Wikisource

Rijmbijbel/Tobias

< Rijmbijbel

4 Koningen Daniel

f85v

bewerken
Dus als ghi hebt vernomen

14970

So es tenen ende[1] comen
Die macht van iacobs geslachte
Die iiii sonen hadde ende achte
Als ghi hier voren horet wel
Daer dat volc van israel

14975

Die xii gheslachte af quamen
Om hare misdaet dat si namen
Dus sware ende ende dus fel
Teerst dat rike van israel
Dat braken die assyriene

14980

Ende vingen der gheslachte tiene

f86r

bewerken
Die nembermeer keerden der na
Daer na tgheslachte van iuda
Dat braken die van babilone
Die hem namen macht ende crone

14985

Mar god die wreect alle dinc testaden
Laet den goeden metten quaden
Onder wilen oec bluwen[2] mede
Dats om smenschen salichede
Met desen quaden wet dat wel

14990

Van iuda ende oec van israel
Was so menich goet mensch gevaen
Ende van goede lieden so staen
Haer dogeden beschreven
Mar van den quaden na dit leven

14995

So nes indogeden geen gewach
Want na haren sterfdach
So es liif ende name vergeten
Nu sal ic u vort doen weten
Wie si waren dies verdienen

15000

Dat haer staet van gods vrienden
Ghelovet si heden desen dage
Thobias dat es gene zage
Wasser een ende sine ystorie
Blivet ewelic in memorie

15005

Hi was gevangen wet dat wel
Doe dat volc van israel
Salmanasar die coninc vinc
No hort van hen scone dinc
Ende waer want aldus

15010

Bescriift ons sinte ieronimus
Uten caldeuschen[3] in latine
In dietsch sal ict met mire pine
Vordt dichten hier comt begin
Here god verlicht minen sin

15015

Thobias was van neptalim
Gheboren lesen wi van him[4]
Dats ∙i∙ port galile[5]
Ende hadde die name in weets nemmee
Ontfaen van ∙i∙ iacobs sone

15020

Neptalim so hie die gone
Van hem was thobias gheboren
Alse ander liede hem lieten verdoren[6]
Dat si gingen anebeden
Tharen groten onsalicheden

15025

Die goudine calver des god was gram
Die die quade ieroboam
Maken dede als ghi hier voren
Inder ieesten hebt verhoren.
Thobias en ginc niet met hem

15030

Mar hi quam te iherusalem
Daer anebeedi onsen here
Ende gaf daer dur sine ere
Beide handgiften ende tiende
Daermen mede hilt gods vriende

15035

Insire ioget was hi onbesmet
Ende brac niewer[7] ons heren wet
Doe hi gewan manlic liif
Nam hi van ∙i∙ gheslachte ∙i∙ wiif
Anna so was hare name

15040

Alst onsen here was bequame
So wan hi an hare ∙i∙ sone
Thobias hiet na hem die gone
Salmanasar die quam daer na
Die coninc van assyria

15045

Ende nam al tvolc van galile
Dus wart gevoert in ninive
Thobias onder die keitive
Beide met kindre ende met wive
Dus wachte hem thobias die wise

15050

Dat hi vander heidine spise
Niet en at clene no groot
Die die wet gods verboot
Oec scalt hi sere ende onsachte
Die gene van sinen gheslachte

15055

Die niet hilden ons heren wet
Want hi hem hilt al onbesmet
So gaf hem god om dese dinc
Vor salmanasar den coninc
Gratie ende werdichede

15060

Dat hem die coninc moghenthede
Gaf te varne daer hi woude
Ende siin gheslachte besien[8] soude
Ende met hem te doene dat hi wilde
Dus voer tobias die milde

15065

Achter lande harenthare
Te siene die gevangne scare
Ende castiede ende leerde
Tvolc ten besten ende bekeerde
Na desen tiden gheviel him des

15070

Dat hi quam te rages
Dats ∙i∙ port int lant van meden
Aldaer vanthi in deser steden

f86v

bewerken
∙I∙ sinen maech die hadde niet
Die bi namen gabelus[9] hiet

15075

Hem leendi ∙x∙ marc[10] selveriin wit
Ende bescreef wel vaste dit
Met cyrograven[11] alsmen nog pliet
Dat ghelt dat hi gabeluse liet
Dat gaf tobiase dur sine ere

