Wikisource

Rijmbijbel/4 Koningen

< Rijmbijbel

3 Koningen Tobias

f74r

bewerken
Insinen tiden weetmen wel
Verloren die van israel
Dat bewanc vanden moabiten
Dat mogen si sire quaetheit witen

12885

Want ochosias viel ∙i∙ val
Daer hi af siec was ende qual

f74v

bewerken
Ende hi sende sine boden
Om antworde an die afgoden
God sende heliase in haer gemoet

12890

Die seide wat eist dat ghi doet
Es in israel geen god
Ghi soect belsebucs ghebod
Hier omme en sal ochosias
Niet genesen siit seker das

12895

Si keerden ende seiden ten coninc dan
Hi vragede hoedaen[1] was die man
Si seiden ru ende gegort
Met ∙i∙ gordele als hiit hort
Seidi het was elias dan

12900

Doe sendde hi om; ∙i∙ man
Ghewapent met ∙L∙ gesellen
Hi quam te hem dus horen wi tellen
Ende seide gods man die coninc hiet
Dat ghi tehem comt ghereet

12905

Helias sprac ben ic gods man
Tfier vanden hemele come dan
Ende verbernedi ende dine scare
Dit gesciede tehant dare
Noch ∙i∙ sende ochosias

12910

Die van zelker meninge was
Ende die dat selve tote hem sprac
Ende smaecte dat selve onghemac
Den derden sender ochosias
Dat waenmen dat abdias[2] was

12915

Ende met hem ∙L∙ tere scaere
Die quame voer heliase al quare
Die knielde ende bad genade helien
Vorhem ende vor sine partien
Die ingel sprac ganc daerwaert

12920

Met hem ende wes onvervaert
Ten coning ginc hi met gheninde[3]
Ende seide dat hi daer bode sinde
An belsebuc al openbare
Als ocht geen god in israel ware

12925

Dies saltu sterven sprac helias
Doe starf die coninc ochosias
ii iaer regneerdi als ict vernam
Na hem wert coninc siin broeder ioram
Want geen kint bleef van hem

12930

Die coninc van iherusalem
Die hiet ioram alo wel
En hadde sconinc van israel
Suster te wive achalien
Dies ghi horet te voren lien

12935

In dien tiden horic talen
Wilde god heliase up halen
Ende hi ginc doe in galgala
Ende heliseus volgede na
Bliif hier sprac hi du does wel

12940

Hi sprac god setmi in betel
Doe swoer hi dat hiis niet dade
Die heilige geest seidem in rade
Dat siin meester soude te waren
Indien tiden tehemele varen

12945

Ende teerst dat si quamen ginder
Quamen der profeten kinder
Tote eliseuse in betel
Ende seiden heimelike wistu wel
Datmen diin here oec heden

12950

Dragen sal ter hogher steden
Swiget seithi ic weet vor waer
Doe hieten helias bliven daer
Mar heliseus wilde niet so
Doe quamen si in ierico

12955

Daer seidemen die favele mare
Mar helias hieten bliven dare
Mar hi en hilter hem niet ane
Doe quamen si beide ter iordane
Ende ∙i∙ der profeten kinder

12960

Sagen comen van verre ginder
Sinen mantel voude helias
Twater sloechi als ict las
Ende het sciet hem in corter stont
Over gingen si upten gront

12965

Helias sprac ten papen toe
Bid dattu wilt dat ic di doe
Eer ic van die werde verheven
Heliseus bad ∙i∙ rike geven
Ic bidde dat diin geest si

12970

Twivoudich here vort in mi
Helias hadde dus horen wi lien
Den heiligen geest der profetien
Ende oec ter miraclen mede
Dit was die twivoudichede

12975

Ochtmen macht verstaen dus
ii dode verwecte eliseus
Ende elias mar eenen
Dit mach twivoudichede menen

f75r

bewerken
Du bids seiti bede svare

12980

Mar siestu als ic up vare
So es die bede ghehort
Wel cortelike na dese wort
Dat si gingen hare verde
Quam van viere wagene ende perde

12985

Diese doe beide versceden dede
Helias die voer upter stede
Ende voer wech te hemele waert
Heliseus die voer upwaert
Ende riep wel lude vader miin

12990

Helias nam den mantel siin
Ende warpene heliseuse neder
Ter iordane keerdi weder
Ende sloech twater metten clede
Mar niet en scietsi hem gherede

12995

Doe seidi waer es die es god helias
Doe sloechi dwater als ict las
Doe sciet die flume[4] in corter stont
Ende hi ginc over upten gront
Doe gint[5] der profeten kinder

13000

Sagen die noch waren ginder
Seidsi dattie geest helias
Up heliseuese gherust was
Ende liepen hem allegader iegen
Ende anebedene ende negen

13005

Van heliase hebben beheten[6]
Ons die heilighe profeten
Dat hi noch ende enoc mede
Tote iherusalem in die stede
Antkerst sellen weder staen

13010

Mar hi salse daer bede doot slaen
Heliseus die quam do
Ghewandelt in iherico
Daer hi dat water genas
Dat te voren so bitter was

13015

Ende met zoute maecte goet
Alsmen noch twiwater doet
Van danen ginc hi in betel
Daer maectemen met hem spel
Kinder ∙xl∙ ende ii nochtan

13020

Ende seiden clem up caleman
Doe vloecte hise in gods namen
Mettien worde ii beren quamen
Uten woude diese verbeten
Die xlii kinder wildiit weten

13025

Die ioden die dus hilden spot
Dat naect ende cale hinc god
Dat hi clam up tcruce te waren
Dat xlii kinder oec waren
Betekent dat xlii iaer

13030

Na die passie gods dats waer
Tytus ende siin vader vaspasianus
Utem wilden roemschen huus
Quamen die ii beren tewaren
Ende scorden die iodsche scaren

13035

Heliseus die ginc daer na
Wonen in Samaria
Achabs sone die coninc ioram
Daer ic te voren die tale af nam
Ontfinc die crone dats waer

13040

In iosafats vii iaer[7]
Ende xii iaer was hi here
Die afgode dedi wech sere
Die siin vader brochte int lant
Mar donghelove ieroboam vant

13045

Van den calve daer bleef hi an
Ende micheas die scalt den man
Dien sloechi doot om tverwiten
Die coninc vanden moabiten
Gaf ∙c∙ lammer telken iare

13050

Ende ∙c∙ hamele[8] tere scare
Te tsentse dien van israel
Doe achab starf verstaet wel
Wildiit vortmeer laten liden
Ioram quam up hem striden

13055

Met hem was coninc iosafat
Die noch levede ende noch bat
Die coninc van ydumea
In ∙i∙ woistine waer si daer na
Algader van dorste doot

13060

Doe was omboden dor die noot
Heliseus die seide god sal
U waters genoech geven al
Ende daer toe in uwe hande
Die moabiten u grote viande

13065

Die porten siin in u gewout
Ende selt verbernen boem ende hout
Ghi selt verstoppen die fonteinen
Entie ackere met stenen ontreynen
Datmer geen coren winnen sal

13070

Entie dinc ghesciede al

f75v

bewerken
Also alst heliseus seide
So datmen die hoeftstat beleide
Entie coninc waende ontfaren
Met vii∙M [9]tere scaren

13075

Mar hi wart weder in gedaen
Doe nam hi sinen sone saen
Die na hem crone soude dragen
Daert alle die coninc toe sagen
Ende offerden gode tere offeranden

13080

Upten mur quamen die viande
Updatten god losse uter noot
Doe sloechi sinen sone doot
Doe ontfarmers so den heren
Dat si te lande voeren met eren

13085

Iosafat voer in iherusalem
Iehu quam doe iegen hem
Ende scalten dat hi helpe dede
∙I∙ man die afgode anebede
Daer na bleef abdias doot

13090

Die ∙C∙ profeten uter noot
Hilt ende voede doe iesabel
Den goeden liede was so fel
Siin wiif riep heliseuse an
Here nu es doot miin man

13095

Ende bleef sculdich here ghelt
Vanden propheten die hi helt
Nu comt dies die scult es
Om mine kinder ontfermet u des
Hem te dienne omme die scout

13100

Heliseus hads onghedout[10]
Ende sprac wat heeftstu in diin huus dan
∙i∙ wel lettel olien gods man
Ganc henen seithi dire straten
Lene te diren geburen wel vaten

13105

Ende beloken doren met dine kinden
Ghiet vol die vaten dus dede soe sinden
Omme die vate ende dede also
Die worden vol olien dies was soe vro
Ende doe seide die man

13110

Vercoep dine olie ende ghelt dan
Hem die die perse an drivet
Ende dattu boven der scult blivet
Daer saltu selve leven bi
Entie dine dus radic di

13115

Heliseus soude daer na
Dor ∙i∙ stat liden hiet sima[11]
Daer woende ∙i∙ wiif was vroet
Ende talreerst dat soe verstoet
Datter was ∙i∙ heilich man

13120

Deedsone met hare eten dan
So dat hi dicke[12] quam ter stat
Doe riet soe haren man dat
Dat hi maecte ∙i∙ camere daer
Heliseus quam dicke naer

13125

Met sinen goeden knape gyesi
Ende bi hem so verstont hi
Dattie vrouwe nie kint gewan
Ende dathi out ware di man
Heliseus beloefde haer een

13130

Alset saen daer na sceen
Want soe eens kints genas
Ende als kint gewassen was
Sout in ∙i∙ oeste[13] gaen
Te sinen vader het wert siec saen

13135

Het bleef doot daer in corter wilen
Die moeder namt sonder ghilen[14]
Ende leit daer up tbedde heliseus
Ende ginc danen ende bracht thuus
So dat soe te heliseuse quam

13140

Bi sinen voeten soene nam
Ende clagede de doot vanden kinde
Dat hare god te miraclen sinde
Heliseus sprac tote gyesi
Nem minen stoc hietic di

13145

Ende ganc wech in corter stont
Lech dien up tkints mont
Doe gyesi was wech gegaen
Swoer die vrouwe sonder waen
Soe sciede van hem niet hoet ware

13150

Doe stont hi up ende ginc met hare
Gyesi gemoeten na desen
Ende seide tkint ware niet genesen
Mar heliseus quam daer ter stede
Ende voegede hem an tkints lede[15]

13155

Ginder bad hi van den hemele gode
So dat vleesch verwarmede tode[16]
Ende tkint verrees van dode te live
Ende gaft levende den wive
In galgala ginc hi als wiit horen

13160

Want hi danen was geboren
Doe hi geboren was ter wile
Tgoudine calf dats gene ghile

f76r

bewerken
Dat ieroboam maken dede
Brieschede lude daer ter stede

13165

Doe vorseide dus van hem
∙I∙ pape in iherusalem
Hets gheboren dat wetic wel
∙I∙ profete in israel
Die die afgode sal tebreken

13170

Daer die duvele ute spreken
Doe was hongher groot alginder
Doe quamen der profeten kinder
Te heliseuse daer om trent
Doe hiet hi maken ∙i∙ pulment[17]

13175

Dat was van bittren crude
Dat si allen riepen wel lude
Gods man die doot es inden pot
Doe werphire meel in ende god
Die gaf suetheit der spisen dan

13180

Doe brochthem ginder ∙i∙ gods man
ii brode[18] ende gherstiin mede
Van dien ii broede dat hi dede
∙C∙ manne eten sat
Nochtan bleef daer ter stat

13185

Doe hadde die coninc van surien
∙I∙ prince van sire partien
Die lasers was horic lien
Oec hadden rovers van surien
∙I∙ ionvrouwe[19] van Israel gevaen

13190

Die diende ende was onderdaen
Naamans wive hare vrouwen
Die seide ware miin here en trouwen
Toten profete in samaria
Hi ghenase hoe soet ga

13195

Des voer danen naaman
Ende methem menich man
Ende ginc voer heliseuse staen
Die hieten die profete gaen
In die iordane vii warf dwaen

13200

So soudi dan genesen saen
Mar naaman die hadt onwart
So dat hem geraden wart
Dat hiit dade datmen hem riet
En ware so swaer te doene niet

13205

Doe deet naaman ende hi genas
Ende om dat hi heidin was
Seidi ten profete aldare
Dat anders geen god en ware
Dan die god van israel

