Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants/Dominio

← Do­mi­nio a se stes­so. Heer­schap­pye sijns selfs

‘Do­mi­nio. Heer­schap­pye’ door Ce­sa­re Ri­pa

Sa­lu­bri­ta o pu­ri­ta del aria. Hel­drig­heyt, […] →

Afkomstig uit Cesare Ripa et al. (1644) Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants, Amstelredam: Dirck Pietersz Pers, p. 196-197. Publiek domein.

[ 196 ]

Dominio. Heerſchappye.

EEn Man met eedele en koſtelijcke kleederen, hebbende ’t hoofd met een Slange omſlingert, houdende in de ſlincker een Scepter, alwaer een oogh boven op ſtaet, ſteeckende de eerſte vinger, van dieſelve hand, recht uyt, gelijck die geene doen, die eenigh gebiet of geſagh hebben.
Hy wort om ’t hoofd met een Slange geſchildert, om dat Pierius Valerianus wil, dat dit ſelve is een mercklijck teycken van Heerſchappye, ſeggende, dat daer door het Rijck aen den Keyſer Severus was voorſeyt, gelijck Ælius Spartianus getuyght: Want als Severus in ſeeckere Herberge was, ſoo wierde ’s nachts ſijn hoofd van een Slange omſlingert: Waer over als eene der Vrienden wacker wierde, en dit ſagh, kreet dieſelve vervaerlijck: ſoo dat de Slange hem wederom verliet, ſonder datſe hem eenige ſchade had aengedaen. Noch meerder, als de Iongelingh Maximinus, diewelcke, te gelijck, met den Vaeder, Keyſer was verklaert, in ſlaep lagh, ſlingerde hem oock een Slange rontom ſijn hoofd, tot een voorteecken van ſijne aenſtaende waerdigheyt. Wy ſullen de Oude laeten vaeren die Pierius wijder verhaelt, maer wy ſullen een verſche voordaed nemen van ’t geene Petrarcha in ſijn Latijns werck in ’t iv boeck aen ’t xxiii capit. verhaelt, te weten, hoe de Marckgraef Azon een ſtrijdbaer Ionghman, door bevel ſijns Vaeders met een Heerkracht den Appenin paſſeerde, hebbende de overwinninge verkregen van Altopaſſo, ſoo keerde hy met dieſelve moedigheyt en geluck tegens den Bologneſen: in dieſelve tocht zijnde van ’t Paerd geſtegen, om ſich wat te verfriſſchen, nemende ’t Helmet van den hoofde, ’t ſelve ter ſyden hem, op der aerde, ſtellende, ſoo iſſer een Adder ingekropen, ſonder dat het iemandt gewaer wierde, welck Helmet als Azon daer nae op den hoofde ſettede, ſoo is de Adder, met een ſchricklijck geblas, by de wange, van dien onverſaeghden en dapperen Capiteyn, nedergedaelt, en dat ſonder eenige quetſinge hem aen te doen: en hy wilde oock niet dat die van iemant ſoude werden achtervolght, maer dat ſelve als een [ 197 ]goet voorteecken houdende, ſoo gebruyckte hy de Slange, voor ſijn krijghswaepen en baniere. Een voorteecken niet alleene van ſijne twee overwinningen, die hy alreede hadde verworven, maer oock van de regieringe, die hy daer nae van ’t Hertoghdom Milanen verkreegh. En al dit ſelve ſeyt Petrarcha hadde hy gehoort, terwijlen hy te Bolognien ſtudeerde. Maer dit voegh ick daer by, hoe dat andere Schrijvers voortkomen met verſierde Helmen, brengende verſcheyden oorſaecken, waerom de Marckgraeven een Slange tot haer Wapen of Devijs voeren. Maer men behoort niemant beter te geloven als Petrarcha, die dit weynigh Iaeren, nae dat dit is gebeurt, in dieſelve plaetſe, daer ’t geschiet is, verſtaen heeft. De Ionghlingh dan die uyt der Slangen mond komt, is de Ionghelingh Azon, diewelcke vry raeckt van den beet der Slange. Doch laet ons tot de beeldeniſſe keeren. De Scepter met een oogh daer op, met het uytſteecken van den arm en de rechter hand, is ſonder eenige verklaeringe een teycken van Heerſchappye, gelijck veele ſchrijven, doch inſonderheyt Pythagoras, diewelcke onder de verborgene beeldeniſſe ſijne Philoſophie uytdruckelijck den Koninck Oſiris vertoont, een Heer met een Oogh en een Scepter, die van veelen genaemt is Veel-oogh, gelijck Plutarchus van Oſiris en Iſis verhaelt. Welcke beeldeniſſe wy konnen totte Heerſchappye paſſen, want een Heere om ſijnen Scepter of Rijcksſtaf wel te beſtieren, moet wacker zijn en over al een oogh in ’t ſeyl houden.