15080

Salmanasar die grote here
Daer na over lanc[12] bleef doot
Salmanasar die here groot
Ende sennacherip siin sone
Die wert coninc als die gone

15085

Dient verstarf van sinen vader
Sennacherip die hate algader
Dat gheslachte van israel
Ende was hem van herten fel
Tobias ende vergat niet

15090

Te troestene dat gevangne diet
Ende gaf mildelike den armen
Als onsen here begonste ontfarmen
Sennacherips grote overdaet
Als hier voren bescreven staet

15095

Inder coninc boec so wel
Hoe hem voer iherusalem misvel
Ins coninc ezechias tiden
Dat doot slouch bi sire siden
Die ingel gods bi sinen here

15100

Up ∙i∙ nacht al sonder were
∙C∙m∙ ende lxxxv dusent man
Ende hi cume ontvlo nochtan
Met ∙x∙m manne in sinen lande
Om dit verlies om dese scande

15105

Dedi vele ebreusche verslaen
Die met hem waren gevaen
Die dode liede groef tobias
Als die der doget gewone was
So dat sennacherip vernam

15110

Ende wart up tobias gram
Ende hiet hem nemen al siin goet
Hi hiet met groter overmoet
Datmenne versloeghe also
Mar tobias die ontvlo

15115

Beide met wive ende met kinden
Wantten vele lieden minden
Oover[13] xv dage
Daer na dat es gene saghe
Wart sennacherip vermort

15120

Van sinen kindren alsmen hort
Inder coninc boec bescreven
Twi dat si hem namen dleven
Doe gafmen weder tobias
Al dat hem genomen was

15125

Beide husinghe ende goet
Daer na als ict verstoet
Dat ∙i∙ feeste es gemaect
Ende tobias es gestaect[14]
Dor gods ere ene feeste

15130

Sinen soen dat hi vort eerste
Ende seide sone ganc ende hale
Ons liede so doestu wale
Van onsen lieden die gode ontsien
Met ons tetene ende mettien

15135

Es die sone wech gegaen
Siin ghebod te doene saen
Meerct ghi vroede ende ghi meeste
Up des goets tobias feeste
Ghi prelate der heiligher kerken

15140

Leer an dese ∙i∙ lettel merken
Hi en bat niet condichlike[15]
Te sire feesten te comen die rike
Mar arme entie gode ontsagen
Owi arme in minen dagen

15145

Siin die arme uut ghesloten
Die gode ontsien siin verstoten
Over hem comen die ministrele[16]
Diemen nu geeft te vele
Die rike comen over die arme

15150

Dies den riken god ontfarme
Dat wi di doget lesen wi clerke
Ende met ghevolgen intghewerke
Die ionghe tobias ginc vaste
Sinen vader soeken gaste

15155

Ende brachte hem weder ∙i∙ mare
Datter ∙i∙ ebreusch ware
In die strate te hant vermort
Die oude tobias liep vort
Ende brochte den doden haestelike

15160

In siin huus al heimelike
Ende doe die sonne onder was
So groefne saen tobias
Mar sine maghe al siit vernamen
Scoldene sere altesamen

f87r

bewerken

15165

Ende seiden om dustane[17] dinc
Hiet die achteerst[18] die coninc
Sennacherip nemen dleven
Ende noch en wiltuus niet begeven
Mar tobias ontsach mere

15170

Gode dan den coninc sinen here
Ende groef die dode daer hise vant
Vermort liggen up dat lant
Up ene tiit gesciede hem das
Dathi van gravene moede was

15175

Ende quam thuus om rustens plegen
Bider want es hi gelegen
Ende sliep alse dies luste best
Boven hem stont ∙i∙ swaelwen nest
Daer viel hem in sine ogen

15180

Dat quat nederwert van hogen
Entie goede man wert blent
Dit heeft hem god ane gesent
Ende liet die dinc aldaer gescien
Om datmen namaels soude sien