13210

Oec wilde hi prosenten wel
Heliseuse mar hi swoer sere
Dat hiis name min no mere
Doe bad hi vander heiliger erde
Met hem te voerne sine verde

13215

Ende seide hi en worde nember so sot
Dat hi anebede ∙i∙ afgod
Mar emmer moetic doen ∙i∙ dinc
Alse up mi lenet die coninc
Ende anebedet sinen afgod mahaoen[20]

13220

Soe moetic mede also daer doen
Bid gode dat hiis mi niet en tie[21]
Naamon entie van surie
Voeren aldaer hare vaerde
Ende voerden methem vander erde

13225

Mar gyesi liep hem naer
Al heimelike daer
Ende seide minen here comen ginder
∙ii∙ gaste ∙ii∙ profeten kinder
Sent hem cleder ende gaet dan

13230

Dat dede gewillike die man
Syesi stacse wech int huus
Navonts so sprac eliseus
Wanen so comstu gyesi
In was niewer antworde hi

13235

Onse here sprac was metti
Ende heves gelt genomen bedi
Datture mede wilts copen dan
Die laserscap van naaman
Die seldi oec enten dinen

13240

Embermeer hier na scinen
Aldus wart lasers gyesi
Siin geslachte dat siin si
Die sacrament oft kerken goet
Vercopen daer om siin bloet

13245

Ihesus storte onse here
Die bliven lasers embermere
Dats onwert ende van gode versteken
Dus wille die scrifture weten
Ene warf so gheviel ginder

13250

Dat gingen der profeten kinder
Ter iordanen houwen hout
Om vier te makene iegen cout
Ende met hem heliseus selve
Daer ontvloch ∙i∙ van den elve

f76v

bewerken

13255

Dyser[22] ende hi dreef ongedout[23]
Ende heliseus die nam thout
Ende stact in twater ende dyser quam
Up vlotende ende daerment weder nam
Tien tiden was up israel

13260

Dien coninc van surien fel
Ende ginc leggen sine lagen
Mar daten mochten niet vort dragen
Want heliseus waerscuwetse wel
Den coninc van israel

13265

Dies balch die coninc van surien
Ende seide wie es van mire partien
Die mi verraet ende mi es loes
Daer antworde ∙i∙ niemen altoes
Mar heliseus ondecket al

13270

Dat ghi raet groot ende smal
Doe sprac hi dien willic vaen
Mettien so heeft hiit verstaen
Dat hi was in dotahim[24]
Ende sende om te vane him

13275

Nachts viel vor die porte ∙i∙ scare
Heliseus knecht warts geware
Tilic ende wart vervaert sere
Ende riep wat sellen wi doen here
Heliseus sprac mesbare niet sere

13280

Met ons siinre vele mere
So dat om heliseus bede
God des knapen ogen ondede
Ende sach die berghe vol ingle scaren
Doe die viande in die stat waren

13285

Maketse heliseus met beden blent
So datten nieman heeft gekent
Heliseus seide dits niet de stat
Ghi hebt verloren oec den pat
Volget mi ic sal u togen dan

13290

Wien ghi soect enten selven man
Doe leedhise in Samaria
Ende bad god ende oec daer na
Ondede god haer ogen ginder
Doe sagen si mere ende minder

13295

Binnen samarien die stede
Haer viande omtrent mede
Die coninc sprac nu lieve vader
Willicse hier doen slaen algader
Heliseus sprac doe hem geen leet

13300

Want god hevetse hier geleet
Herberchse ende ghef hem genoech
Die coninc dede hem gevoech
Daer na liethise te lande riden
Nochtan in eliseus tiden

13305

Ne quamen die rovers van surien
In iherusalem met partien
Daer na so besat benadap[25]
Van surien met sire heerscap
Samarien die hoeftstede

13310

So groot wasser die hongher mede
Datmen cochte eens esels hoeft
Om ∙xxx∙d∙[26] dies gheloeft
Die selveriin waren ende swaer
∙I∙ duven quaet[27] wet vor waer

13315

Cochtmen om ∙v∙d∙[28] mede
Iosefus scriift teser stede
Dat sire met souten hare spise
Oec bescriven ons somighe wise
Dat inder ieesten duven quaet

13320

Over den crop bescreven staet
Daermen coren inne vant
Dat si haelden buten int lant
Die coninc ginc den mur besien
∙I∙ wiif riep an hem mettien

13325

Help mi seit soe up genaden
Die coninc waende dat soe yet bade
Ende hi sprac en helpt im niet[29]
Hoe magic betren diin verdriet
Weder met corne so met wine

13330

Here neen dese geselinne mine
Ende ic wi droegen over een[30]
Onse kindere tetene als mi sceen
Domine es geten here segic u
Ende thare heeft soe ontsteken nu

13335

Siin cleet scorde die coninc van rouwen
Naest sire huut machmen scouwen
Dat hi ∙i∙ hare hadde gecleet
Hi sprac hoe mach mi mere leet
Embermeer van gode comen

13340

Daer swoer hi diere voer hem somen
Dat hi des dages sonder waen
Heliseuse soude thoeft of slaen
Want hi pensde met sire bede
Mochti verlosse die stede

13345

Ende om dat hiit en dede niet
∙I∙ dat hine onthoefden hiet

f77r

bewerken
Doe beraus hem ende hi ginc naer
Heliseus was aldaer
Thuus ende met hem ∙i∙ deel der oude

13350

Doe vorseidi dattie coninc woude
Ende hiet datment hem bename
Totien dattie coninc quame
So datmen die boden vernam
Doe sprac hi als die coninc quam

13355

Ende hi vorseide sonder gile[31]
Dat margiin ter selver wile
Die tiit soude siin goet
Doe sprac ∙i∙ die daer bi stoet
Dat het niet mach gescien

13360

Heliseus sprac du salt sien
Ende nembermeer ombites[32] diin mont
Doe waren daer ter selver stont
Laserse die vor die porte lagen
Ende van hongre sere clagen

13365

Die toten tenten ghelopen quamen
Ende niemene altoes vernamen
Want god hadde veriaget there
Dat gevloen was sonder were
Die laserse aten daer genoech

13370

Ende namen daer roef genoech
Ende heliseus wort wert ware
Ende diene weder seide dare
Die was in die porse[33] groot
Vor die porte gerreden doot

13375

Als benadap wiste die mare
Datten god veriagede dare
Ende datter noyt toe en quam
Wart hi van rouwen siec ende gram
Heliseus quam te damas

13380

Benadap die sere siec was
Sende sinen bode na desen
Te vragene om siin genesen
Teerst troesten heliseus wel
Daer na nam hi asael

13385

Over side ende hem seide al bloot
Dat die coninc ware doot
Ende dat hi soude wesen here
Oec weende heliseus sere
Om die plaghe die asael

13390

Soude doen dien van israel
Oec so seidit hem te voren
Benadap als wiit horen
Starf ende asael wart here
Alse heliseus vorseide oec ere

13395

Nu moet die tale van hem bliven
Want ic moet ∙i∙ deel bescriven
Van iosafats sone ioram
Hoe hi sinen inde nam
Int vifte iaer alse ioram

13400

Achabs sone die crone nam
Was coninc ioram na iosafat
Tote iherusalem in die stat
Die crone so droech viii iaer
An afgode hilt hi hem dats waer

13405

Bi siins wiifs rade achalien
Die van edom met hare partien
Entie hem waren onderdaen
Die siin hem nu af gegaen
Ioram tellet die ware lesse

13410

Sloech doot sire broeder sesse
Ende dwanc die van iherusalem
Afgode te anebedene met hem
Doe quam tehem ∙i∙ hiet elias
Niet diere wech gevoert was

13415

Ende vorseidem plage ende verlies
Mar hi en achte niet dies
So dat hi qual[34] ende bleef doot
Dat hem tgedarmte ute scoot
Ende men groevene in davids stat

13420

Niet coninclike na al dat
So lese ic dattie goede ochosias
Na den vader coninc was
Selc leven leidi algader
Alse ioram dede siin vader

13425

Siin moeder leret hem achalie
Oec voer hi met sire partie
Met sinen oem van israel
Orlogen iegen asael
Daer wert die coninc ioram gewont

13430

Ende hi liet ter selver stont
Ihehuwe there van israel
Ende voer ligen in israel[35]
Ende met voer oec ochosias
Die coninc van iherusalem was

13435

Heliseus die sende ginder
Een der profeten kinder
Tote ihehu in dat here
Dat hine coninc sacrere

f77v

bewerken
Die ghene dede datmen hem hiet

13440

Ende mettien hi danen sciet
Alsi hem belovet hevet
Dat hi al slaet dat levet
Dat van achab comen es
Achab vragede den andren des

13445

Wat dede hier die verwoede knecht
Iehu antworde ghi hebt recht
Hi seide dat hi mi sacrere
Coninc vanden israelsche here
Mettien men daer coninc nam

13450

Ende ihehu swoer iegen ioram
Danen voer hi in israel
Ende met hem die van israel
Mar doe ioram wiste die mare
Waendi dat hi versoent ware

13455

Oft verwonnen altesamen
Om dat daer die liede quamen
Ende voer selve vragen das
Ende met hem daer ochosias
Tote up tlant daer omme naboth

13460

Ghedoot was iegen tgebot
Iehu eist vrede riep hi
Dander sprac wat vragestu mi
Om pais ende dire moeder sonden
Siin openbare nu ter stonden

13465

Doe waende wel ioram ontvlien
Mar ihehu scotene mettien
Tusschen scouderen rechte dure
Dat hi viel doot ter selver ure
Daer hiet hine werpen in nabots lant

13470

Om die wrake dedement te hant
Want helias hadt vorseit
Ende ochosias vlo[36] gereit[37]
Mar iehu gaf hem ∙i∙ wonde
Dat hire af starf in corter stonde

13475

Men droegen in iherusalem
In davids stat groefmen hem
Doe voer iehu in israel
Ende doe dedi die quade iesabel
Van ∙i∙ tor werpen tien tiden

13480

Ende met parden over haer riden
Mar doe hi over tafle sat
Hiet hise graven omme dat
Dat soe coninc dochter was
Men vant el niet als ict las

1348

Dan van den voeten enten handen
Ende thersenbecken boven tanden
Doe ghedochte iehu das
Dat also vorseide helias
Achab hadde in samaria

13490

Lxx sonen ende daer na
Screef iehu tedien vander stat
Ocht si yet wilden kiesen dat
Dat sire ∙i∙ maecten here
Ende vechten dor sine ere

13495

Vervaert waren si ende seiden neen wi
Mar wi willen dienen di
Brinct mi seithi in israel
Alle haer hoefde ic an u wel
Die van samaria daden dat

13500

Tote israel in die stat
Sloech iehu aldat achab bestoet
Datten minde wast quaet of goet
Ende sine papen hoe dat vaert
Doe voer hi te samarien waaert

13505

Ende ghemoete tere partien
Xlii broedre van ochosien
Des coninx van iherusalem
Die niet en wisten van hem
Dat hi was verslegen nu

13510

De sloech alle doot iehu
Ende in samarien sloechi doot
Al tvolc clene ende groot
Doe dedi al tvolc comen tesamen
Ende hi wilde in baals namen

13515

Ere doen al sinen knapen
Voer hem quamen baals papen
Om te hebne ere groot
Entie sloechi alle doot
Baals beelde ende tempel mede

13520

Brac hi te sticken daer ter stede
Ende verdreef sinen name uut israel
Mar die calver wet wel
Die ieroboam maken dede
Leesmen dat hi anebede

13525

Doe omboet hem aldus god
Om dattu daets miin gebod
Diin gheslachte wet dat wel
Sellen siin coninc van israel
Tote dat comt ten vierden lede

13530

Doe Iehu doot was diet dede

f78r

bewerken
So groefmen in samaria
Ioatas wert coninc daer na
Iehu droec xxxviii[38] iaer
Die crone van israel dats waer

13535

Aldus eist vergaen met hem
Nu hort van dien van iherusalem
Achalie horde die niemare
Dat haer man verslegen ware
Ochosias dede soe ontliven

