Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants/Salubrita o purita del aria

← Do­mi­nio. Heer­schap­pye

‘Sa­lu­bri­ta o pu­ri­ta del aria. Hel­drig­heyt, Ge­sont we­der’ door Giov. Za­ra­ti­no Cas­tel­li­ni

Cor­do­glio. Her­ten­leed →

Afkomstig uit Cesare Ripa et al. (1644) Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants, Amstelredam: Dirck Pietersz Pers, p. 197-198. Publiek domein.

[ 197 ]

Salubrita o purita del aria. Heldrigheyt, Geſont weder. Van den Heere Giov. Zaratino Caſtellini.

EEn Vrouwe van een lieflijck en ſchoon opſicht in ’t goud gekleet, houdende in d’eene hand een Duyfken, en d’ander om hoogh, komende de Wind Zephyrus door de Wolcken dringen, met een letterrolle, waer op staet: Spirat levis aura Favoni, dat is, daer blaest de ſoete Weſte wind; ter ſyden heeftſe een Adelaer.
Met een lieflijk en ſchoon opſicht iſſe gemaeckt, zijnde het voornaemſte teycken van geſondheydt of ſuyveringe der locht.
Zy heeft een gouden kleedt, want Aurum, het Goud, komt van Aura, de Locht, gelijck Iſidorus ſeyt. Want dat blinckt ſoo veel te meer, als het door de locht wordt geſlagen: en hoe ’t ſelve ſuyverder is, ſoo veel te vermaecklijcker en heylſaemer is het. Waer van het Goud een ſinteycken is in deſe beeldniſſe, want dat is boven alle metallen, het alderſuyverſte, vermaecklijckſte, geſondſte en van een verſterckende kracht, gelijck B. Anglicus ſeyt. Alſoo heeft oock een gematighde ſuyvere en verſterckende locht, de kracht van ’t goud.
Zy houdt met d’eene hand een Duyve, want Pierius ſeyt, dat dieſelve een beeldniſſe van de Locht is, en in tijde van Peſt en beſmettinghe, ſoo waeren die geene die alleen Duyven vlees aeten, noyt met eenige beſmettinghe aengetaſt, en ’t was in ’t gebruyck, als wanneer de Peſte den Menſchen begoſt te overvallen, dat dan den Koninghen geen ander vlees wierde verſchaft, als Duyve vlees. Al hoe wel Diod. Siculus verhaelt, dat de ſpijſe deſer Koninghen alleene was Kalfs- en Ganſſe vlees.
De Weſte wind die zy om hoogh hout, wordt haer gegeven, om dat eenige ſeggen, dat de Winden haeren oorſprongh uyte locht nemen, gelijck Iſidorus ſeyt, en de locht wort geſuyvert door de gemaetighde en lieflijcke Winden, gelijckſe door de quaedaerdige en ongemaetighde wordt bedorven. Want de Zuydewind kan een Zuygewind worden geſeyt, en om datſe het Waeter nae haer treckt, ſoo maecktſe de locht dick, zy voet en verſamelt de Wolcken, en wort van de Griecken Nothus genaemt, om datſe de locht verderft: Waer uyt dan Peſt en andere kranckheden, die door de ongetempertheyt van den regen of uyt de groote drooghte worden veroorſaeckt, voortkomen, die terwijlen de Zuyde wind geduyrt, in veele Landen wordt over geblaeſen. Maer als de Weſte wind waeyt, die een aenbrenghſter is van ’t leven, ſoo verdrijftſe de Peſte, ſuyvert de locht, en verſtroyt de wolcken; gelijcke kracht heeft oock de Noorde wind, maer [ 198 ]wy hebben de Weſte wind als de lieflijckſte en ſoetſte uytgekoren, zijnde den Poëten aengenaemſt. Homerus willende de geſonde, ſuyvere en gematighde lucht van de Elyſiſche velden beſchrijven, ſeyt dat de Zephyrus daer lieflijck blaeſt, alwaer hy ſinght:

Indien de Goden u gebien,
Dat ſchoon Elyſiſch veld te ſien:
Waer in dat Rhadamantus ſweeft,
En elck een jeughdigh leven heeft:
Hier is ’t daer u geen Winter knelt,
En daer u ſneeu noch regen quelt,
Daer ’t Weſtewindjen uyter Zee,
Verfriſcht den Menschen en het Vee.

Waerover oock Plutarchus uyt Homerus te kennen geeft, dat de gemaetighde locht geſond is, en de geſondheyt van des Menſchen lichaem vorderlijck, en dat de oorsprong van de Winden ſpruyt van de vochtigheden, en dat de ingeborene hette in de Dieren een verkoelinge van een ſoele Wind noodigh is. En om deſe heylſaemheyt en maetigheyt van de locht uyt te drucken, iſſer de ſpreucke by gedaen, daer blaest de lieflijcke Weſte wind; dan waer een geſonde locht is, daer waeyt de lieflijcke Wind van Favonius, ’t welck is dieſelve van Zephyrus. Wy hebben deſe Wind om hoogh in de locht geſtelt, om dat hoe de locht hooger van de aerde is, zy ſoo veel te ſuyverder is, en by gevolgh, veel geſonder. Want hoe de locht laeger op der aerde hanght, hoe zy kouder en dicker is, nae haere hoedanigheyt, en by gevolgh, iſſe daerom oock ongeſonder.
De Adelaer die ter ſyden ſtaet, bediet de heylſaemheyt van de locht, want zy weet wanneer in eenigh Land de locht ontſteken is, vliegende nae een ſuyverder, en ’t ſelve doen oock alle andere vogelen uyter natuyre. Maer ’t is genoegh dit ſelve door den Adelaer af te beelden, alſo deſe Koningh is van alle andere vogelen.