15185

Sine grote verduldichede
Ende mer na soude werken mede
Ende omdat hine proeven wilde
In alre wiis die hoefsche milde
Thobias dankets onsen here

15190

Indiere wiis min no mere
Dattie heilighe iob dede
Van al sire piinlichede
Mar sine maghe lachterden[19] hem dit
Tobias scaltse[20] ende bid

15195

Ende hevet hem benomen[21]
Wi siin seiti alle comen
Van heilighen lieden hier te voren
Ende beiden oec wildiit horen
Nadat ewelike leven

15200

Dat god den genen sal geven
Die hem sellen bliven ghetrouwe
Anna siin wiif die goede vrouwe
Die ginc alle dagen werken
Ende datmen hare heeft gegeven

15205

Van dienste bracht soe met hare
Doe gevielt also daer nare
Dat soe van dienste ∙i∙ hoekiin[22] nam
Ende alsoe thuus daer mede quam
So horet thobias bleten

15210

Nu hort siin spreken ende siin heeten
Sie seithi nu merke des
Dat het niet besloten es
Wat dat ons die wet verbiet
Dat wi dies niet en eten niet

15215

Anna siin wiif wart gram
Ende seide alsoe dat vernam
Nu eist openbare sonder waen
Dat dine hope es gedaen
Die idel was ende niet heeft verworven

15220

Ende diin aelmossene[23] siin verdorven
Dit seide soe in tornen moede
Doe seide tobias die goede
Suchtende ende wenende sere
Nu ghedinc miins lieve here

15225

Ende doe met mii aldiin ghebod
Ende ghebiet here god
Dat miin geest ontfangen si
Met goeden vrede bidics di
Mi es beter die doot dan dliif

15230

Dus bad die oude om dat siin wiif
Selke tale up hem sprac
Al siin verlies siin ongemac
Ginc hem so na niet als die worde
Die hi vander vrouwen horde

15235

In dien selven tiit ghevel
Des selves dages also wel
Dat ∙i∙ man van israel
Bi namen hiet hi raghuel[24]
Ende was gevaren int lant van meden

15240

Daer hi woende tere steden
Ende hadde ∙i∙ dochter hiet sarre[25]
Die ∙i∙ lettelkiin hadde erre
Up ∙i∙ dierne[26] ghewesen
Om hare mesdaet als wi lesen

15245

Die sarra was ∙i∙ heilige maget
Ende hadde des gode geclaget
Seven manne bider wet
Gegeven wesen mar onbesmet
Was soe van hem allen bleven

15250

Want ∙i∙ duvel hadde hem dleven
Ghenomen die asmodeus[27] hiet
Eer si der maget daden iet
Doe sarra versprac[28] hare ioncwiif
Niet in quade haer drale liif

15255

En mochte dat gedogen niet
So verweet hare haer verdriet

f87v

bewerken
Aldus antworde soe haer danne
Mordenesse dire manne
Wiltu mi roven van den levene

15260

Alsture heefs verslegen sevene
Vandi moete nemmermeer gescien
Dat wi vrucht moeten sien
Om dese wort es sarra gegaen
In hare upperste camer saen

15265

Ende vaste so dat soe niet en at
Drie nachte ende iii daghe omme dat
No en dranc mar in die stede
Was soe in hare gebede
Gos seit soe here van hier boven

15270

Daer wi vaste ane gheloven
Ende daer hem an die vorders miin
Hilden die versceden[29] siin
Ic bidde di dattu mi uten lande
Verlossen moet van deser scande

15275

Ocht doe mi wech sekerlike
Saen uut desen ardrike
Here du weets wel dat ic nie
Man wilde hebben te mie
Dan om allen te winne vrucht

15280

Here des hemels enter lucht
Dus weets die waerheit wel van mi
Dat ic der man onsculdich si
In weet of ics onwerdich was
Here ende si mi bi das

15285

Siin also benomen
Ocht het mach also wel comen
Dattu mi heves nochtanne
Ghehouden tenen andren manne
Tere tiit ende up ∙i∙ daghe

15290

Was dese bede ende dese claghe
Al waren die ii versceden
Ende god hadde van hem beden
Vor siin ansichte hare bede
Ende hi sende daer ter stede