13540

Om dat soe vrouwe soude bliven
Alle die coninc kinder
Mar ∙i∙ sone ontscoter ginder
Iasaba[39] die dochter ioram
I ochosias suster als ict vernam

13545

Mar niet van ∙i∙ moeder
Mar die coninc was haer broeder
Haer man was bisscop ioiadas
Ende dat kint hiet ioas
Inden tempel onthilt siit daer

13550

Wel heimelic viii der iaer
Ioiadas gaderde int vii iaer
Die princen vanden lande daer
Ende togede hem des coninx sone
Hulde swoeren hem alle die gone

13555

Iegen die valsche achalie
Ende met groter symonie[40]
Sacreerde de bisscop ioiadas
Tenen coninc den iongen ioas
Achalie vernam die mare

13560

Ende quam gelopen aldare
Haer cleder soe van rouwen sleet
Ende ioiadas die bisscop heet
Datmen hare thoeft af sla
Buter porte hoe dat ga

13565

Vro was al tvolc vanden lande
Dat si quite waren der scande
Van ∙i∙ quaets wiifs bedwange
Daer na voeren si eer iet lange
Ende braken den tempel baal

13570

Enten outaer entie beelden al
Die achalie maecte ioram
Baals papen daer toe men nam
Versloegen si vorden outaer
Ioas was out vii iaer

13575

Alsmenne sacreerde wet wel
In ihehus xiii iaer van israel
Ende in ioiada xl iaer
Was hi here wet vor waer
Wet oec wel dat hi goet was

13580

Also lange alse levede ioiadas
Oec hiet die coninc ioas
Om dat twerc te vallen was
Anden tempel gods van ouden
Den papen dat siit doen maken souden

13585

Som bract oec achalie al
Ende maecter af tempel baal
Doe maectement metter offeranden
Dat volc gaf dat ginc durden landen
Ende mettien dat si wilden geven

13590

Die gode baden om haer leven
Alsmen te wige soude gaen
Int xxxiii iaer sonder waen
Ende mochtment al gecosten niet
Mettien ioiadas maken hiet

13595

∙I∙ bloc dien die boeke som
Heten gazofilatium[41]
Ende metten gelde datmer vant
Maectemen twerc vort tehant
Doe starf die bisscop ioiadas

13600

Daer ic eeskine[42] af las
Sider dat moyses bleef doot
Dat niemans oude was so groot
Hi leefde ∙C∙ ende xxx iaer
In davids stat groefmen dats waer

13605

Om dat hi crone met crachte
Weder brochte in davids gheslachte
Na sinen doot so wart besmet
Die coninc ioas ende liet die wet
Ende menich man als ic las

13610

Ioiadas sone zacharias
Castidene vander misdaet
Mar was dat vule quaet
En dochte om die ere niet
Die hem die vader beriet

13615

Hi steende zacharias ginder
Ende met hem al sine kinder
Sonder ∙i∙ die sider was
Na hem geheten zacharias[43]
Tusschen den coprinen outaer

13620

Enten tempel dats waer
Dit was dinderste[44] kerhof[45]
Ioas nam selve loen hier of
Asael die coninc van surien
Quam up met sire partien

f78v

bewerken

13625

Ende ioas gaf hem des sconinc scat
Ende des tempels omme dat
So lieten in paise asael
Daer na hi in qualen vel
Ende sine knapen sloegen doot

13630

Men groevene onder sine genoot
In davids stad niet coninclike
Na hem ontfinc siin sone drike
Die geheten was amasias
In ioas tiden als ict las

13635

So was coninc vanden latinen
Van enease comen ende van lavinen
Die xii silius armelius[46]
∙I∙ sone haddi hiet iulius
Van wies gheslachte sider quam

13640

Deerste roemsche keiser als ict vernam
Armelius maecte ∙i∙ berch niet quaet
Daer nu ter wile rome staet
Hort mi vort so doedi wel
Van den coninc van israel

13645

In ioas xxx ste iaer
Van iherusalem dats waer
Was iheus sone iohatas
Van israel coninc als ict las
Crone droechi ∙x∙ iaer ende vii

13650

Ende was van ieroboams levene
Dies balchem god van israel
Ende lietse geselen asael
Den coninc van surien sere
Iohatas riep up onsen here

13655

Ende gode ontfermede der clage
Ende seide hem pais in sinen dagen
Ende doe groefinen in samaria
Siin sone wert coninc daer na
In ioas xvii iaer

13660

Van iherusalem dats waer
Ontfinc hi van israel die ere
Ende xvi iaer was hi here
Ieroboams doen hilt hi geel
Doch min dan sine vorders ∙i∙ deel

13665

Tien tiden was siec heliseus
Ende ioas die sochten thuus
Met groten soene met groten vare
Heliseus sprac brinc hare
∙I∙ boghe ende ∙i∙ scichte te hant

13670

Ende legter up oec u hant
Mettien gint die coninc dede
Heliseus leider up siin hant mede
Doe spranc hi up ende ondede ter vaert
Die oest port ende scoet utwaert

13675

Ende hi dede na sine gehete
Doe sprac aldus die profete
Dat gods scichte iegen surien
Du salt verslaen met sire partien
Van surien menigen man

13680

Hi dede wech den boghe dan
Ende mettien heliseus hiet
Want die coninc hadde ∙i∙ spiet
Slach seithi die arde daer mede
Mettien gerit die coninc dede

13685

Ende doe hi rusten began
Sach up hem die goede man
Ende seide hadstuse gheslegen
Vii werf ic wils verplegen
Also dicke hadstu surien verwonnen

13690

Nu sals di god iii warf onnen[47]
Ende heliseus bleef daer doot
Men groefene last recht was groot
Uten lande van moab quamen
Int selve iaer als wiit vernamen

13695

Rovers ende wilden dlant bescaven[48]
Ende liede stonden ende wilden graven
∙I∙ doden alsi daer plagen
Mettien si die rovers sagen
Ende worpen den dode van vare

13700

In heliseus graf aldare
Doe die dode als ict vernam
In die heilige beendre quam
Wart hi levende wat sals mee
Dus verwecte hi der dode twe

13705

∙I∙ meer dan helias
Die noch leeft ende siin meester was
Tien tiden so starf asael
Van surien wet dat wel
Ende siin sone benadap

13710

Wart coninc ende hadde theerscap
Uphem vacht iii werf ioas
∙I∙ teken segic di als ict las
Dlant wan hi weder dat asael
Wan up die van israel

13715

Alse hem heliseus behiet
Eer hi vander werelt sciet

f79r

bewerken
Ins coninc iohatas ander iaer
Van israel wet dat vor waer
Ontfinc die crone amasias

13720

Van iherusalem als ict las
Was xxxv iaer out
Ende xxx iaer haddi gewout
Also goet was hi alse ioas
Siin vader in sire ioget was

13725

Doe sloechi alst recht was groot
Die sloech sinen vader doot
Liede gaderde hi menich een
Om te dwingene die ydumeen
Entie van amalech also wel

13730

Hi hurde van dien van israel
∙C∙ dusent gewapender man
Ende doe hi wech varen began
Quam ∙i∙ profete die hem riet
Dat hi die van israel liet

13735

Omdat si methem hadden afgode
Nochtan so dediit harde node
Om dat si hadden siin ghelt
Doch versachi met gewelt
Van ydumea x∙M man

13740

∙I∙ edele stede dat hi wan
Ende hi hietse daer iethiel[49]
Om dat god hem halp so wel
Mar die afgode van amalec
Brachten sident in ∙i∙ strec

13745

Die hi voer hem bringen dede
Ende sident anebeedhise mede
Nu hort hoe hi gheplaget was
Hi screef ten coninc iohatas
Diene mi of het sal di scinen

13750

Als dine vorders daden den minen
Dies balchem iohatas van israel
Ende elc was up andren fel
Doch vloech dat geslachte iudas
Ghevangen wert amasias

1755

Ende ioathas dregede te dodene hem
Hi en gave hem iherusalem
Doe mosti an gaen dat sure
Die coninc iohatas brac die mure
Cccc cubitus lanc

13750

Daer toe nam hi an den ganc
Beide selver ende gout
Ende vate met gewout
Diemen vant int huus ons heren
Eer hi danen wilde keren

13765

So roefdi des coninx scat
Ende nam gisele vander stat
Des wert tvolc upten coninc gram
Ende swoeren[50] up hem daert af quam
Mar amasias die ontscoet

13770

In lachien daer sloechmen doet
Te iherusalem droechmenne na dat
Ende groefne in davids stat
Mar siin sone osias
Was na hem coninc als ict las

13775

Die doe out was xv iaer
In amasias tiden dat es waer
So was coninc vanden latinen
Filius diemen noemt lavinen[51]
Die xiii comen van eneas

13780

Die van troyen geboren was
Iohatas die coninc starf hier na
Ende men groefene in samaria
Na hem seidemen dat oec nam
Die crone siin sone ieroboam

13785

Die coninc was in israel
xli iaer nu wet dat wel
Selc liif leedi als ict vernam
Alse dede die eerste ieroboam
Hi dede die macht van israel gaen

13790

Also wiit hier verstaen
Van emat[52] al toter doder zee
Emat heeft namen twe
Hets anthiose hets reblata[53]
Als ghi horen selt hier na

13795

Also alst vorsproken was
Vanden profete iosias[54]
Datmen surien soude storen
Om dese zake als wiit horen
So verhief hem ieroboam

13800

Ende maecte gode met sonden gram
So datter god met sinen gehete
Amos sende sinen profete
Dit was ∙i∙ harde van den velde
Aldus sprac amos met gewelde

13805

Ic sal mettem swerde werden gram
Iegen dat huus ieroboam
En dinde es comen also wel
Vanden volke van israel

f79v

bewerken
So dat hine swigen hiet

13810

Daer omme so en liet hiis niet
Doe wert hem thoeft dor slegen
Also wert hi te lande gedregen
Ende begraven met eren groot
Ieroboam die bleef dus doot

13815

Ende siin sone zacharias
Wart na hem coninc als ict las
Hier moetict laten van hem
Hort van dien van iherualem
In ieroboams xvii iaer

13820

Droech te iherusalem dats waer
Crone die coninc osias
Die xlii iaer coninc was
Hi hilt die wet die moyses screef
Sine viande hi verdreef

13825

Entie van amos geslachte
Maecti geldende tsens met crachte
Entie muren van iherusalem
Worden weder gemaect bi hem
Die van israel coninc iohatas

13830

Brac als men te voren las
∙I∙ man was hi als wiit horen
Die vele hove wan ende coren
Dus wart hi van goede rike
Iegen gode van hemelrike

13835

Verhief hi hem dor sine riichede
Want hi te hogher tiit[55] an dede
Des bisscops gewaden ende hadde vuldacht[56]
Te voldoen des bisscops ambacht
Nochtan doement hem verboot

13840

So wert daer ∙i∙ erdbeve groot
∙I∙ berch scorde daer vor die stede
Die des coninx hove verlach[57] mede
Die weghe hi ontvee brac
Om dat laserse onghemac

13845

Was hi uten lieden gedaen
Siin sone iohatan heeft ontfaen
Dat gherechte alst recht was
Ende doe doot was daer osias
So groefmenne in davids stat

13850

Ioathan wert coninc om dat
Iosefus scriift nochtan daer of
Datmenne groef int coninclike hof
Ende ander nieman noyt dan hem
Die crone droechi in iherusalem

13855

In dien tiden dat was osias
Profeteerde eerst ysaias
Daermen hier af scriift mee
Oec profeteerde osee
Die vorseide met groter eren

13860

Die verisenesse ons heren
Doe profeteerde oec iohel
Ende hi vorseide oec also wel
Die comst vanden heiligen geest
Die in sinxtendage gesciede meest

13865

Ionas die profeteerde doe mede
Van sereptane die goede stede
Der wedewen sone als ict las
Dien verwecte helias
Hier vorseidi lange te voren

13870

Datmen iherusalem soude te storen
Indien tiden van osias
Nam inde[58] drike als ic las
Van surien[59] oec aldus
Die coninc sardinapulus

13875

Wart verwonnen ter steden
Van arabarces[60] den coninc van meden
Ende berneden selven saen
Arabarces hevet drike ontfaen
Doch hadden die surien daer naer

