt en sich aldaer 36 menschen gesalveert hadden--maer waeren van de Coereesen seer armelijck getracteert en soo nu en dan van 't eene eijland nae het ander vervoert, sulx datter in den tijt van 13 jaeren dat aldaer gesworven hebben 20 personen sijn comen te sterven,--waervan 8 gelijck vooren geseijt, met een cleen onnosel visschers vaertuijgjen sijn gevlucht, de andere acht sijn daer noch gebleven, onder anderen verscheen daer bij haer een out man die seijde in cromduijts dat hij ook een Hollander was geboortig uijt de Rijp, genaemt Jan Janszen Weltevreden, hebbende daer all 39 jaeren geweest en dat hij ao 1627 op 't jacht Ouwerkerck had gevaeren en bij geval met een Chineese jonck aldaer was geraeckt, hoe de vordere Nederlanders die daer verbleven en d' andere aght die tot Nangasacki sijn comen vluchten genaemt sijn, worden met naemen en toenaemen in 't Japanse dagregister op 14n September 1666 bekent gemaekt, waertoe ons vorder om in desen kort te gaen, diesbetreffende gedraegen. Sij hadden versocht dat voorseijde 8 Nederlanders in Nangasackij sijnde mede nae Batavia mochten vertrecken, dat jaer de gouverneurs afgeslagen hebben, onder pretext dat daerover nae Jedo moesten schrijven en licentie versoeken. (Overgek. Brieven 1667, Eerste boek. Kol. Arch. no. 1146).
Generale Missive, 23 Dec. 1667.
m. Uijt Japan zijn hier den 28 November verleden behouden en met seer goede tijdinge van daer alhier (Godt sij daer voor hertelijck gedanckt) de twee fluijten Spreeuw en Witte Leeuw komen aen te landen nae datse van daer den 23 October vertrocken waren....
De acht Nederlanders verleden jaer uijt haer dertienjarige gevanckenis in Corea verlost, sijn nu met de fluijt de Spreeuw alhier behouden aengelandt. (Overgek. Brieven 1668, Eerste Boek (Japan). Kol. Arch. no. 1152).
Patriasche Missiven. [359]
20 Nov. 1667.
n. T' is wonderlijck 't geene UE. van die arme menschen haer van de Sparwer in den jaere 1653 in de Cooreese Eijlanden gesalveert, en daer tot noch toe als gevangen gehouden, en daer onder van een oudt man all van den jaere 1627 off daeromtrent daer geweest sijnde, en waervan acht in Japan sijn aengekomen, verhaelen. De voorsz. luijden sullen van de gelegentheijt van die Eijlanden, mitsgaders off en wat aldaer soude connen te doen vallen, ongetwijffelt eenich bericht cunnen geven. Conde voor de resterende gevangens inde voorsz. Eijlanden noch verbleven, haer vrijdom mede worden geprocureert soude een pieus officie wesen.
22 Aug. 1668.
o. Wij hebben voor ons gehadt seven personen van diegeene die in't jaer 1653 met de Sperwer aen Corea schipbreuck geleden en haer daer aen lant gesalveert, mitsgaeders den tijt van dertien jaeren en 28 daegen als gevangen geseten hebben, off soo langh dan gedetineert sijn geweest, oock haer van de gelegentheden aldaer en van den handel die daer soude kunnen vallen, ondervraecht, en wijders gelesen het verbael dat sij daer op aen ons hebben overgeleverd. En dewijle wij daerin hebben geremarqueert dat de Japanders daer haer handel en logie hebben, en 't selve lant onder anderen medetrect Peper, Sappanhout, Sandelhout, Harte-en Roggevellen, mitsgaders mede soodanige waeren als wij in Japan aen de merckt brengen en waeronder gemeent wort dat de hierlantsche Laeckenen, als een seer kout lant sijnde, mede wel van het voornaemste soude kunnen wesen, hebben wij in bedencken genomen off het niet goet en dienstich soude wesen onder anderen mede onder pretext van de resterende gevangens off gedetineerde daer noch sijnde, dat een besendinge derwaerts gedaen wierd, om te onderstaen off wij daer tot den handel niet mede souden kunnen werden geadmitteert, presenterende de voorsz. luijden haer tot die reijs en besendinge in dienst van de Compe weder in te laeten, gelijck als sij ons berichten, dat de achtste sijnde den boeckhouder bij haer tot Batavia soude sijn gelaten. Volgens het voorsz. verbael souden die van Corea haeren handel mede te lande op Pekin drijven, werwaerts vele van de goederen die in cas van admissie bij ons daer souden werden aengebracht, souden cunnen werden vervoert en gedebiteert, dan het voornaemste obstakel dat wij daerin te gemoet sien, soude wesen dat die van Corea sijnde tributarissen van den Groten Tartar, die daar jaerlijx sijn Commissarissen send om haer op alles te laten informeren, van ons aenwesen aldaer verstaende, lichtelijck 't selve soude soeken te weeren en tegen te gaen, insonderheijt dewijle denselven ons tot den handel in sijn rijck niet en verstaet in te laeten; Doch alsoo d'E. Pieter van Hoorn UE. van die gelegentheden lichtelijck naerder sal kunnen berichten, sullen UE. in en omtrent die besendinge kunnen doen en disponeren soo als UE. sullen meenen ten meesten dienste en voordeele van de Compe te strecken.