15295

Raphaelle diese van desen
Beide gader soude genesen
Die wel waent dats tobias
Dat sine bede gehort was
Vor gode hi hads hope groot

15300

Want hi bad om sine doot
Tehem riep hi sine soene
Als die sterven waent die goene
Dus heeft hi gheleert siin kint
Dat hi sere heeft ghemint

15305

Lieve kint hor mine wort
Ende setse in diin herte vort
Recht als ∙i∙ vast fundament
Als miin leven es geent
Saltu mi bringen ter erden

15310

Du salt eren ende oec werden
Dire moeder nu merke des
Also lange alse soe ter wereld es
Hout hare pine in dien gedochte
Eer soe di ter werelt brochte

15315

Die soe hadde entie noot
Talreerste dat soe es doot
Graefse bi mi lieve kint
Doe en salt oec niet ∙i∙ twint
Gods vergeten in dinen sin

15320

Hout sine ghebode daer in
Ghef aelmossene met reyne moede
Ende van dinen propren[30] goede
Den armen in gods ere
In aelmossene leit groter ere

15325

Want soe quit van alre sonden
Ende alst comt ter lester stonden
Gheeft soe vor gode mede
Hem allen grote getrouwichede
Diese doen entiere oec plien

15330

Lieve sone houti in al dien
Dattu di wachts in dinen live
Van onsuverheden van wive
Entu met gere siis besmet
Dan die diin is metter wet

15335

Hovaerde scuwe in dinen sin
Want daer in so namt begin
Alle verdoemnesse van zielen
Bi hare wast dat dingle vielen
Nam altoes anden vroeden raet

15340

Als di raet te soekene staet
Scuwe altoes die sondaren
Du salt altoes tebet varen
Dinen dienstman saltu niet onthouden
Sinen dienst onvergouden[31]

15345

Lieve kint ontsie di niet
Al dogestu pinen ende verdriet
In dit arme cranke leven
God sal di noch groot goet geven

f88r

bewerken
Wiltune minnen ende ontsien

15350

Doe seidi noch meer van dien
Oec seggic di sone mede
Dat ic te rages in die stede
Die staet int lant van meden
Hebbe gheleent bi sekerheden

15355

Gabele van selvere ∙x∙ marc
Om dattie vorwarde si starc
Hebic ∙i∙ cyrografe van hem
Bedi lieve sone so nem
Den brief ende soec ∙i∙ bode

15360

Die ghetrouwe es in gode
Entie om sinen loen metti
Ga ende gef den brief van mi
Gabele ende ontfanc diin goet
Die sone gaet uut ende doet

15365

Gherne dattie vader hiet
Als hi uut comt vint hi ghereet
∙I∙ ionghelinc voer hem staende
Up ghescort[32] tobias waende
Dat ∙i∙ gangre[33] hadde gewesen

15370

Ende groetene saen na desen
Het was die ingel rafael
Die hem weder antworde wel
Ende berechte hem dat hi alle die steden
Alle kinde int lant van meden

15375

Ende gabele kinde hi oec wale
Thobias na dese tale
Maecte dit den vader cont
Ende leidene ter selver stont
Aldaer daer siin vader lach

15380

Die oude die noch niet en sach
Rafael groetenen ende hi
Seide bliscap si met di
Tobias antworde te desen
Wat ioien[34] sal met mi wesen

15385

Ic sitte in die dempsterhede
Ende sie niet dlicht gods mede
Rafael antworde die goede
Wes starc ende vast indinen moede
Het sal varinghe[35] hier na wesen

15390

Dattu bi goden salt genesen
Mettien die oude man besochte[36]
Ocht hi siin kint leiden mochte
Tote gabele in rages
Rafael antworde des

15395

Ic ledene daer dat si u cont
Ende bringen weder gesont
Tobias sprac segt mi ioghelinc
Ende berecht mi van ∙i∙ dinc
Wanne du best so doestu wel

15400

Ic ben van dien van israel
Sprac rafael die dingel was
Mine name es azarias
Des goets ananias[37] sone
Na die wort so seide die gone