13880

Coningen mar wet vor waer
Niet so mogende als dander waren
Doe god dede dandre vervaren
Also nahum hadde vorsproken
Wart al haer cracht tebroken

13885

In osias tiden so was
Coninc silvius porcas
Die xiiii vanden latinen
Van enease ende van lavinen
Die xv wi lesen dus

13890

So was silvius armelius[61]
No hort vort so doedi wel
Vanden coninc van israel
In osias xxviii iaer
So drouch crone dats waer

13895

In israel als ict las
Ieroboams sone zacharias
Nemmeer dan maende sevene
Om dat hi was van quaden levene
Sellum versloegen dats waer

13900

Ende hi wart coninc daer naer

f80r

bewerken
Niet meer dan ∙i∙ maent daer na
Droechi crone in samaria
Want van tharsen[62] manahem
Versloegene ende wart coninc na hem

13905

In osias xxxix iaer
∙X∙ iaer droechi crone dats waer
Ieroboams levens was hi vol
In sinen tiden quam die coninc ful
Van assyrien in siin lant

13910

Manahem coft hem af te hant
Met scatte dat hi keren soude
Oec so sendde hi hem van goude
Die calver die ieroboam
Maecte daer god omme was gram

13915

Mar en waren die selve niet
Die ieroboam maken hiet
Want die papen die goudine stolen
Ende setter cprine verholen
Vergout dus eist hier bekent

13920

Doe dat prosent was gesent
Ende men die valscheit vernam
Worden die assyriene gram
Ende bleven daer na altoes fel
Ten conincrike van israel

13925

Manahem die starf daer na
Ende siin sone fosea
Droech crone wet vor waer
Ende regneerde xvi[63] iaer
Hi dede wel sine bedorte[64]

13930

Ende hi maecte die hoge porte
Diemen spetiosa hiet
Den amoniten was hi wreet
Want hi deedse te tsense slaen
Dies siit seker sonder waen

13935

In sinen tiden bi gods gehete[65]
Vorseide nahum die profete
Datmenne soude vervaren
Dat gesciede daer te waren
Daer na over ∙i∙ wile lanc

13940

Drie dach verde was haer vorganc
∙I∙ marasch[66] ginc in die stede
Diese teerst verwatren[67] dede
Ende ∙i∙ erdbeve quam so groot
Met viere datter god nederscoot

13945

Dus verdarf daer altemale
Amus werc ende sine sale
In ioathans tiden oec so was
∙I∙ profete hiet micheas
Iohatan die starf na dat

13950

Ende men groevene in davids stat
In sinen tiden wi lesen dus
Worden gebroedere remus ende romulus
Ende gedragen bede tesamen
Ylia hiet haer moeder bi namen

13955

Om dat so na troyen wert geboren
Na iohatan als wiit horen
Droech siin sone achas
Die crone alst recht was
In xvii iaer verstaet mi wel

13960

Dat fasee van israel
Crone droech so was coninc daer naer
Achas ende was coninc xvi iaer
Van gelove was hi fel
Als die coninc van israel

13965

Doe quam up hem tvolc van surie
Ende fasee met sire partie
Ende besaten iherusalem
Achas quam ute iegen hem
Ende verloes ∙i∙ here groot

13970

Oec bleef daer siin sone doot
Alse fasee daer na
Keerde in samaria
Ende met hem vele gevane
Quam hem ∙i∙ profete ane

13975

Die geheten was edibel[68]
Ende scalt die van israel
Dat si hare mage hadde gevaen
Si en lieten se weder gaen
God die soudse plagen sere

13980

Doe dede hem die coninc ere
Ende lietse weder keren vri
Anderwarven quamen si
Van surien coninc euningrasim[69]
Ende fasee coninc met him

13985

Ende belagen iherusalem
Achas wert vervaert van hem
Mar isaias toesten sere
Ende hine gelovets min no mere
Doe dedem ysaias verstaen

13990

Dat ∙i∙ maget soude kint ontfaen
Mar achas sende boden na
Toten coninc van assyria

f80v

bewerken
Ende omboet hem mi dus vrie
Van den coninc van surie

13995

Ende van dien van israel
Oec willlicke di om dienen wel
Doe quam hi met sire partien
Ende verwoeste sere surien
Ende rarim[70] keerde in ramas

14000

Die assyriene waren ras
Si wonnen die stede groot
Endde sloegen den coninc rasim doot
Daer quam van iherusalem achas
Ende dancte hem met giften das

14005

Dese achas sloet die temple toe
Ende verboet gode te diene doe
Achas verstarf ende na dat
So groefmenne in davids stat
Ende siin sone ezechias

14010

Bleef na hem coninc als ict las
In achas tiden als ic gome[71]
Was genoemt ende gesticht rome
Van meye uptie ∙x∙ kalende
Van ∙ii∙ broedren als ict bekende

14015

Remus ende romulus
Hort vort van israel aldus
Asee verstaet mi wel
Wart coninc in israel
Int xii iaer van coninc achas

14020

Ende int ix als ict las
Droechi crone ende was quat
Doch beter alst becreven staet
Dan sine vorders wet vor waer
Want hi gaf iii warf int iaer

14025

Orlof dat volc onder hem
Voere bedevaerde te iherusalem
Doe was doot teglatfalasar
Ende coninc wart salmanasar
Van dien van assyria

14030

Den coninc asee dwanc hi daer na
Teerst dat hi hem tesense stoet
Daer na so wart hi fel gemoet
Dat hi den coninc asee
Inden kerker leide te ninive

14035

Ende lach vor samarien iii iaer
Ende wan die stat over waer
Int vii iaer dat ezechias
Coninc van iherusalem was
In asees ix iaer

14040

Altvolc van israel dats waer
Die vii geslachte die bleven waren
Voeren te teglatfasars scaren
Hi ontfincse alle ende daer na
Voerdhise ínt lant van caspia[72]

14045

Daer dander waren haer genoet
Daerse sint alexander besloet
Met desen was tobias gevaen
Daer ieesten af bescreven staen
Salmasar brochte daer na

14050

Ander volc in samaria
Entie coninc assaradoch
Die brochter vele meer noch
Die dlant wonnen als ic wane
Dese heetmen samaritane

14055

Doesi dlant besaten onwaerde
Sende god onder hen liebaerde
Diese verbeten harde saen
So dattie coninc heeft verstaen
Eist dat lant sal siin beset

14060

Tvolc moet houden moyses wet
Doe sendi hem van israel
∙I∙ pape die in betel
Woenen voer die brochtse ten zeden
Dat si hem allegader besneden

14065

Si ontfingen moyses gebode
Doch hilt si hem an die af gode
Hier bi seiden die samaritane
Alst den ioden plach wel bi tegane
So en wilden siis hen niet

14070

Nu merct dat israelsche diet
Wart gevaen als ict vernam
Nadien dat ute egypten quam

f81r

bewerken
Dcccc iaer ende sevene
Dit verdienet met quaden levene

14075

CC ende ∙xl∙ iaer
vii maende ende vii dage daer naer
Dat roboam ende ieroboam
Drike scieden als ict vernam
Vele diere ontscuult waren

14080

Ende ontvloen salmanasars scaren
Keerden weder tharen steden
Alle dat orloge was leden
Ende selc ontfinger daer gevane
Die onder die samaritane

14085

Wonende bleven wet dat wel
Daer int rike van israel
Ezechias hort van hem
Wart coninc in iherusalem
Ende was coninc ∙xxx∙ iaer

14090

In siin eerste iaer dats waer
Ter eerster maent met groter eren
Ondede hi den tempel ons heren
Die achas siin vader sloet
Ende maecte ∙i∙ paschen groet

14095

Hi maecte den dienst ons heren weder
Die gevallen was ter neder
Hi brac alle afgode omtrent
Ende dat coprine serpent
Dat moyses in die woistine goet

14100

Dien maecte tvolc ere groot
Also ocht heilich ware
Dit brac ezechias openbare
Alte sticken daer ter stede
Ende warpt in ∙i∙ beke mede

14105

Dien dienst brac hi af daer na
Den coninc van assyria
Der filistiene sloegen si vele
Mar daer na ginct hem uten spele
Want in siin xiiii iaer

14110

Salmanasars sone daer naer
Sennacherip quam in siin lant
Ende van assyrien menich viant
Si wonnen hem af sine steden
Ezechias bad laet mi met vreden

14115

Ende coft met selvere ende met goude
Dat hi vanhem varen soude
Sennacherip die swoer hem dat
Mar doe hi tgoet hadde uter stat
Brac hi hem eet ende vrede

14120

Ende dede beliggen die stede
Siin here beval hi hem tveen
Rapsates[73] so heet deen
Tarca[74] so was sanders name
Die coninc omboet dat hi quame

14125

Iegen hem spreken uter stede
Mar hi was dies niet en dede
Doch sendhire sinen raet
Doe sprac rapsates dat verstaet
Sennacherip grote coninc

14130

Van assyrien seit dese dinc
Echesias wes troestu di
Dattu dus strides iegen mi
Eist upten coninc van egypten lant
Du leens up riet met dire hant

14135

Heefstu up dinen god oec troest
Hebben die gode di verloest
Der heidine ende van israel
Dat volc van mi also wel
Troesten di dan dine liede

14140

ii dusent orse nem tire miede[75]
Du en heefster liede niet toe genoech
So lude sprac hi dat ongevoech
So dat hiit horde in die stede
Doe seidi ten volke mede

14145

Ghi liede dit spreect miin here
Doet u nutscap ende uwe ere
Dat ghi niet van groter pine
Uwen drec verteert ende uwe orine[76]
Comt uter stat temi

14150

Ende levet bi uwen gode bedi
Als miin here keert te hant
Hi sal u voeren in ∙i∙ lant
Dat also tuwe es gedaen
Doet ezechias hadde verstaen

14155

Scurdi af sine gegare[77]
Ende dede an ∙i∙ zac openbare
Ende omboet dat ysaias
Doe sprac hi an ezechias
Hi seget god sprect wes onvervaert

14160

Hi sal doen keren te lande waert
Den coninc van assyria
Rapsates voer wech daer na
Want sennancherip was gevaren
Tote egypten met sire scaren

f81v

bewerken

14165

Mar doe hi vernam dat terreata
Die coninc van etyopia
Dien van egypten te helpe quam
Bedi keerdi weder gram
Doe sendi lettren te ezechias

14170

Daer dat in gescreven was
Dats god hadde gene macht
Hem te helpene met sire cracht
Dit clagede ezechias gode
Doe was des ysaias bode

14175

Hi seide aldus ten derden iare
So vare met dire scare
Up sennacherip die di vervaerde
Dien saltu vellen metten swaerde
In siin lant no nembermee

14180

So en doet hi daer na nieman we
Spiset vii iaer ende int derde
Sait coenlic met groter verde
Ende dat volc dat es gevloen
Sal hem te lande weder doen

14185

Des troestes was ezechias vro
Ende stopte die fonteine[78] so
Ocht weder quame there groot
Dat het waters hadde noet
Ten naesten iare quam die viant

14190

Sennacherip uut egypten lant
Ende woeste dlant van iuda
Alomme ende omme verre ende na
Ende besat die van iherusalem
Nachts quam dingel te hem

14195

Ende sloech in sine tente doot
∙I∙ here utermaten groot
∙C∙ dusent sire man
Ende lxxxv dusent nochtan
Sennacherip die was vervaert

14200

Ende vlo hem ∙x∙ te lande waert
Te ninive in sine stede
Ende aldaer hi anebede
Sinen god die hiet nesrach[79]
Doe quamen upten selven dach

14205

Seraser[80] ende adramelech[81]
Sine kinder in sinen wech
Ende sloegen daer metten swaerde
Ende vloen wech hare vaerde
Int lant van armenia[82]

14210

Doe wert van assyria
Coninc asradach siin sone
Die twe sloegen om tgone
Dat si teerst waren geboren
Ende hi den ioncsten trac voren

14215

Bedi sloechi den vader doot
Ende na dese miracle groot
Gingen uut die van iherusalem
Ende namen alden roef met hem
Van den lieden vondsi niet dan stof