Resoluties Heeren XVII. [360]
10 Aug. 1668.
p. In deliberatie geleijt sijnde, is goetgevonden en geresolveert dat seeckere acht personen die den tijt van 13 jaren in Corea gevangen geweest en nu van daar herwaarts overgekomen sijn, door Commissarissen uijt dese Vergaderingh sullen werden gehoort, wegen de hoedanigheijt, constitutie en gelegentheijt dier landen, waartoe, mitsgaders om de pretensien bij die luijden gemoveert te examineren en de Vergaderingh daar omtrent te dienen van hare consideratien en advis, werden mits desen versocht en gecommitteert d'Heeren Munter, Fannius, Lodesteijn en den Advocaat van de Compe. met adjunctie van d'Heer Thijssz., uijt de Hooftparticipanten.
11 Aug. 1668.
q. Gehoort sijnde het rapport van de Heeren Commissarissen hebbende in gevolge van de resolutie van gisteren voor haar bescheijden en geexamineert het volck in Corea gevangen geweest sijnde, soo oock gelesen het request bij deselve gepresenteert, tenderende om te hebben betalinge van de gagie haar volgens haar sustenue competerende van de tijt dat in Corea gevangen sijn geweest, wesende dertien jaren en 28 dagen, is na voorgaende deliberatie mitsgaders lecture van het 42 en 51 articul van den artijckelbrieff, goetgevonden dat all vooren hier op te resolveren, het schriftelijck rapport door deselve overgelevert sal werden gelesen en geexamineert, waartoe de gemelte Heeren Commissarissen mits desen worden versocht en gecommitteert.
13 Aug. 1668.
r. Gehoort sijnde het rapport van de Heeren Commissarissen hebbende in voldoening van de resolutie van den 11n deser nagesien en geexamineert het verbaal gehouden van het gepasseerde en toedracht van saacken in Corea geduerende de aanhoudinge en gevanckenisse van die daer jongst van daan gekomen sijn, vervattende met eenen de constitutie van het lant aldaar, en de handel die daar soude cunnen vallen, waar op sijnde gedelibereert, is goetgevonden en verstaan dat de Generaal en de Raden sal werden aangeschreven dat men hier niet vreemt daar van soude wesen dat, door een besendinge derwaerts te doen, onderstaan wierd off men daar tot den handel soude cunnen werden geadmitteert, verstaande soo den Generaal en de Raden geen andere consideratien daar tegen mochten hebben. Noch is geresolveert dat men de voorsz. luijden, sijnde seven in getale, uijt commiseratie tot een gratuiteijt sal doen hebben een somme van vijfthien hondert en dertigh guldens, te verdeelen als volgt:
Govert Denijs uijtgevaren voor quartier Mr à f 14 pr mt. f 300.
Jan Pietersz uijt voor bootsgesel tot f 11 f 250.
Gerrit Jansz tot 9 gl. f 200.
Cornelis Dircksz tot 8 gl. f 180.
Dionijs Govertsz tot 5 gl. f 150.
Benedictus Clercq tot 5 gl. f 150.
Mattheus Ybocken voor derde barbier tot 14 gl. f 300.
-------
f 1530.