15405

Alwaer si al ontbonden siin
Uten ebreuschen in latin
Want si bedieden dat hi ware
∙I∙ van alder groter scare
Die gode scouwen ende oec mere

15410

Helpere van des gods ere
Tobias sprac du best gheboren
Van groten lieden als wiit horen
Doe redemen hem daer sonder vortse[38]
Wat so hem inden wech bedorste

15415

Ende si porden in corter stont
Ende hem volgede na ∙i∙ hont
Die moeder die weende anne
Ende sprac aldaer tharen manne
Den palster[39] van onser oude

15420

Heefstu wech gesent te houde
Ic wilde winie hadden bekent
Tghelt daeromme dune heefs gesent
Onse armoede was ongevoech
Dat wi vor riicheit ende genoech

15425

Wel rekene mogen dat gone
Dat wi sagen onsen sone
Tobias seide wene niet ∙i∙ twint
Ons sal weder onse kint

f88v

bewerken
Ghesont weder- ghesent siin

15430

Want het es tghelove miin
Datten ingel van hemelrike
In ghelede heeft sekerlike
Van den ouden wil wi laten
Die ionghe ginc wech sire straten

15435

Metten ingel die siins acht
Ende si lagen upten eersten nacht
Up ∙i∙ riviere die tigris heet
Die uten paradise gheet
Die ionge tobias soude gaen

15440

Te watre sine voete dwaen
Ende daer hise wasschen soude
Quam ∙i∙ groot visch diene woude
Verswelgen ende dat kint riep sere
Hi verbiit mi lieve here

15445

Dingel sprac trec te di waert
Tobias deet metter vaert
Ende hi tracken up tlant
Die visch starf alte hant
Ende spertelde vor sine voete

15450

Dingel sprac met goeder moete[40]
Ondoe den visch ende al met alle
Hout die levere herte ende galle
Si siin ter arsatrien[41] goet
Tobias es diet garne doet

15455

Hi maecten scone al geheel
Ende briet[42] vanden vische ∙i∙ deel
Dat aetsi onder hem beide daer
Datter bleef hiltsi daer naer
Dat droogen si met inder straten

15460

Omdat siit inden wech aten
Aldaer si inden wech te samen
Hene voeren in gods namen
Sprac die ionghe tobias
Lieve gheselle azarias

15465

Sech mi die bate entie gewelt
Van dat ic vanden vissche helt
Dingel seide dus leesic
Nem vander levere een stic
Ende lechse in ∙i∙ viere

15470

Die roec daer af die sal al sciere
Alrehande duvele verdriven
Ende dats geen wonder als wi scriven
In waren boeken nu nemes goem
So wast noch selkerhande boem

15475

Alsmenne bernet dattie roec
Duvele verdriift oec
Oec vintmen precieuse stene
Die duvele verdriven gemene
Doe vragede vort tobias

15480

Segt gheselle azarias
Waer selle wi tenacht rusten wel
Doe sprac dingel rafael
Hier woent ∙i∙ hiet raguel bi
Diin na maech[43] so es hi

15485

Die ∙i∙ dochter heeft gemene[44]
Soe es diin ende al haer goet gemene[45]
Tobias die antworde dan
Men seit dat soe vii man
Ghenomen heeft als men hort

15490

Die alle ∙i∙ duvel heeft vermort
Rafael antworde weder
Lech al sulke sorge neder
Up onsuver liede allene
Die gode ontsien groot no clene

15495

Uptie mach die duvel comen
Mar alstuse heefs genomen
Te wive wat soes gesciet
In iii nachte genaec haer niet
Ter eerster nacht so seldi sere

15500

Beide bidden onsen here
Ende vanden vissche saltu mede
Die levere bernen daer ter stede
Bi uwer bede so sal wesen
Die duvel verdreven bi desen

15505

Ter ander nacht sal u gestarken[46]
God in huwelic der patriarken
Ende dan seldi onsen here
Bidden dat hiit daer toe kere
Ter derder nacht saltu daer naer

15510

Die benedixie ontfangen daer
Dat kinder van u moeten comen
Gans te gods eren tuwen vromen[47]
Ter vierder nacht saltuse ontfaen
Enter vresen gods bevaen