14220

Dar seiden si algader of
Want dat gods vier verbrande
Altemale hare viande
Na desen zege die wonderlic was
En dancte niet ezechias

14225

Gode als hi met rechte soude
Mar hi verhief hem de houde
Dies gaf hem god ∙i∙ evel groot
Dat hi qual al toter doot
Doe quam te hem ysaias

14230

Ende seide god vermaent di das
Beset dine dinc god gebiet
Du salt sterven ende leven niet
Dies was droeve ezechias
Dat hi sonder sone was

14235

Ter weghewaert warp hi hem ten kere
Ende weende utermaten sere
An gode seiti sine bede
Ende eer ysaias oec mede
Yet verre quam buter zale

14240

Sprac god tehem dese tale
Ganc sech dit ezechias algader
Dit spreect god davids vader
Ic hebbe gehort sine bede
Ende sine trane bescouwet mede

14245

Ganc inden tempel ten derden dage
∙xv∙ iaer dans gene zaghe
Langic dine dage na
Ende van dien van assyria
Maec ic di entie stat quite

14250

Om di ende minen knecht davite
Wat tekene spreect ezechias
Salmi god geven das
Die tiende wile van den dage
Waest doe dans gene zage

14255

Ysayas sprac kies dinen wille
Wiltu dattie sonne sta stille

f82r

bewerken
Ocht weder kere ten oesten waert
X grade weder metter vaert
Doe coes hi dat si weder kere

14260

Want selc tekiin was nie ere
So kerde die sonne ter selver stonde
Ten oesten ende die dach begonde
Entie coninc die ghenas
Ten derden daghe ginc ezechias

14265

Inden tempel ende dancte sere
Gode van so groter ere
Tien tiden alse dit vernam
Die coninc nero baladam
Die coninc was van babilone

14270

Dattie sonne anden trone
Weder keerde dur ezechias
Sendi hem gichten als ict las
Want die caldeusche in haer gebod
Houden die sonne over god

14275

Dies wilde hi den man eren mede
Dien haer god die ere dede
Doe die boden quamen so
Was ezechias harde vro
Ende verhief hem in sinen sin

14280

Te sire zale was niet in
Hi en liet hem altemale
Die heymelichede vander zale
Ende ontrende[83] die heilige stat
Ende doe si wech waren na dat

14285

Quam ysayas ende vragede
Wat volc daer binnen iagede
So dat hem seide ezechias
Doe antworde ysaias
Dat seit god vanden trone

14290

Men sal noch voeren in babilone
Al dat es in dine zale
Die coninc sprac ons heren tale
Es harde goet het si doch vrede
Al miin leven dats mine bede

14295

Ezechias die starf daer na
Ende al dat lantscap van iuda
Hilt sinen uutvaert met groter ere
Eerlic groefinen den here
Alse yeman die quam van davite

14300

Want hi diende gode met vlite
In sinen tiden maecte romulus
Eerst ridders wi lesen dus
Hondert oude coes himede
Die hiet hi vadre vander stede

14305

Indien tiden wert hi verloren
In ∙i∙ marasch[84] als wiit horen
Datmenne nemmermere vernam
Ende elc vanden vaders quam
Ende berechten elc ∙v∙ dage

14310

Die stat van rome dats gene zage
Doe wart daer na ponpeius
Coninc van rome wi lesen dus
Die hiet die vadre senature
Haer gheslachte leeft noch ter ure

14315

Romulus die coninc fier
Maecte eeerst den caledier
Ende begonste in marte siin iaer
Ne mar ∙x∙ maende dats waer
Maectine lanc ende nemmee

14320

Mar die coninc ponpeius deder toe tvee
Laumaent[85] ende sporcle[86] mede
Dit lese wi in die waerhede
Naden goede ezechias
Was manasses als ict las

14325

Siin sone coninc dats waer
Ende droech crone ∙lv∙ iaer
Dese was utermaten quaet
Die afgode die siins vader raet
Brac maecti weder al

14330

Hi maecte den tempel baal
Ende sette in die kerkhove beide
Afgode te sinen leide
Toverers bracht hi int lant
Ende brachte tvolc ter quader hant

14335

Wat profete diene scalt
Van gods halve hi ontgalt
Menigen hi ontliven dede
Te iherusalem in die stede
Sinen maech[87] ysaias

14340

Die ∙i∙ heilich profete was
Dedi werpen uter stede
Ende uptie piscine mede
Die gheheten es syloe
Dede hine sagen mids ontwe

14345

Met ∙i∙ saghe die houtin was
Doe menne piinde als ict las
Bad die profete omme drinken
Daer wilde nieman omme dinken

f82v

bewerken
Doe sende god ter selver stont

14350

Van hoghen dwater in sinen mont
Ende mettien so inde hi saen
Nochtan ne wildiit niet verstaen
Diene sageden en sneden
Al sagen si dat aldaer ter steden

14355

Tien tiden als ict vernam
Dat sennacherip ute egypten quam
Ende iherusalem beleide
Also als ict eerst seide
Lach siin here bider fonteinen

14360

Van syloe ende was gemene
Buten ende binnen den lieden
Nieman mocht andre verbieden
Ghescieden der miracle tvwe
Bider fonteynen van syloe

14365

Ende oec bi ysaias bede
Alle die liede vander stede
Vonden waters genoech
Die heidine hadden tongevoech
Want si altoes te genen stonden

14370

Water daer gewonnen conden
Dur dese miracle dur dese ere
Groeven si aldaer den here
Ende dat si na des profeten doot
Gemeten mosten sire doget groot

14375

Om dese mesdaet om dese sonde
Sende god te deser stonde
Manasse ∙i∙ viant
Die te storde sere siin lant
Den coninc van babilone

14380

Met ketene in groter hone
Vinc hi manasse ende brochte
In babilone daer hine onsochte
Tormenete[88] ende was hem fel
Doe verstont manasses wel

14385

Dat het was ons heren wrake
Doe dede manasses van deser zake
Penitentie ende piinde hem sere
Ende bad hertelike onsen here
So dats gode hem van hemelrike

14390

Afdochte[89] ende brochtene in siin rike
Die hi quam in iherusalem
Die afgode stonden bi hem
Ende al ongelove hi verdreef
So dats geen liiteken bleef

14395

Ende dede gods dienst doen mede
Also als siin vader dede
Ende bekerde recht also wel
Dat sonder wonder niet gevel
Dat hi selke doget dede

14400

Daer hi ten goeden love quam mede
Entie vorbrugge[90] veste hi sere
Doe starf manasses die here
Ende men groevene in sinen hof
Sinen sone verstarf[91] daer of

14405

Die crone die amon hiet
In manasses tiden in liege u niet
Was van rome wi lesen dus
Coninc tullius hostillius
Die eerste coninc weet men wale

14410

Die hem te rome met sindale[92]
Ende met purpre cleden dede
Oec so merede hi die stede
∙I∙ blexeme verbernden ten male
Hem te lesten in sine zale

14415

Amon wart coninc wet vor waer
Ende regneerde alse ∙ii∙ iaer
Dese scuwede alle doget
Alse die vader dede in sire ioget
So datten sine knapen versloegen

14420

Die liede dat qualike verdroegen
Ende sloegense diet daden algader
Ende groevense met sinen vader
Ende maecten siin kint iosias
Coninc dat viii iaer out was

14425

Ende droech crone xxxi iaer
Al davits leringhe dats waer
Hilt iosias wel heilichlike
Int vierde iaer van sinen rike
Was hi so heilich ende so gerecht

14430

Dat wonder was van selken knecht
Hi dede den volke afgode laten
Ende bekeerde so wel utermaten
Alle quade dinge als ∙i∙ out man
In siin achtiende iaer daer der an

14435

So purgerrde hi al tlant
Van alden afgoden die hi vant
Oec so dedi achter lande
Alover al halen offerande
Mede te beterne met allen

14440

Dat anden monster was gevallen

f83r

bewerken
In siin xiiii iaer so was
Dat eerst begonste ieremias
Te profeteerne als hem hiet god
Gheboren was hi van amathod[93]

14445

iii milen van iherusalem
Wi vinden lesende van hem
Dat hi gecleet was te voren
Eer hi ye was gheboren
Ende hi cume spreken conde

14450

Doene god met sinen monde
Profete hiet wesen ende dede
Sine hant an sine leppe mede
Hi profeteerde dats waer
Meer dan xli iaer

14455

Ende vorseide ende sach oec mede
I verlies van iherusalem die stede
Als wi lesen hier naer
In osias achtiende iaer
Want die pape ezechias

14460

In darke wanic dat was
Die boec deutronomius
Daer wi af lesen aldus
Datten moyses liggen hiet
Indie arke eer hi versciet

14465

Doemen vorden coninc las
Want daer in gescreven was
Die maledixie die si hebben souden
Die die wet niet wel en houden
Ende waermen afgode helde

14470

Dat siit also souden ontghelden
Hi soudse werpen uten lande
Als hi eerst dede hare viande
Iosias scorde siin cleet van rouwen
Het dochte hem wonder siinbi trouwen[94]

14475

Dat si noch waren inden lande
Ende ontsach ons heren hande
Dat hem die plage ware bi
Den vroeden lieden so hiet hi
Dat si an gode sochten raet

14480

Mettien tvroede volc al gaet
An olda die profetesse
Die hem las een sware lesse
Soe ssprac dit seit onse here
Al tquade min no mere

14485

Dag ghi gescreven ende geset
Saget in den boec der wet
Sal ic u bringen in dese stede
Ende up tvolc datter in es mede
Die coninc diere in sende have[95]

14490

Seget dat god sprect openbare
Om dat siin herte es also sware
Duer den boec comen in vare[96]
So sal geverst[97] siin die plage
No niet gesccien in sinen dage

14495

Dor dese wort sende tehant
Iosias dor al tlant
Ende dede comen daer te hem
Al tvolc van iherusalem
Ende las den boec daer sine alle horden

14500

Ende deedse sweren in waren worden
Dat si souden houden die wet
Die van moysese es geset
Die toverers entie afgode
Ende wat so was iegen gods gebode

14505

Verstac hi altemale wel
Daer na voer hi in betel
Ten outare dat ieroboam
Maecte daer god om was gram
Hi nam der papen gebeente daer

14510

Enter profeten dats waer
Der valschen eist dat ic mene
Ende verbernetse groot ende clene
In betel upten outaer
Also als abdo over ccc ende ∙xli∙ iaer

14515

Vorseide alsmen hier voren las
Die hi quam daer begraven was
Abdo ende hi die lettre vant
Doe geboet hi altehant
Datmenne liet in sine stede

14520

Ende den valschen profete mede
Diene met hem tetene bat
Entiene groef aldaer ter stat
Dus dedi in samaria
Ende in al dlant verre ende na

14525

Entie valscher profeten beene
Die outare groot ende clene
Verbernede hi te pulvere al
Dit was vorseit nu merct al
Ccc iaer ende xli te voren

14530

Van aldo den profete vercoren
Te iherusalem es hi gekeert
Ende maecte ∙i∙ paschen gereet

f83v

bewerken
Ende omboet die van israel
Dien selke aventure ghevel

14535

Dat si der vangnesse waren ontgaen
Daer haddi als wiit verstaen
xx dusent van selker feeste
Vintmen niet ingere ieeste
Dat ye hilt coninc over waer

14540

Dit was in siin ∙xviii∙ iaer
In sinen tiden ghevel also
Dat ∙i∙ coninc hiet nechao
In egypten coninc was
Die mare hadde vernomen das

14545

Dattie vanden lande van mede
Ende van babilone der steden
Dien van asyria waren af gegaen
Surien waenden si winnen saen
Ende bestont alreerst dis

14550

Iegen den coninc van tharsis
Die adremon[98] geheten was
Doe dit wiste iosias
Gaderde hi iegen hem siin here
Ende sette hem ter were

14555

Want hine weren wilde tehant
Dat hi met lide[99] dor siin lant
Nechao omboot iosias
Dat hi wilde omberen das
Hine hadde tehem gene hate

14560

Mar hi wilde ter effrate
Iosias achte niet der dinc
Mar met adremon den coninc
Ordineerde hi siin here
Up dat hi nechaone verwere

