Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants/De Elementen of Hoofdstoffen

← Ele­men­ten of Hoofd­stof­fen

‘De Ele­men­ten of Hoofd­stof­fen’ door Ce­sa­re Ri­pa

Ele­men­ten →

Afkomstig uit Cesare Ripa et al. (1644) Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants, Amstelredam: Dirck Pietersz Pers, p. 118-119. Publiek domein.

[ 118 ]

De Elementen of Hoofdſtoffen.

DE vier Elementen, door welckers t’ſaemenvoeginge de natuerlijcke voorttelinge gemaeckt worden, zijn ten hooghſten mede deelachtigh, de vier andere hoedanigheden: en ten dien aenſien worden in den Menſche de vier complexien, de vier krachten, de vier voornaeme kenniſſen, de vier eedelſte konſten der Werreld, de vier tijden des Iaers, de vier deelen des Werrelds, de vier Winden, vier plaetſlijcke onderſcheydlijckheden, en vier oorſaken van de Menſchlijcke wetenſchap, gevonden. Doch alſoo deſe vier Elementen wel en aengenaem met haere ſienlijcke wercken vertoont konnen werden, ſonder datter Hierogliphiſche of figuerlijcke manieren by komen, ſoo hebben wy dieſelve ſienlijcke dingen, gelijck de Oude dickwijls hebben gedaen, voor het geſichte vertoont, en derhalven ſullen wy alleen door de ſtoffelijcke bepaelinge, van het Aerdrijck beginnen.

Terra. Aerde.

EEn oude Vrouwe, met een lange bruyne Mantel, die op een ſtock in de locht wort opgehouden, hangende de ſtock in gelijck gewicht aen het beeld, en dat ſoo wel van d’een als d’ander ſyde, hebbende aen yder eynde van den stock een ſterre. Achter deſe ſtock nederwaerts kan zy de armen recht uyt ſteecken, ſtaende over eynde, ſlaende de handen aen den ſtock. ’t Hoofd ſalſe om hoogh hebben geheven, en in plaets van de vlechten of hayrlocken ſalſe boſſchen en boomen hebben, en op de ſchouderen in plaets van halsbanden, ſullen twee Piramiden ſtaen, waer door de Steden worden vertoont. De borſten ſalſe buyten bloot vertoonen, daer zy waeter uyt druckt, dat zy in de ſlippe van ’t kleed vergaedert, en boven op dien ſtock ſiet men troſſen druyven en kooren ayren hangen, hebbende om den hals een band vol Olijfblaeders.
 Aldus worden de drie voornaemſte nuttigheden van ’t Aerdrijck afgeſchildert, te weten, hoe de Zee de Waeteren van de Fonteynen leyt, de vaſtigheyd van ’t Aerdrijck, dat door haer eygen ſwaerwichtigheyt gewogen, en om, ſoo te ſeggen, van de Hemelſche oplichtinge, door de twee ſterren vertoont, wort opgehouden, gelijck dieſelve mede de twee Polen beteyckenen.
 De Stock bediet de twee Polen of Aſſen des Hemels. De bewoonde plaetſen en boſſchagien, zijn door ’t Boſch en Piramide uytgedruckt.
 De verwe van ’t kleed gelijckt de Aerde, wiens aengeſicht oud is, overmits zy alle Menſchen aenwijſt, datſe tot haer Grootmoeder ſullen wederkeeren.
 Rhea of Cibele is oock altijd voor ’t Aerdrijck vertoont geweeſt: gelijck by de oude Schrijvers te ſien is.

Acqua. Waeter.

EEn jonge Vrouwe met luchtige blauwe kleederen, alſo datter ’t naeckte lichaem door ſchijnt: ’t kleed ſal, in alles, de baeren van de Zee gelijcken. ’t Schijnt ofſe met groote arbeyd een Schip ophout, ’t welck zy op ’t hoofd heeft: ſtaende mette voeten op een ancker, als ofſe nederwaerts wilde treden, hebbende een halsband van Coraelen, en andere Zee gewaſſen: voor de borſt ſalſe twee groote ſchelpen hebben, die de geſtalte van de borſten vertoonen, ſich leunende [ 119 ]op een riet, riem, of klippe, al waer rontomme verſcheyden ſoorten van Viſſchen ſwemmen, nae dat de verſtandige Schilder ſal goed duncken.
 De Oude maeckten voor ’t Waeter, den grijſen Neptunus, voortgetrocken zijnde van twee Zeepaerden, met een drietande Vorck in de hand, waer van andere geſchreven hebben.
 Voor dieſelve wierden oock Doris, Galathea, de Najaden en andere genomen, nae datſe, of de revieren, of de zee, wilden uytdrucken, ’t zy dat zy of die ſtil of kalm was.

Aria. De Locht.

EEn jongh Maeghdeken, ſchoon van opſicht, en in ’t wit gekleet, en noch doorſchijnender als ’t kleed van ’t Waeter: zy vertoont met beyde handen een ronde Wolcke op te houden, die haer kleed omcingelt, en boven deſe Wolcke, ſiet men de gedaente van een Regenboge.
 Zy hout de Son op haer hoofd, diewelcke haer dient, door haere ſtraelen, voor een Parruyck, met vleugels aen de ſchouderen, en onder haere naeckte voeten een Zeyl. Men ſoude oock het Cameleon daer by konnen ſchilderen, alſoo dat ſelve door de locht gevoet wert, gelijck men ſeyt en oock gelooft.
 De Sonne betoont dat dit element, door haere natuere luchtigh en doorſchijnende is, en gevoelijcker als d’andere, ons oock de weldaden van de Sonne mededeelende.
 Het Zeyl bediet, dat haere natuere is boven ’t Water te ſweven.
 De Oude verſierden voor de Locht Iupiter en Iuno. Iupiter voor het alderſuyverſte deel, en Iuno voor het onder een gemenghde deel: en door alle de fabulen, diewelcke oneindlijck zijn, hadden de Poëten haere ſpiegelingen, oock in deſen deele, in de locht en in de verſcheyden veranderingen, die door haer geſchieden.

Fuoco. ’t Vier.

EEn naeckt Ionghsken, levendigh van verwe, met een root kleed over de ſchouderen, welck kleed sich in verſcheyden deelen vouwt als een viervlamme. Draeght een kael hoofd, met een hayr-locke, overeinde ſtaende. Op ’t hoofd heeft hy een rock daer de Maene in geſchildert is. Om te betoonen dat het Vier onder de Elementen de hooghſte plaets heeft. Houd d’eene voet in de locht verheven, om ſijn lichtigheyd te vertoonen, onder ſijne voeten ſietmen de Winden, diewelcke van alle ſyden onder het Vier ſpeelen.
 Vulcanus en de Goddinne Veſta, waeren van de Ouden gehouden, voor Goden van ’t Vier, en oock van de Wyſe daer voor bekent, waer van d’eene bediede de koolen, en d’ander de vlamme. Maer hier van hebben andere breeder geſchreven.