15515

Ende meer ontfaen in dinen sinne
Om kinder an hare te winne
Dan om diins vleesch bequame
Also dattu met abrame
Alselke benedixie mede

15520

Ontfangen moges als hi dede

f89r

bewerken
Daer na sciere ghevel
Dat si quamen daer iaghuel
Woende ende herbergeden daer
Raguel seide daer naer

15525

Te sinen wive dese dinc
Sie hoe wel dese ionghelinc
Gheliict mine neve tobias
Die ingel antworde das
Hets recht hets tobias sone

15530

Raghuel was om tgone
Blide ende maecte werscap groot
Tobias die sprac al bloet
No in drinke no in ete
En si dat i alreerst wete

15535

Dattu mi wilt doen mine bede
Entu mi wilt hier ter stede
Sarren dire dochter geven
Raghuel die es bleven
Intwifele ende in vare groot

15540

Die ingel sprac al bloot
Wes onvervaert ende geffe desen
Soe sal siin te rechte wesen
Nieman mochtse ye hebben el
Doe antworde gaguel

15545

Ic weet wel dattu bode
Ember comen best van gode
Ende god heeft ontvangen mede
Mine trane ende mine bede
Dat miin dochter doch sal wesen

15550

Na moyses wet die wi lesen
An hare gheslachte comen
Raguel die heeft genomen
Sire dochter rechter hant
Ende gafse tobiase tehant

15555

Hi seide di selve god
Daer onse vorders af hebben gebod
Die si met u beiden
Ende doe u te samen goet liif leiden
Ende vuulle u oec mede

15560

Met sire behendichede
Si maecten thuwelic ende saten
Ende benedieden gode ende aten
Navonts leedemen tobias
Indie camere daer sarra was

15565

Daer na tehant die iongelinc
Vanden vissche dien hi vinc
∙I∙ deel der levere die hi sciere
Also leide upten viere
Rafael nam den viant

15570

Int hoghe egypten hine bant
Indie woistine die groot was
Toter maget sprac tobias
Sarra minne laet on sere
Gode bidden onsen here

15575

Dese iii nacht dus selle wi
Gode genoecht wesen bedi
Ter vierder nacht selle wi na desen
In ons selves huwelic wesen
Want onse vorders siin heilighe liede

15580

En ware niet goet dat gesciede
Dat wi vergaderden als heidine diet
Die van gode weten niet
Daer bleven si beide in haer gebede
Ende baden gode ende seiden mede

15585

Ontfarme onser dur diin gewelt
God daer hem onse gheslachte an helt
Dat wi onse gesonde behouden
Ende wi tesamen verouden
Omtrent midnacht dedi niet el

15590

Die goede man raguel
Dan hi ∙i∙ graf maken dede
Te gravene inder heimelichede
Tobiase ende sender ∙i∙ ioncwiif
Ware te nemene om siin liif

15595

Die quam weder ende seide tehant
Dat soese beide gesont vant
Ende dat si tegader sliepen
Si dancten gode daer si up riepen
Ende vulden weder saen dat graf

15600

Eer onse here den dach gaf
∙I∙ werscap maecti daer ter ure
Onder maghe ende ghebure
Oec beswoer hi also wel
Sinen swaeslinc[48] raguel

15605

Dat hi met hem ii weken ware
Oec so gaf hi hem aldare
Half siin goet hi hadden lief
Oec so maecti ∙i∙ brief
Dat na siin liif ende also geel

15610

Siin soude siin dat ander deel
Toten ingel sprac tobias
Dat hi waende dat ∙i∙ man was

f89v

bewerken
Azarias lieve broeder
Du weets wel dat miin moeder

15615

Ende miin vader hem vererren[49]
Sere sellen om onse merren[50]
Ganc bidic di daer es gabeel
Sinen tsartre[51] gaf hi hem geel[52]
Ende ontfanc tgelt oec mede

15620

Doe oec al dat bi dire bede
Dat hi ter brulocht come hare
Rafael die nam al dare
Den brief ende nam tgelt al geel
Ter brulocht quam met hem gabeel

15625

Diese over maeltiit vant
Ende benediedse tehant
Daer hilden si feeste ende brulocht
Eerlike met groter vrocht
Alse die ionge tobias