14565

Daer wert hi gescoten doot
Dat was ∙i∙ miracle groot
∙I∙ boem was daer an ∙i∙ fonteine
Daer hi starf die coninc reine
Die verdrogeden beide ter stede

14570

Adremon dreef iamberhede[100]
Die hordemen selc verre no na
Aldat lantscap van iuda
Ende alle die van iherusalem
Ende ieremias weende met hem

14575

In sinen tiden dats ware dinc
Was anchus marcius coninc
Die vierde coninc vander stede
Sint datmen romen meren[101] dede
Oec was in sinen tiden mede

14580

Die vifte coninc vander stede
Tarquinus fiscus die fosseide[102]
Ende muren omme rome leide
Tvolc nam daer na dat wenen
Den oudsten sone sonder enen[103]

14585

Tocas ende gaven hem te lone
Naden vader die coninc crone
Vier maende lees wi vn hem
Regneerdi in iherusalem
Want van egypten nechao

14590

Die quam inden lande do
Ende nam hem drike vander stede
Ende gaft den oudsten zone mede
Ebachim ende iechonias
Leesmen dat hi geheten was

14595

Tsens sette nechao up hem
Ende hieten mede ioachim
Tocas sende hi te hant
Gevaen in egypten lant
Dese ioachim iechonias

14600

Leesmen dat xi iaer coninc was
Hi sette hem iegen gods gehete
Urias[104] scalten die profete
Dien dede hire omme ontliven daer
In siin riken vierde iaer

14605

So ontfinc in babilone
Nabugodonosor die crone
Ende verwan den coninc nechaoene
Ende roefdene van al sinen doene
Doe wan hi met sire partien

14610

Welnaer al dlant van surien
Ieremias die profete
Dregede die stat van gods gehete
Ende seide dit seit god vecht
Ic sal bringen dinen knecht

14615

Nabugodonosor in dit lant
Ende salt winnen metter hant
Het sal hen dienen lxx iaer
Als die tiit die comt daer naer
Sal ic doen van babilonen

14620

Hare mesdaet weder lonen
Ende maken die stede rike
Woiste ende ydel ewelike
Hier omme wert hi besloten[105] daer
Dat hi niet predecte openbaer

f84r

bewerken

14625

Doe hiet hem god dat hiit bescreve
Ende het achter niet en bleve
Baruc siin clerc hi screef die wort
So dat quam den coninc vort
Ende alshi die wort heeft verstaen

14630

Scurdi den boec also saen
Ende warpene in ∙i∙ viere
Doe sprac god anderwarf sciere
Scriift die wort ieremias
Die ioachin iecomas

14635

Scurde ende verbernen dede
Van hem wart geboren mede
Nembermeer no man no kint
Die den stoel davids gewint
Siin vleesch sal liggen upter mouden[106]

14640

Bloot inder hetten ende inden couden
Buter stat van iherusalem
Nieman sal wenen om hem
In ioachims achtende iaer
So quam nabugodonosor daer

14645

Ende verheerde[107] dlant van iuda
Ende quam in iherusalem na
Vinc den coninc ioachim
Ende vele edelre lieden met him
So dat hine te tsense sette

14650

Dien hi beloefde bi wette
Ghisele hilt hi horic tellen
Daniele ende sine ghesellen
Ananias[108] ende misael[109]
Ende azarias[110] daer ic af wel

14655

∙I∙ deel seggen sal hier naer
Ioachim meende[111] iii iaer
Mar doe venam hi altehant
Dattie coninc van egypten lant
Hem ter were hadde geset

14660

Ende ontseide tsens ende wet
Dies quam met here tehem
Nabugodonosor in iherusalem
Ende quam met vorwarden in die stede
Mar doe hire in was brac hi vrede

14665

Die starc waren ende groot
Dedi ginder slaen te doot
Enten coninc sloechi mede
Dien dedi werpen uter stede
Mar onbegraven es hi bleven

14670

In sine huut vantmen bescreven
Des afgods name dien hi diende
Coninc maecti sine vriende
∙I∙ die was siin sone
Alse die vader hiet die gone

14675

Ioachim iechonias
Die niet langher coninc en was
Dan ∙x∙ daghe ende ∙x∙ maende
Want nabugodonosor vermaende
Sinen sin dat hi pensen mochte

14680

Om des vader doot onsochte
Ende iegen hem in corten tiden
Metten egyptiene striden
Ende keerde weder ende besat
Iherusalem die heilighe stat

14685

Doch bi ieremias rade
Ginc ioachim uut up genade
Met algader sine meisnieden
Met sire moeder mee edelen lieden
Ende nabugodonosor ontfincse daer

14690

In siins rike achtiende iaer
Ende voerde met hem sire strate
Alder kerken goudine vate
Ende alden conincliken scat
x.m man voerdi uter stat

14695

Onder dit volc was ezechiel
Mardocheus daermen wel
Hier after af gewagen sal
Dus wast daer gevangen al
Nabugodonosor van babilone

14700

Die ioachime nam die crone
Gafse sinen oem mathanias
Ende hie heten zedechias
Met ede heeft hise bevaen
Dat hem tesense sal staen

14705

Dese zedechias dats waer
Die regneerde xi iaer
Ende was also quat als ict las
Alse siin broeder iechonias
Hovaerdich was hi ende pensde tehant

14710

Dat hi an egypten lant
Hem houden wilde ende lonen
Den coninc van babilone
Om dattie valsche profeten
Hem alle hadden beheten

14715

Dattie van egypten binne[112]
Die van bablione souden winnen

f84v

bewerken
Dat weder seide ieremias
Int vierde iaer zedechias
Sende boden tote hem

14720

U coninc in iherusalem
Van edom ende van moabiten
Van tyren ende van ammoniten
Entie coninc van saget
Dat si den tsens die was geset

14725

Uphem allen ontseggen souden
Ende hem alle tesamen houden
Iegen nabugodonosors gebod
Doe sprac te ieremiase god
Mac wisse van houte ii warf iii

14730

Die ene doe om den hals die
Ende gef den andre viven
Die die boodschappen sellen bedriven
Vanden coninc zedechien
Deser wort saltu lien

14735

Gos seit ten coninc van iuda
Enten u coninc daer na
Ic ben die gene die maecte dlant
Ende hebt gegeven in sine hant
Nabugodonosor minen knecht

14740

Wat rike sore iegen vecht
Ic salt uphem wreken harde
Metten hongre ende metten swarde
Nu siet dat ghi niet en hort
Der valscher profeten wort

14745

Doe ieremias dese dinc
Geseit hadde vor den coninc
Ananias[113] ∙i∙ profete valsch
Nam van ieremias hals
Die wissen ende bracse ende seide

14750

Dit seit god der waerheide
Dus salic breken dit bedwanc
Van babilone over ii iaer lanc
Ende gods vate ende liede mede
Doen weder comen hier ter stede

14755

Ieremias antworde te desen
Amen ic wilt waer mochte wesen
Mar ananias horde die mare
God en sende di niet hare
Du seits logene sonder waer

14760

Dies saltu sterven indit iaer
Over ii maent doe dit was
Siit seker wart zedechias
Vervaert om siins selves doot
Ende sende met sorgen groot

14765

Sinen sens in babilone
Mar sider vielt hem so onscone
Dat hine algader weder seide
Ende in siin ix iaer beleide
Nabugodonosor die stat

14770

Zedechias sende om dat
Te ieremias omme raet
Doe seide ieremias hoet staet
Gos sprect dit die altoos sal leven
Ic sal zedechias geven

14775

Ende al siin volc ende siin lant
Ins coninc nabugodonosors hant
Ic salse vor hem doen slaen doot
No ontfarmen clene no groot
Vrilic liep hi onder die liede

14780

Die dit seide ende bediede
Mar van egypten die coninc
Quam met hem[114] om dese dinc
Dat hi ontsetten wilde die stat
Nabugodonosor voer wech om dat

14785

Ende sconfierdene[115] ute surien
Met al sire partien
Teersten dat hi wech was
Spotten si met ieremias
Die valsche profeten vander stede

14790

Ende seiden zedechien mede
Nabugodonosor en keert niet
Mar onse gevangne diet
Ende daer toe die vate ons heren
Sellen alle haer weder keren

14795

Ieremias wederseit saen
Ende seide die coninc wart gevaen
Doe soude ieremias tiden
Te sinen dorpe ende uutwart riden
Die porters vingene mettien

14800

Ende seiden dat hi wilde vlien
Ende in hare viande keren
Omboden was hi vor die heren
Daermenne harde sere sloech
Ende in ∙i∙ karkere droech

14805

Doch quam in dat selve iaer
Weder van babilone daer
Die here nabusardan[116]
Prince over al die man

f85r

bewerken
Want nabugodonosor hem beval

14810

Die stat so beleydi al
So dattie stat besloten was
xviii maende als ict las
Zedechias wart vervaert
Ende sende te ieremias waert

14815

Die nochtoe in den karker was
Heimelic vragede hi das
Ocht van gods halven[117] ware
Dat weder ware gekert die scare
Ieremias antworde saen

14820

Du moets ember siin gevaen
Van nabugodonosor het moet siin
Mar ic bidde die here miin
Ende sende mi niet in den karker weder
Ic storve quame icker neder

14825

So dat hi boven gedaen was
Ende doe riep ieremias
Die gene die in die stat bliven
Sal die hongher ende tswaert ontliven
Mar die ten vianden vliet

14830

Die en sal also sterven niet
Doe wert hi gedaen om dit
In ∙i∙ waterlosen pit
Daer moddre in was harde vele
Daer in so stont hi toter kele

14835

Doch seide een in corter stonde
Ten coninc dat hi dade sonde
Dat hi doot den goeden profete
Doe dedemen ut bi sinen ghehete
Entie coninc vragede hem raet

14840

Ieremias sprac na dat staet
Minen raet no clene no groot
Segic die mar du slaes mi doot
Doe swoer die coninc bi onsen here
Hi en scade hem nembermere

14845

Ieremias sprac sonder hone
Gaestu ten prence van babilone
Du bliifs behouden ende tvolc mede
Ende men verbernet niet die stede
Laatstuut die stat wert verbrant

14850

Ende du ontvlies niet haer hant
Die coninc sprac nu desen raet
Sie dat nieman verstaet
Hier na wert honger in die stat
So dat selke moeder at

14855

Haer kint dat was iamberhede
Also dat men verloes die stede
In zedechias ∙xi∙ iaer
In hoeymaent wet vor waer
Verloesment upten ix dach

14860

Alse zedechias dit versach
Vlo hi ende sine maisniede
Ende vele princen ende vele liede
Vloen nachts metter vaert
Den wech ter woistinen waert

14865

So dattie princen vernamen
Ende volgeden hem ende quamen
Daer sine vingen ende siin volc mede
Tote reblata in die stede
Dats antioche brocht sine anporre[118]

14870

Ten coninc nabugodonosorre
Dus sprac die here van babilone
Van mi heefstu ontfaen die crone
Ende heefs gedaen als ∙i∙ viant
Up mi danne di quam dit lant

14875

Ende oec dinen god versworen
Die grote here hevets toren
Die heeft di gegeven mi
Doe dede hi doot slaen bedi
Sine kinder daer voer hem

14880

Enten bisscop van iherusalem
Seradach[119] so hiet die gone
Mar iosedech[120] sinen sone
Hilt hi ende sloech ∙ii∙ prencen doot
Die waren over al die genoot

14885

Ende hete slaen des coninx vriende
Die voer hem stonden alsmen diende
Ende andre vele hoghe heren
Dedi des coninx onneren
Den coninc stacmen dogen uut

14890

Ende gebonden sonder dedut[121]
Voerdhine in babilone
Onwerdelike ende onscone
Siet in dat xi iaer
Van zedechias rike dats waer

14895

Inden oest ten x daghe
Dat nes boerde no saghe
Ontstac die diere tempel ons heren
Die salmon maecte met eren
Nabusardan ende des coninx zale

14900

Ende al die stat oec also wale

f85v

bewerken
Ende vellede die mure alomme
Ende alle die vate ter somme
Nam hi ende alle die cierhede
Die salmon maken dede