II. BERICHTEN OVER DE IN VRIJHEID GESTELDE SCHIPBREUKELINGEN.
bewerkenDagregister Nagasaki.
a. 1668. 14 Augustus. In den avont comt den Ottena [361] dezes Eijlants Dezima ons aencundigen de Keijserlijcke Majestt de acht Nederlanders van 't verongeluckte jacht de Sparruwer in de jaere 1653 ende waervan anno 1666 acht persoonen van Correa tot hier miraculeus aengelant sijn, van daer gevoirdert en apparent morgen of overmorgen ons stinde bij te comen, dat een groote sorge van dees Majestt voor der Hollanderen zij.
16 Sept. Naer de middag sendt de Nangasackijse Gouvernr seven Nederlanderen die van 't gebleven jacht de Sparruwer 't zedert anno 1653 haer op 't Eijlant Correa erneert en nu door last des Majests. door den Heere van Tzussima van daer waren gevoirdert, bij ons op 't Eijlant Dezima, zijnde d'achtste, die de gevlugte acht Nederlanderen aldaer anno 1666 gelaten hadden, overleden; twee maenden warense van Correa door de continueele zuijde winden en breecken der mast van de bercq tot hier onderweegh geweest, van den Gouverneur van Correa met een rocq, ider thien cattij rijs, twee stuckjes lijwaet ende anders beschoncken. Item van de H.re van Tzussima van eten, drincken en ider een rocq op de reis van daer nae herwaerts versien, mitsgaders aen haer sevenen twintig duijsent caskens geschoncken, dat ons soo alles door des Gouvernrs van Nangasackis last schriftelijck door twee Opperbonjosen wiert vertoont, seker een groote sorge zijnde, die den Japanse Keijser voor d' Hollanderen gedragen heeft, ende een merckelijcke bestieringe des Alderhoogsten. Moste dese lieden tot nader order bij den andere woonen en in hun habiet laten blijven, nadien voor de Nangasackijse Gouvernr noch stonden verhoort te werden.
17 do wierden de seven bovengemelde Nederlanderen ten huize van de Gouvernr Sinsabrode naer de gelegentheden van het verongelucken van 't schip de Sparruwer in de jare 1653, als dat van Correa, ende de frequentatie in de negotie met de Japanners ondervraagt, daerse naer waerheit op antwoordden, ende sonderlingh geen aantekening tot nutte van d'E.Compe en meriteert, dan wierden vergunt dit jaer te mogen vertrecken, daer we dan den Gouverneur hertelijcken voor deden bedancken.
Missiven Nagasaki naar Batavia.
b. 4 Oct. 1668. Seven Nederlanders (waer van d'achste zedert 1666 overleden is) van 't verongelucte jacht de Sparruwer 't zedert den jare 1653 haer op 't Eijlant Correa onthouden hebbende, zijn door der Majesteijts last van daer gevoirdert, ende ons op den 16en van de verleden maent September toegesonden die met de laetste besendinge met Gods hulpe om de cleente van dit vooruijtgaende fluijtjen [362] volgen sullen.
c. 25 Oct. 1668. De seven Nederlanderen daer in ons voorig schrijven Uwe Edle eerbiedig van verwittigt is, ende zedert den jare 1653 mits het verongelucken van 't jacht de Sparruwer op 't lant van Correa gehouden zijn, gaen nu met Buijenskercke over en zijn genaemt Jacob Lampen van Amsterdam, adsistent, Hendrik Cornelissen van Vreelant, schieman, Jacob Jansen van Flekeren, quartiermeester, Zandert Baskit van Liet, bossr, Anthony Uldriksen van Grieten, matroos, Jan Jansen Spelt van Uijttrecht, hooplooper en Cornelis Arentsen van Oosta'pen [363].
Generale Missive, 13 Dec. 1668.
d. Op 't versoek onser Opperhoofden om de verlossing onser acht in Corea overgebleven Nederlantse gevangenen met den Sperwer 1653 aldaer verseijlt, sijn seven derselve, alsoo een tsedert overleden was, dit jaer in Nangasackij aen onse Residenten overhandigt, ende met Nieuwpoort uijt Japan verseijlt als wat swack gemant, met meening om deselve aen 't eijland Timon op Buijenskerck over te nemen, dat door toeval soo niet en heeft kunnen bestelt worden. Uijt dit hier aengehaelde, en 't gene verleden jaer sekerlijck sijn bericht dat de Coreërs aen de Chinesen contributie betalen, blijckt dat die luijden beijde China namentlijck en Japan onderdanig sijn of immers den Japander ten minsten ook groot respect draegen.