15630

In deser heiligher feesten was
Moesti te langher merren daer
Die vader hadde om hem vaer
Want hi merrede over den daghe
Die moeder maecte grote claghe

15635

Ende liet ongenoege[53] trane
Lieve sone sprac soe daer ane
Du wars van onsen ogen dlecht
Van onsen ouden palster echt
Doe troeste tobias die vrouwe

15640

Raguel die goede getrouwe
Gaf tobiase half siin goet
Met sire dochter metter spoet
Gingen si te lande te samen
Doe si te midde weghe quamen

15645

Sprac rafael hets dat blive
Tgoet achter ons metten wive
Ende volghe metten knapen saen
Wi ii sellen voren gaen
Nam vanden vissche die galle

15650

Bestriker mede al met alle
Diins vader ogen hi sal ontfaen
Dat licht dat hem es ontgaen
Si ii trecten voren danne
Up ∙i∙ berch sosat anne

15655

Tobias moeder biden weghe
Ende sach om tkint alleweghe[54]
So dat soet van verre sach
Ten vader liep soe daer hi lach
Ende seide minne nu comt diin kint

15660

Die hont oec die niet ∙i∙ twint
Van hem ne sciet an die vaert
Comt voren ende roert den staert
Als ochti bode ware gesent
Doe stont hi up dire was blent

15665

Ten sone hi hem leiden dede
Ende custene vrolike mede
Van ioien dat si weenden sere
Ende anebeden onsen here
Ende dancten hem alre genaden

15670

Doe gingen si sitten bi staden[55]
Die galle die ghehouden was
Vanden vissche nam tobias
Die ionghe ende bestreker mede
Siins vader ogen aldaer ter stede

15675

Curtelike rees hem daer naer
∙I∙ vel an sine ogen claer
Als ocht een eiscelle ware
Dat trac af tobias aldare
Ende hi ontfinc tehant siin sien

15680

Gode loefden si mettien
Die waren daer gelovet das
Doe sprac die oude tobias
God van israel lieve here
Si genenediit embermere

15685

Du castiets mi vor desen
Ende nu heeftstu mi genesen
Nu sie ic miin kint tobias
Lieve here ic dancti das
Daer over vii daghe

15690

Quam sarra daer dats gene saghe
Met algader hare meisnieden
Ende al tgoet met hare entien lieden

f90r

bewerken
Waren oec tobias maghe
Entie gebure dats gene saghe

15695

Quamen ende waren met hem vro
Ende loveden gode aldo
Tobias telde sinen vader
Die hoefscheit[56] algader
Die hem gedaen hadde alle weghe

15700

Die ingel in genen weghe
Dien hi nochtoe hilt vor man
Mettien namen die vader dan
Over side[57] entie goede sone
Dancten hem om tgone

15705

Oec seiden si lieve vrient azarias
In hoefsceden bidden wi di das
Dattu neems in goeden moede
Die heelft geel van desen goede
Dat inden wech es brocht

15710

Dus hebben si den ingel besocht
Rafael sprac heimelike
Benediit gode van hemelrike
Vor alle die liif hebben ontfaen
Beliet siins hets wel gedaen

15715

Want hi hevet gedaen met ons mede
Sine grote ontfarmichede
Datmen dect[58] des coninx raet
Ende sinen sin dats niet quaet
Ende datmen gods werc openbare

15720

Ende datmen predike die eerlike mare
Ic wil nemmee tesen male
Bedecken[59] verhoelne[60] tale
Bedinge[61] die es harde goet
In vastene alsmen aelmossene doet

15725

Als du waers in diin gebede
Enti liets diin oren mede
Entu desckes die dode bi dage
Ende nachts groefs dats gene saghe
So was dan daer af bode

15730

Die dine bede droech vor gode
Want du gode bequaems[62] in desen
So mostu geproeft wesen
Nu sende mi god dat hi woude
Dat hi di genesen soude

15735

Ende veriagede den helschen keitiif
Van sarren diins soens wiif
Ic ben gods ingel rafael
∙I∙ vanden vii merct wel
Die altoes vor gode staen