14905

Altvolc vinc hi ende bant
Ende voeret in babilone tehant
Ieremias heeft hi saen
Uten pitte gedaen
Want hem nabugodonosor hiet

14910

Dat hi siins wille liete niet
Dlant beval hi godolias[122]
Ende daer na tvolc datter in was
Enten dorpers vanden rike
Dat si souden iaerlike

14915

Van babilone den coninc geven
Spise daer hi bi soude leven
In rama sat nabusardan
Daer brochtmen die gevangne man
Ieremien nam hi uter scaren

14920

Ende seide wiltu met mi varen
Ic sal di doen ere gerne
Ende vernoyt[123] di met te verne[124]
Wone daer du wilt na dire wise
Nabusar dan besette hem spise

14925

Ende gaf hem giften ende lieten int lant
Te babilone voer hi tehant
Hier neemt inde der ioden rike
Dat gedurde sekerlike
Vif hondert ende xxxiii iaer

14930

∙vi∙ maende ende ∙x∙ dage dats waer
In sinen boec bescriift al dus
Ons die goede iosefus
Nabugodonosor voer weghe
Te babilone metten zeghe

14935

Sine gode dancti das
Dat hi ter feesten blide was
Dede hi zedechiase vort bringen
Ende hie die canters[125] singen
Ons heren sanc aldaer voer hem

14940

Alsi daden in iherusaem
Tvolc at ende dranc uten vaten
Die gesacreerd waren ende gelaten
Inden tempel te gods gebode
Som oec offerde hise voer gode

14945

Ende som hilt hise tesinen behoef
Doemen daer den dranc gaf groef
Den menighen na sinen wille
Hiet nabugodonosor al stille
Datmen zedechiase gave

14950

Dranc daermen den lichame slut ave
Dat was harde sciere gedaen
Ende doe hi hadde gedronken saen
Ontreynde hi hem vor die liede
Van desen rouwe dat hem gesciede

14955

Ende men weder inden karker sloet
So bleef hi van rouwen doot
Doet nabugodonosor wiste die rike
Dedine graven coninclike
In zedechias tiden so quam

14960

Die vifte ewe[126] als ict vernam
Tien tiden was servinus
Te rome coninc wi lesen dus
Die die stat wiide met crachte
Ende buten mure maecte grachte

14965

Ende eerst tsens den romeinen geboot
Mar tarminus sloegen doot
Den conighe boek der ioden rike
Neemt ende aldus iammerlike