Missive Batavia naar Nagasaki, 20 Mei 1669.
e. We hebben in 't nasien der papieren bevonden dat den 16en September verleden 7 onse lantsluijden (die zedert 1653 in Corea hadden gevangen geseten, en waervan ons eerst in den jare 1666 kennisse toegekomen is) door bestellinge der Japanse Regeeringh uijt hare gevanckenis op 't Eijlant Dezima bij UE. verschenen zijn, die daer nae ook geluckelijck op Batavia bij ons bennen aengelant, 't welke een saeke is waervan UE. soo vertrouwen niet versuijmt zullen hebben te hoof wesende, de Majest. te bedancken of soo 't niet en ware geschiet, soude 't noch moeten gedaen worden, doch alsoo gemelte saeke ongemeen en van seltsame voorval is, hebben hier verstaen dat die niet behoorde bij een gemeene danksegginge door d' Opperhoofden gedaen te berusten, maer dat UE. bijsonderlijk uijt onse name en van onsentwegen de Keijserlicke Majestt soudet bedancken, om daer mede te betuijgen het zeer groot genoegen dat we daerinne geschept hebben.
Alsoo de Hren Meesters in 't vaderlant met d' overcomste der gewesen Corese gevangenen in bedencken zijn gebracht of wel aldaer eenigen handel vallen mocht tot voordeel van de Compe, dat wij hier na de bekomen bescheijden van diezelve luijden en die wij wijders van die gelegentheit hebben, vermenen weijnich te zullen beschieten, soo om de armoede des lants als d' afkeericheijt diese hebben van de vreemdelingen en d' onwilligheit om die in haer lant toe te laten, sonder noch te spreeken van der Tartaren en Japanderen onwil om gemelten handel te gedoogen, die alle beijde in gemelte landt groot van respect en vermogen zijn, en ook dat aende goede havenen al vrij wat getwijffelt wort, soo sullen UE. nochtans dienaangaande tot meerder seckerheijt en gerustheijt in die sake ons laten toekomen UE. gevoelen, sonder acht te nemen op onse voorverhaelde aenmerckingen maer op de rechte geschapenht der saeke zelfs, sonder den Japanderen achterdocht te geven even als of dat een saecke was die bij de Compe in bedencken quam, maar eenelijck daer van discoureerende als tot voldoeninge van UEdle nieuwgierigheit, en ook niet directelijk maar bij omwegen, dan wel bequamelijck sal connen geschieden en UEd. voorsichtigheijt toevertrouwt wort om dan sulk bericht bekomen hebbende ons zelfs en de Hren onse Mrs daer van te dienen, waerop ons zullen verlaten.
Missiven Nagasaki naar Batavia.
5 Oct. 1669.
f.... zijnde den 16en April binnen des Majestts. paleijs [te Jedo] alvorens onse nedrige danckbaarht wegens de verlossingh der seven Nederlanders uijt Correa bewesen hebbende ...
Omme van UEds missive van poinct tot poinct te beantwoorden soo seggen aanvanckelick dat nademaal den Coopman Daniel Six in den jare 1667 binnen Jedo zijnde (voor de Rijxraden) de verlossing van de noch verblevene Nederlanders in Correa versocht hadde, soo heeft het hem zijnen schuldigen plicht geacht te wesen desen jare 1669 daar weder verschijnende, dierwegen bij de Commissarissen als voor de Rijxraden danck te seggen: 't welk Hare Hoogheden uijt den naam van de Keijserlicke Maijesteijt aangenomen en sooveel wij bemercken conden, vergenoegingh gegeven heeft maar aangesien UEdle van gevoelen zijn dat men dese saeck (alsoo van bijsondere voorval is) bij een gemeene danckseggingh der Opperhoofden gedaan, niet en behoorde te laten berusten, maar dat UEdle bijsonderlick uijt UEdle naam daarvoor ordineert danckbaarlick gedaan te werden, soo hebben 't bijsonder genoegen welke UEdle over die weldaat zijt scheppende den Nangasackisen Gouverneur laten bekent maken, die zulx wel bevallen en naar 't Jedose Hoff overgebrieft heeft. Den E. de Haas [364] sal (met Godt de voorste in Jedo verschijnende) UEdle goede intentie met de gerequireerde omstandigheden ('t zij voor den Keijser selven off voor de Rijcxraden, naer dat de Commissarissen en Nangasackisen Gouvernr zulx raatsaam achten zullen) verder trachten te effectueren.
