Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants/Fortezza (3)

← For­tez­za d’Ani­mo & Cor­po. Dap­per­heyt aen Li­chaem en Ge­moet

Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants (1644) door Cesare Ripa et al. For­tez­za. Dap­per­heyt, Sterck­heyt, p. 81-83

Las­ci­via. Dar­tel­heyd, Brood­dron­cken­heyd →

Uitgegeven in Amstelredam door Dirck Pietersz Pers.

[ 81 ]

Fortezza. Dapperheyt, Sterckheyt.

EEn gewapende vrouwe in kaſtanie bruyn gekleet, doch dat men lette dat het geſicht manhaftigh zy, met een friſch, gestreckt en vaſt lichaem, grof van leeden, vol van vlees, bruyn in ’t aengeſicht, gekrulde en harde hoofdhayren, luchtige oogen, doch niet ſeer opgeſlagen, houdende in de rechter hand een ſpieſſe met een eycken tack, en aen de ſlincker arm een ſchild, alwaer in ’t midden op geſchildert is een Leeuw die met een wilt Vercken vecht. [ 82 ]
Sich ontrent ſwaere ſaecken te oeffenen, paſt aen alle deughd in ’t beſonder, niet te min ſoo let de dapperheyt hier op, en al haer ooghwit ſtreckt daer toe om alle gevaer, met een onverwinlijck gemoed uyt te ſtaen, en dat uyt liefde der deughd.
Een Vrouwe is zy gemaeckt, niet om te verklaeren dat een dapper Man ſich moet geven tot verwijfde manieren, maer alleen om deſe beeldeniſſe wat te voegen nae de maniere van ſpreecken: ofte om dat alle deughd een gedaente van ſchoonheyt en aengenaemheyt met ſich brenght, waer in ’t verſtand ſich verheughd. En dewijl men den Vrouwen gemeenlijck het ſchoone toepaſt, ſoo kan men oock de dapperheyd, door haer, bequaemlijck vertoonen; of liever om dat een Vrouwe, het geruchte van een ſonderlinge eere verkrijght en bewaert, door dien zy haer van de welluſten onthout, waer toe zy van natuere genegen is: alſoo doet oock een dapper Man, in groot haſart van ſijn lichaem en leven, met een gemoed dat door de deughd ontſteecken is, datmen een groot gevoelen en een heerlijck geruchte van hem hebbe. Niet dat hy hem daerom in alle gevaer des levens moet ſtellen, want door de inbeeldinge van dapperheyd en ſterckheyd, kan men ſich lichtlijck ſtorten in de laſteringe van reuckloosheyt, vermetelheyt, en ſotheyt: als een vyand van de Natuere, loopende in gevaer van ſich ſelven, en ſulck een eedel beeld, dat van Gods hand ſelve gemaeckt is, om hals te helpen, en dat om dingen, die niet zijn te gelijcken, by ’t leven dat hem God heeft gegeven.
Daerom wort geſeyt dat de dapperheyt een bepaelde middelmatigheyt is, met de waerachtige reeden, ontrent de vreeſe en ’t vertrouwen, om ſwaere en ſchrickelijcke ſaecken te verdragen, waer en wanneer het ſoude mogen te paſſe komen, om geene ſchandelijcke dingen te begaen. Maer om iet heerlijx te doen, en dat uyt liefde van het eerlijcke, ſoo zijn haere wercken of buyten gangen ſoodanigh, datſe haer al wat te ſtout maecken, gelijck wy ſullen ſeggen. En de verſaeghtheyt doet dat men, door gebreck van de waere reeden, weynigh acht neemt om het aenſtaende quaed te ontvluchten, alſoo men ſich vaſtlijck inbeelt, datmen ’t gevaer als is te boven gekomen.
En gelijck men dieſelve oock niet dapper magh noemen, die ſich ſonder onderſcheyt en met opſetten wille, in alle gevaer overgeeft, alſoo maghmen dieſelve oock niet ſterck noemen, die alles vliet uyt vreeſe van de lichaemlijcke dood. Om een onderſcheyt te toonen dat een ſterck Man kan heerſchen over de gebreecken van ſijn gemoed, als oock mede om de onderdruckers van ſijn lichaem te overwinnen, wanneer hy daer toe rechtvaerdige oorſaecke heeft, alſoo deſe beyde dingen ſien op de geluckſaligheyt van het Burgerlijcke leven.
Een Vrouwe met een haegh-eycken tack iſſe gemaelt, om dat deſe toeruſtinge de ſterckheyt van ’t lichaem vertoont: En de Eycke de ſterckheyt van ’t gemoed, om dat deſe het rapier en andere wapenen tegen ſtaet: Oock ſtaet de Eyke vaſt tegen het blaſen van de ſtormen en winden, ’t welck zijn de ſonden en gebreken, diewelcke ons porren om van de Deughd af te wijcken. En hoewel veele andere boomen even het ſelve doen, ſoo hebben doch de Poëten deſen boom daer toe gebruyckt, om de ſterckheyt van haer hout, om dat het de wateren tegen ſtaet, dat het tot gebouwen dient, en voor lange tijden de ſwaerwichtigheyt kan verdragen. En te meer, alſoo die in ’t Latijn Robur, dat is, ſterck, genaemt wierde, gelijck oock de ſtercke Mannen robuſt werden genaemt.
De verwe van ’t kleet, den Leeuwenhuyd gelijckende, bediet dat een Man die daer begeert dat ſijn eere door deſe deughd ſal heerkomen, ſich als een Leeuw moet draegen, ’t welck de verwe van ’t kleed uytdruckt, en die van ſelf groote ſaecken uytvoert, hebbende een walge van ſnoode en verachte dingen: alſoo verlieſt oock een Man, ſijn naeme of roem van ſterckheyt, indien hy ſijn krachten wil aenleggen, tegens vrouwen, kinderen, blooden, en diemen over magh. Daerom wort Virgilius ſeer miſpreſen, die Æneas een ſterck Man afmaelende, in de gedachten brenght, om Helena, een onmachtige vrouwe, te dooden, wiens hope van leven alleen door traenen moſt gevoet worden, die zy in overvloet uytſtorte, en niet door ’t rapier, datſe mogelijck noyt hadde aengeraeckt. Sterck worden Samſon, David &c. in de H. Schrift, en ſterck wort [ 83 ]Hercules geſtelt, in de gedichten der Poëten en veel andere, die mette Leeuwen hebben gekampt en die overwonnen.
De Spieſſe bediet, datmen ſijn kracht niet alleen moet aenleggen om de ſchaede te keeren, die ons van buyten wort aengedaen, gelijck het Schild en de Wapenruſtingh te kennen geven, maer oock om de hoogmoed en vermetentheyt van andere, door haere eygene kracht, te onderdrucken. De Spies bediet oock hoogheyt en heerſchappye, die lichtlijck door dapperheyt en ſterckheyt wort verkregen. De Geſichtſtellinge is uyt Ariſtoteles genomen, om niet in gebreecke te blyven van ons voornemen uyt te drucken.
De Leeuw die ’t wild Vercken aenvalt, bediet de ſterckheyt van ’t gemoed, die met het lichaem vergeſelſchapt is. Om dat de Leeuw met goede manieren en gemaetigtheyt tot ſijne daeden komt; maer ’t wild Vercken valt, ſonder eenige maete, onbedachtlijck aen, al wat het oock magh ontmoeten.

Democratia. Soeckt Gemeene Volx regieringe.