Nota's

bewerken
  1. ↑ hoedaen: hoedanig
  2. ↑ abdias: Obadja (Vulg. Abdias; Hist.Schol. Abdiam (acc.)). Hij was hofmeester van koning Achab en, aldus Maerlant en Comestor, later profeet. Wsch. is er in de bijbel echter sprake van twee verschillende personen, t.w. de hofmaarschalk van koning Achab (1 K 18:4-5) en de profeet aan wie het bijbelboek Obadja wordt toegeschreven. Zie Bijb.Enc. s.v. obadja, bet. 5 resp. 7. Bijbel: Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.XXXV
  3. ↑ gheninde: vrijmodig, onbeschaamd, met zelfvertrouwen
  4. ↑ flume: rivier
  5. ↑ gint: gene
  6. ↑ beheten: voorspellen, beloven, toezeggen
  7. ↑ vii iaer: achttien jaar volgens de Vulgaat en de Historia Scholastica.
  8. ↑ ∙C∙ hamelen: in de Vulgaat en de Historia Scholastica heeft men het over honderd duizend lammeren en honderd duizend rammen
  9. ↑ vii∙M: zeven honderd in de Vulgaat.
  10. ↑ onghedout: ongeduld
  11. ↑ sima: moet suna zijn: Sunem (Vulg. Sunam, Sunem; Hist.Schol. Sunam), stad in de vlakte van Jizreël. Bijbel: 2 K 4:8, Hist.Schol. Lib.IV Reg. Cap.VI
  12. ↑ dicke: dikwijls, vaak, veelvuldig
  13. ↑ oeste: oogst
  14. ↑ ghilen: spotten (met), verlangen (naar)
  15. ↑ lede: lichaamsdeel, hier op te vatten als lichaam
  16. ↑ tode: het dode
  17. ↑ pulment: brij, moes, pap
  18. ↑ ii brode: twintig broden in de Vulgaat (2 Kon. 4:42)
  19. ↑ ionvrouwe: moet ioncvrouwe zijn
  20. ↑ mahaoen: (remoen in andere versies van rijmbijbel) Rimmon (Vulg./Hist.Schol. Remmon), afgod van de Arameeërs. Bijbel: 2 K 5:18, Hist.Schol. Lib.IV Reg. Cap.VIII
  21. ↑ tie: van tiën, (Iemand iets) ten laste leggen, (iemand iets) aanwrijven, (iets (negatiefs) aan iemand) toeschrijven.
  22. ↑ dyser: het ijzer (de bijl)
  23. ↑ ongedout driven: hier in de betekenis van misbaar maken
  24. ↑ dotahim: Dotan (Vulg. Dothain (acc.); Hist.Schol. Dothaim (acc.)), stad ten noorden van Sichem. Bijbel: Gn 37:17, Hist.Schol. Lib.Gen. Cap.LXXXVII
  25. ↑ Bir-Hadad III of Bar-Hadad III., in de Vulgaat Ben-Hadad_III was tussen 805 en 773 v.Chr. Koning van Aram.
  26. ↑ ∙xxx∙d∙: 80 zilverlingen in 2 Kon.6:25 en in de Hist. Schol.
  27. ↑ duven quaet: duivendrek, Het woord schijnt in den zin van duivekrop gebruikt te worden, Rijmb. 13394: ‘Een duivenquaet: cochtmen omme vijf penninc’
  28. ↑ d: er wordt hier een doorstreepte d gebruikt als eenheid waar men het in de Vulgaat heeft over zilverlingen en in de Historia Scholastica over ‘argenteis numismatis’ of simpelweg ‘argenteis’. In een oudere versie van de rijmbijvel schrift men voluit ‘vijf penninc’.
  29. ↑ Ende hi sprac en helpt im niet: in een oudere versie is dit: ‘Ende sprac god en helpt di niet.’ dit is zinvol met de vorige versregel die zegt dat de koning dacht dat ze bad (tot god).
  30. ↑ droegen over een: van overeendraghen: overeenkomen; harmoniëren; gelijkgestemd zijn; het eens zijn; het eens worden
  31. ↑ gile: zonder gekheid, in ernst
  32. ↑ ombiten: (ontbiten): in een ontkennende zin: geen hap eten
  33. ↑ porse: (perse) gedrang (van mensen), opeendringende menigte
  34. ↑ qual: van quelen, lijden van ziekte of gebrek
  35. ↑ israel: hier in de betekenis van Jizreël
  36. ↑ vlo: van vlien, Vluchten, maken dat men weg komt, vlieden
  37. ↑ gereit: Aanstonds, terstond, spoedig, weldra, onverwijld
  38. ↑ xxxviii iaer: volgens 2 Kon.10:36 28 jaar in plaats van 38 jaar.
  39. ↑ iasaba: Jehoseba (Vulg. Iosaba; Hist.Schol. Josaba), dochter van koning Joram van Juda. Zij redde de jonge Joas van de moordlustige koningin-moeder Atalja. Bijbel: 2 K 11:2, Hist.Schol. Lib.IV Reg. Cap.XVI
  40. ↑ symonie: fout van de copiïst; in ander hanschrift luidt dit: ‘Ende met groter singerie. Sacrerde die bisscop ioiadas. Tenen coninc den ionghen ioas. Rijmb. p. 327, r. 15-22, West-Vlaanderen, 1285; singerie betekent pracht en praal.
  41. ↑ gazofilatium: Plaats waar kostbaarheden bewaard worden; schatkist, -kamer.
  42. ↑ eeskine: -kin is een verklein woord, eeskin niet gevonden in mnw of vmnw. Eenkin of eenskine: allengs, lanzamerhand,
  43. ↑ zacharias: Zekarja, zoon van Zekarja. Deze persoon wordt noch in de Vulgaat noch in de Hist.Schol. vermeld.
  44. ↑ dinderste: het binnenste
  45. ↑ kerhof: zou kerkhof moeten zijn
  46. ↑ silius armelius: Aremulus Silvius (Hist.Schol. Silvius Aremulus), volgens een al in de vroege oudheid geschreven (maar niet historische) lijst de twaalfde koning van Alba Longa. De lijst van de koningen van Alba Longa wordt door verschillende klassieke auteurs gegeven. In de meest gangbare versie ervan draagt de twaalfde koning de naam allades of allodius; Livius geeft echter de naam Romulus, terwijl weer anderen hem aremulus noemen. De laatste vorm treffen we ook aan in Maerlants bron, de Historia Scholastica (ed. Migne). Bijbel: Hist.Schol. Lib.IV Reg. Cap. XVII (Inc.) Romulus Silvius
  47. ↑ onnen: Met God als subject: iemand iets vergunnen, iemand uit gunst of genegenheid iets verlenen of schenken.
  48. ↑ bescaven: Beroven, uitplunderen.
  49. ↑ iechiel: (ihehechiel) Jokteël (Vulg. Iecetel; Hist.Schol. Jectehel), de naam die de koning Amasja geeft aan de door hem overwonnen hoofdstad van Edom. Rijmb., ed. David, vs. 13827 heeft Jecheciel. In een noot hierbij geeft David als lezing van de Hist.Schol. Jezechel. In de ed. Migne staat echter Jectehel. Het is vooralsnog onduidelijk waar de Mnl. vorm op teruggaat. Bijbel: 2 K 14:7, Hist.Schol. Lib.IV Reg. Cap.XIX
  50. ↑ swoeren: van sweren, vloeken, lasterlijke taal uitslaan.
  51. ↑ filius ... lavinen: moet eigenlijk zijn: ‘Siluius die men noemt auentinen’: Aventinus Silvius (Hist.Schol. Silvius Aventinus), volgens een al in de vroege oudheid geschreven (maar niet historische) lijst de dertiende koning van Alba Longa. Bjbel: Hist.Schol. Lib.IV Reg. Cap.XIX (Inc.) Aventinus Silvius
  52. ↑ emat: Hamat (Vulg./Hist.Schol. Emath), stad in Syrië aan de Orontes. Deze stad ligt in hetzelfde gebied als de stad Ribla en is mogelijk daardoor op sommige plaatsen daarmee geïdentificeerd (Rijmb. 333,2-3 en 454,21-22). Bijbel: 2 S 8:9, Hist.Schol. Lib.II Reg. Cap.X
  53. ↑ reblata: Ribla (Vulg. Rebla; Hist.Schol. Reblata (acc.)), plaats aan de Orontes in Syrië; ook emat (d.i. Hamat) of antioche geheten. Zie ook: emat, Zie ook: antioche Bijbel: 2 K 23:33, Hist.Schol. Lib.IV Reg. Cap.XLIV
  54. ↑ iosias: moet jonas zijn (Hist. Schol.). Jona (Vulg. Ionas), profeet die mog. onder Elisa's invloed stond. Hij wist door zijn prediking te Nineve de ondergang van de stad te voorkomen. Jona
  55. ↑ hogher tiit: feest, feestdag, hoogdag
  56. ↑ vuldacht: gedacht ???
  57. ↑ verlach: van verliggen, blokkeren, in de weg (gaan) liggen.
  58. ↑ inde: einde
  59. ↑ surien: zou eigenlijk ‘assirien’ moeten zijn.
  60. ↑ Arbaces, was een van de 41 generaals van Sardanapalusde koning van Assyrië. Hij was een satraap die samenzwoor tegen en het medische rijk stichtte.
  61. ↑ silvius armelius: Aremulus Silvius (Hist.Schol. Silvius Aremulus), volgens een al in de vroege oudheid geschreven (maar niet historische) lijst de twaalfde koning van Alba Longa. De lijst van de koningen van Alba Longa wordt door verschillende klassieke auteurs gegeven. In de meest gangbare versie ervan draagt de twaalfde koning de naam allades of allodius; Livius geeft echter de naam Romulus, terwijl weer anderen hem aremulus noemen. De laatste vorm treffen we ook aan in Maerlants bron, de Historia Scholastica (ed. Migne). Bijbel: Hist.Schol. Lib.IV Reg. Cap. XVII (Inc.). Waarom in het voorgaande vers van de vijftiende koning gesproken wordt is niet duidelijk, tenzij de copiïst van xii overging naar xv omwille van onduidelijke ii. Romulus Silvius
  62. ↑ tharsen: Tirsa (Vulg./Hist.Schol. Thersa), plaats in Israël vanwaaruit diverse koningen regeerden. Bijbel: 1 K 15:33, Hist.Schol. Lib.II Reg. Cap.XXXII
  63. ↑ xvi: zoals dikwijls wijkt de tekst in deze versie sterk af van wat in de Vulgaat en Historia Scholastica wordt opgegeven (in dit geval xx jaar).
  64. ↑ bedorte: plicht
  65. ↑ gehete: bevel
  66. ↑ marasch: moeras
  67. ↑ verwatren: onder water zetten, overstromen
  68. ↑ edibel: (odibel) Oded (Vulg. Oded), profeet ten tijde van koning Achaz. De Hist.Schol. vermeldt dat de naam van deze profeet odida of obedo luidt. Bijbel: 2 Kr 28:9, Hist.Schol. Lib.IV Reg. Cap.XXV
  69. ↑ Resin (Vulg. Rasim; Hist.Schol. Rasin), koning van Aram ten tijde van Achaz, koning van Juda. Bijbel: 2 K 16:5, Hist.Schol. Lib.IV Reg. Cap.XXV
  70. ↑ rarim: moet rasim zijn: Resin (Vulg. Rasim; Hist.Schol. Rasin), koning van Aram ten tijde van Achaz, koning van Juda. Bijbel: 2 K 16:5, Hist.Schol. Lib.IV Reg. Cap.XXV
  71. ↑ gome: van gomen, opmerken, vermelden
  72. ↑ caspia: Kaspië (Lat. Caspia), in de oudheid de benaming van het land aan de Kaspische Zee. Alleen aangetroffen in de verb. dat lant van caspia, -ien. Vgl. Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.XXVI Add.1: ultra montes Caspios. Kaspische_Zee
  73. ↑ rapsaces: Rapsaces (Hist.Schol. Rapsaces), een van de bevelhebbers van het leger van de Assyrische koning Sanherib. Bijbel: Vgl. 2 K 18:17, Hist.Schol. Lib. IV Reg. Cap. XXVII
  74. ↑ tarca: Turtan (Hist.Schol. Tharthan). Eig. titel van de Assyrische opperbevelhebber van het leger, gebruikt als eigennaam van een bevelhebber in het leger van de Assyrische koning Sanherib. Bijbel: Vgl. 2 K 18:17, Hist.Schol. Lib.IV Reg. Cap.XXVII
  75. ↑ miede: loon; beloning; geschenk; omkoopsom; omkoperij; prijs die voor iets betaald wordt; geld
  76. ↑ orine: urine
  77. ↑ gegare: Kleding, kledij, ambtsgewaad, ornaat.
  78. ↑ fonteyne: In een oudere versie vinden we: ‘Do sennacherub wederquam. Vte egypten ende beleide. Jherusalem als ict eerst seide. Lach sijn here bi der fonteine. Van siloe’; Siloach (Vulg. Siloa, Hist.Schol. Siloe (acc.)), kanaal dat ten tijde van koning Achaz de Gichonbron verbond met Jeruzalem, nadien de naam van de tunnel die koning Hizkia liet graven om dit kanaal te vervangen. In het Nieuwe Testament heet deze Siloam (Vulg. Siloae (gen.)). Zie ook: siloa: Bijbel: 2 Kr 32:30, Hist.Schol. Lib.IV Reg. Cap.XXXII
  79. ↑ nesrach: Nisrok (Vulg. Neserach; Hist.Schol. Nesroch), afgod van de Assyrische koning Sanherib. bijbel: 2 K 19:37, Hist.Schol. Lib.IV Reg. Cap.XXIX
  80. ↑ seraser: Sarezer (Vulg./Hist.Schol. Sarasar), zoon van de Assyrische koning Sanherib. Samen met zijn broer Adrammelek vermoordde hij in 681 v.C. zijn vader. Bijbel: 2 K 19:37, Hist.Schol. Lib.IV Reg. Cap.XXIX
  81. ↑ adramelech: Adrammelek (Vulg./Hist.Schol. Adramelech), zoon van koning Sanherib van Assur. Met zijn broer Sareser vermoordde hij in 681 v.C. zijn vader. Bijbel: Js 37:38, 2 K 19:37, Hist.Schol. Lib.IV Reg. Cap.XXIX
  82. ↑ armenia: Armenië, land ten zuiden van de Kaukasus.
  83. ↑ ontrende: van ontrennen: Snel ontlopen, maken dat men weg komt, ontsnappen.
  84. ↑ marasch: moeras
  85. ↑ laumaent: Louwmaand, januari, eerste maand van het huidige kalenderjaar. Mog. van de stam van het ww. lauwen, louwen 'looien' en het znw. maent 'maand'.
  86. ↑ sporcle: Sprokkel, februari, tweede maand van het huidige kalenderjaar. De naam sprokkelmaand heeft niets te maken met het werkwoord sprokkelen. De naam is afgeleid van het woord sporkelen dat springen betekent. Dit slaat op het feit dat het aantal dagen eens in de vier jaar een dag verspringt. In veel Oudnederlandse teksten wordt sporcle gebruikt om de maand februari aan te duiden. Later dacht men dat dit woord een verbastering was van sprokkel.
  87. ↑ maech: bloedverwant
  88. ↑ tormenete: van tormenten: pijnigen, folteren, martelen, met wapenen, boeien.
  89. ↑ afdochte: van afdinken, wordt hier gebruikt voor: een gevoel van deernis, medelijden hebben
  90. ↑ vorbrugge: deel van de verdediginswerken, vestingen.
  91. ↑ verstarf: van versterven, hier in de betekenis van: als erfgenaam bij iemands dood zijn goed erven.
  92. ↑ sindale: Neteldoek, fijn geweven linnen of zijden stof. In de verbinding hem doen cleden van sindale ende met purpere Zich met fijn linnen of zijde en purper laten kleden, d.w.z. met de versierselen van koninklijke waardigheid.
  93. ↑ Anathoth, de geboorteplaats van de profeet Jeremia. Tegenwoordig de Palestijnse plaats 'Anata
  94. ↑ trouwen: inderdaad, voorzeker.
  95. ↑ diere in sende have: die u gezonden heeft
  96. ↑ comen in vare: In de verbinding in vare comen De schrik te pakken krijgen.
  97. ↑ geverst: van versten, uitstellen, naar een toekomstig tijdstip verschuiven
  98. ↑ adremon: Adremon (Hist.Schol. Remon (?)), koning van Karkemis ten tijde van farao Neko van Egypte en van Josia. Hist.Schol., ed. Migne geeft: Primo aggressus erat regem ad Remon, qui regnabat tunc in Carchamis (Lib.IV Reg. Cap.XXXVII). Het door David gebruikte hs. van de Hist.Schol. heeft echter als variant de vorm Adremon (dl. 2, p. 82 noot 3). Ook Maerlant heeft dus waarschijnlijk een Hist.Schol.-handschrift gezien waarin adremon aaneengeschreven stond. Geen van beide varianten kan echter bevredigend verklaard worden. bijbel: Vgl. 2 Kr 35:20 en Jr 46:2 Karkemis
  99. ↑ lide: voorbijgaan; doorbrengen; gaan
  100. ↑ iamberhede: De uiting van een diepe smart, gejammer, het bedrijven van rouw, rouwmisbaar
  101. ↑ meren: heten in ander handschrift
  102. ↑ fosseide: gracht
  103. ↑ sonder enen: op een na
  104. ↑ urias: Uria (Vulg./Hist.Schol. Urias), profeet, zoon van Semaja die door koning Jojakim werd gedood. Bijbel: Jr 26:20-23, Hist.Schol. Lib.IV Reg. Cap.XXXVIII
  105. ↑ besloten: gesloten; ingesloten; weggeborgen
  106. ↑ moude: Aarde, grond, losse aarde; ook stof, stuifzand, zand.
  107. ↑ verheerde: van verhe(e)ren, met een leger doortrekken, verwoesten, ontvolken, misschien ook onderwerpen
  108. ↑ ananias: Chananja (Vulg./Hist.Schol. Ananias), metgezel van Daniël, ook Sadrak genoemd. Bijbel: Da 1:6, Hist.Schol. Lib.Dan. Cap.I
  109. ↑ misael: Misaël (Vulg. Misahel; Hist.Schol. Misael), een van de vrienden van Daniël. Bijbel: Da 1:6, Hist.Schol. Lib.Dan. Cap.I
  110. ↑ Ananias ende misael ende azarias: Azarja (Vulg./Hist.Schol. Azarias), een van de drie gezellen van Daniël aan het Babylonische hof. Hij kreeg van de overste der hovelingen de naam Abednego. Bijbel: Da 1:6, Hist.Schol. Lib.Dan. Cap.I. De ‘Drie kinder sanc’ die in de lauden van de meeste Mariagetijden voorkomt wordt aan deze drie toegeschreven. wikipedia:nl:Sadrach,_Mesach_en_Abednego
  111. ↑ meende: was toeschietlijk ? Vergelijk: meender: gemeenzaam, vriendelijk, toeschietelijk, voorkomend
  112. ↑ binne: binnenkort, binnen afzienbare tijd?
  113. ↑ ananias: Chananja (Vulg. Ananias; Hist.Schol. Hanarias), vals profeet ten tijde van Sedekia, koning van Juda. Bijbel: Jr 28:1-17, Hist.Schol. Lib.IV Reg. Cap.XL
  114. ↑ met hem: met here in ander handschrift
  115. ↑ sconfieren: Overwinnen, verslaan, verjagen
  116. ↑ nabusardan: Nebuzaradan (Vulg./Hist.Schol. Nabuzardan), bevelhebber van de lijfwacht van Nebukadnessar. Bijbel: 2 K 25:8, Hist.Schol. Lib.IV Reg. Cap.XLV
  117. ↑ van gods halve: van godswege
  118. ↑ ... brocht sine anporre: Zij brachten hem naar de stad Ribla, dat is Antiochië, naar koning Nebukadnessar toe. Porre betekebt beweging, In de verbinding ‘enen ane porre brenghen’ Iemand toebrengen naar.
  119. ↑ seradach: Seraja (Vulg. Saraias; Hist.Schol. Saraiam (acc.)), hogepriester ten tijde van Sedekia. Hij werd door Nebukadnessar gevangen genomen en gedood. Bijbel: 2 K 25:18, Hist.Schol. Lib.IV Reg. Cap.XLIV
  120. ↑ iosedech: Josadak (Vulg. Iosedech; Hist.Schol. Josedec), zoon van hogepriester Seraja. Bijbel: 1 Kr 6:14, Hist.Schol. Lib.IV Reg. Cap.XLV
  121. ↑ dedut: Genot, plezier, genoegen. In de verbinding sonder deduut Zonder genot; in een zeer treurige, ellendige toestand.
  122. ↑ Gedalja was de Babylonische stadhouder voor Juda na de verwoesting van Jeruzalem.
  123. ↑ vernoyen: verdrieten, vervelen, onaangenaam zijn
  124. ↑ ... te verne: van vernen, varen: reizen; en verveelt het u van mee te reizen
  125. ↑ canter: zanger, voorzanger.
  126. ↑ ewe: Onbepaalde tijdspanne, tijdperk. In de Middeleeuwen verdeelde men de geschiedenis in zeven periodes: de eerste ewe liep van Adam tot Noach, de tweede van Noach tot Abraham, de derde tot het volk Israël op weg ging naar het Beloofde Land, de vierde duurde tot koning David en de vijfde tot de geboorte van Jezus. De zesde ewe was de periode waar men in leefde, die zou duren tot de wederkomst van Jezus en de zevende ewe is de oneindige periode daarna van Gods koninkrijk.
Afkomstig van Wikisource NL, de Vrije Bron. "https://nl.wikisource.org/w/index.php?title=Rijmbijbel/4_Koningen&oldid=39923"