Naar de constitutie en gelegentheijt van 't Eijlant Correa hebben hier bedecktelick ten nauwsten doenlick vernomen, maar niet connen ondervinden dat daar voor de Compe eenigen handel soude te drijven wesen, eensdeels omdat het lant bewoont wort van arme luijden die haar eenlijck met den lantbouw en visscherij generen, anderdeels datse daar met geen vreemdelingen willen omgaan, oock souden volgens ons gevoelen die twee magtige potentaten Tater en Keijser van Japan niet willen gedogen (onder wiens contributie zij staan) dat de vreemdelingen daar quamen negotieeren, voornamentlijck zoude den Japansen monarch sich daartegen stellen en geen Christenen, die hem altijt suspect zijn, soo nabij zijn lant mogen lijden, ten insichte altijt bevreest soude wesen dat bij die occasie ons een voet wierde gegeven om 't Christendom daar voort te planten en zijn Lant soo weder in verwarring te brengen. Van desen cant is den toegangh tot dat Eijlandt ijdereen op dootstraffe verboden, excepto den Heer van Sussima, die zulx als een beneficium alleen vergunt is daer met de Tarterse Chinesen te mogen handelen, die toevoer doen van sijde en do stuckgoederen, zijnde desen jare over dien wegh bij de seshondert picol van dat gespin in Japan gebracht ende trect weder zilver (als 't uijtgevoert magh werden) voorts gout, peper, nagelen, noten, poetsioek, wieroock, sandel- en caliatourshout als anders, 't welk alles door dat Lant naar China weder vervoert wert, maar onder d'inhabitanten can men niet vernemen dat eenigen handel van importantie daar gedreven wert; wijders stellen bovendien voor vast soo langh de E. Compe den voordeligen handel in Japan genegen blijft 't achtervolgen datse daar (om den Japander geen misnoegen te geven) geen handel dient te soeken, want dese agterdogtige natie soude altijt sustineren dat wij daarmede ijets tot nadeel van Japan voor hadden, waarmede niet alleen de wantrouw vergroten maar den ontsegh van 't rijck wellight op volgen mocht.
19 Oct. 1670.
g. ....D'Jedoose hoffreijse die wij den 10 Maert [1670] aengevangen en den 11 April tot in Jedo gebracht hebben, de gewone reverentie voor den Keijser geschiede den 20en daaraan.... dese hoffplichten zoo verde gebracht zijnde, zoo hadden wij geern gesien dat de Tolken den Gouverneur Gonnemonde en beijde Commissarissen hadden gaen openen onsen last om uijt UEds name danckbaerheijt te doen voor de verlossinge van de seven Nederlanders zedert ao 1653 vant verongeluckte Jacht de Sperwer op Correa aengehouden ende ao 1668 op Zijne Majesteijts voorderinge gerelaxeert, opdat haer Ed.n zouden mogen ordonneren in hoedanige wijse het moste geschieden en waerover oock op ons afscheijt in Nangasackij na tgebruijck voorschrijvinge van Sinsabrode aen voorm. Gonnemonde, zijn confrater, hadden versocht maer geensints hebben de Tolken hier toe connen beweegt werden, tselve altijt uijtstellende tot den dach voor het afscheijt welck dan den 28 April verschenen zijnde, zoo quam den Oppertolck Siondaijs ons des avonts vanden Gouverneur Gonnemonde in antwoord brengen dat Zijn Ee dacht genoech te weesen de notificatie hem op ons arrivement in Nangasackij ao passado ende kennisse door Zijn Ee aende Rijcxraden daervan gedaen, welcke zoo hij zeijde oock haer genougen daerover hadden laten blijken ende dierhalven zich daermede niet meer wilde bemoeijen maer hem evenveel was ofte wij het nu voor de Rijcxraaden deeden ofte niet. Uijt dat bescheijt besloot den Tolck dat daervan niet meer conde werden gesprooken ende onnodich was de Commissarissen daerover te moeijen, gelijck wij oock tselve ontrent haer Es Tolck Sinoosie int eerst hebben versweegen, om de jalousie dieder is tusschen de Commissarissen ende Gouverneurs en zouden wij op tlaetst met hem daerover wel hebben gediscoureert zoo zich door positie niet hadde geabsenteert, ende hoewel wij sustineeren dit misnoech antwoord vanden Gouvernr Gonnemonde ten principalen ontstaet uijt de laete kennisse Zijn Ee door den Tolck gedaen van desen onsen last en voornemen, waerdoor den tijt niet heeft connen toelaten na vereijsch daer in te handelen gelijck uijt dien schrobbers ontsteltenisse beslooten conde werden, zoo zijn evenwel alle onse debvoiren daer toe aengewent vruchteloos en dit goede werck onvolbracht gebleven waerdoor waren wechgenomen geweest alle verdere discoursen over het zenden van een ambassadeur ons voormael noijt anders als in passant 2 à 3 mael van de Tolcken voorgecomen, dat wij telkens hebben gedeclineert omde groote costen die daeraen vast zouden weesen, zonder daer uijt eenich nut te connen trecken, zoo lange zij het niet als expres van ons schijnen te begeeren ende wanneer het na onse opinie oock niet zoude moogen gedilaijeert werden, zijnde nu noch al te duchten dat de Japanse regeerinck eenich misnoegen nemende, dese danckbaerheijt wel eens mochten moveren.
.... Vande danckbaerheijt voorde verlossingh der gewesene Corese gevangenen, behoeft voortaen geen meer gewach gemaekt, alsoo die dingen afgedaen sijn, en door de tolcken verder getrocken wierden als onse meijninge oijt geweest is.... (Commissie voor den Coopman Joannes Camphuijs als Opperhooft naer Japan, ddo 29 Mei 1671 = Secrete Memorie voor de Opperhoofden van Japan. Kol. Arch. no. 798).
Missive Batavia naar Nagasaki, 16 Juni 1670.
h. Datter op Corea voor ons niet valt te handelen hebben hier altijt oock soo begrepen om de selfste redenen alsser in't schrijven van 5en October lestleden wordt aangehaalt; 't comt ondertusschen niet qualijck datter zulken treck van verscheijde goederen derwaerts sij, hoewel van d'ander zijde de Compe weder schadelijck is datter bij de 600 picols zijde oock do stuckgoederen, 't verleden jaar over dien wegh in Japan gevoert zijn geworden.
Resolutie Heeren XVII, 29 Aug. 1670.
i. Op de requeste van Hendrick Cornelis Molenaar van Vlielandt, Hendrik Hamel van Gorinchem en Jan Jansz. Spelt van Utrecht, met het jacht de Sperwer in den jare 1653 aan 't Quelpaarts Eijlandt verongeluckt, en den tijt van 15 jaren op Corea gedetineert geweest sijnde, versoecken de betalinge van haare gagie, gedurende de tijt van voorsz. detentie verdient, off sooveel als de vergaderingh haar daarvoor in redelijkheijdt sal staan toeteleggen, is nae voorgaende lecture van resolutie den 13 Augo 1668 [365] op gelijk subject genomen, goet gevonden dat de voorsz. drie personen, mitsgaders noch eenige andere van gelijke nature wesende, sullen werden getracteert volgens en na proportie in de voorsz. resolutie geexpresseert (Kol. Arch. no. 256).
Patriasche Missiven.
j. 5 Sept. 1670. Op de naerder informatie die UE. van de gelegentht van de Corese Eijlanden hebben becomen, hebben UE. de voorgeslagen besendingh derwaerts wel te recht naegelaten.
k. 15 Mei 1671. Volgens het bericht vant Opperhoofd en den Raet in Japan bij derselver missive van den 5 October 1669 soude Corea wel een arm lant wesen weijnich van sijn selver uijtgevende maer souden de Chinesen en Japannesen daer mettenanderen komen handelen jae dat in't voorsz. jaer over dien wegh meer als 600 picols sijde in Japan sijn aengebracht, en dat in troucque van peper, nagelen, noten, sandelhout, voort silver, gout en anders. Wij kunnen wel begrijpen dat soolang wij in Japan onse residentie en handel hebben wij onse gedachten om daer eenige negotie te stabilieren en dat om de jalousie en wantroù die de Japannesen daer uijt souden opvatten men laet noch staen het bedencken dat de Chinesen ons lichtelijck daer mede niet en souden gedogen, wel mogen uijt den sin setten, dan bij succes en veranderingh van tijden weet men niet wat daer van noch soude cunnen vallen.
 Publiek Domein
|
|---|
| Deze bron (Hendrik Hamel/Bijlagen I & II) is (gedeeltelijk) afkomstig van Project Gutenberg.
Bronnen afkomstig van Project Gutenberg zijn in het publiek domein. |