15740

Doe si dat horden sonder waen
Worden si bevende ende bevaen
Ende vielen dansichte neder saen
Dingel sprac met u si vrede
Ende siit niet in vare mede

15745

Als ic was met u docht u dat
Dat ic niet met u dranc ende at
Mar minen dranc ende mine spise
En siet geen man in gere wise
Nu eist tiit dat ik kere weder

15750

Tehem die mi sende hier neder
Mettien en sagen sine nemme
Daer lagen si neder si twe
Ende benediden gode onsen here
Ende dancten hem sire miracle sere

15755

Tobias daer toe ter stont
Stoet up ende ondede den mont
Ende seide here van hemelrike
Du best groot nu ende ewelike
Du ghesels ende behouds mede

15760

Du geefs na rouwe vrolichede
Nieman mach dire hant ontvlien
Doe troeste hi vort mettien
Alle die gevangne te samen
Dat si bi hem exemple namen

15765

Entie stat van iherusalem
Die noch stoet dat si na hem
Exemple name ende haer bekere
An gode onsen rechten here
Ende dat si souden siin gerecht

15770

Ende an gode geloven echt
So soude god uptie stede
Keren sine ontfarmichede
Oec so vintmen van hem
Dattie van iherusalem

15775

Profeteerden daer ter steden
Ende seiden di sellen anebeden
Alle die landen diemen mach nomen
Vele van verren sal tote di comen
Ende bringen offerande ende anebeden

15780

Gode aldaer inder steden
Dats kerstiin volc verre ende wide
Noch ii steden besochtti ten stride
Ende vele meer vorseidi mede
Dan ic dichte hier ter stede

f90v

bewerken

15785

Dat gesciet ende gescien sal
Noch eer die wrelt enden sal
Hi was out ∙lvi∙ iaer
Doe hi blint wert dats waer
Ende doe hi weder ontfenc siin sien

15790

Was hi out lx iaer tote dien
Dus had hire xii ende hondert
Eer hi starf wien dats wondert
Die glose[63] die heeft in
Dat hi ∙x∙ iaer leefde min

15795

Dan ons die ystorie seit
Niet datter yet dan waer in leit
No inder glose no inder ieeste
Mar om bediedenisse als ict vreeste
Doeter die glose af ∙x∙ iaer

15800

Die hi levede nochtan dats waer
Oec leesmen dat tobias sach
Eer dat quam siin sterfadach
Siins soens tobias kinder dats waer
Ende hare kindre daer naer

15805

Alst began naken sinen inde
Rieh hi siin kint tehem ginde
Die doe hadde vii sonen
Hi sprac aldus toten gonen
Het sal wesen harde saen

15810

Dat ninive sal vergaen
Die sonde ende die grote scende
Diere in es soect den ende
Dus moet ember tegaen
Sonder enich weder staen

15815

Dwort dat god heeft gesproken
Dat en mach niet siin tebroken
Ende onse broedere wet dat wel
Die uten lande van israel
Ghesparst siin sellen weder comen

15820

Dit vorseide van hem somen
Die van iacobs gheslachte waren
Niet vander israelscher scharen
Die den coninc salmanasar vinc
Want van dien lettel ontginc[64]

15825

No met liste no met crachte
Mar seit van iudas geslachte
Van beniamins ende van levi
Diemen hier naer oec vinc bedi
Dat si sider te lande quamen

15830

Ende vervulden dlant tesamen
Oec vorseidi met eren
Dat vallen vander kerke ons heren
Die dustruxie enten brant
Diemen met ghewilligher hant

15835

Eerlike makede weder
Al waer si gevellet neder
Daer vermaendi hem van dien
Dat si gode souden ontsien
Ende bad hem dat si haer leven

15840

Gherne aelmossen souden geven
Ende hi hiet hem ende bat
Dat si haren kindren dat
Wisen souden ende leren
Dat si hem daer an souden keren

15845

Daer na geboet hi hem mee
Ende bliift niet in ninive
Mar als ghi mi hebt bracht ter erde
Doet uwe moedere ere ende werden
Ende alsoe doet es leggetse dan

15850

Bi mi int graf ic ben haer man
Ende dan gaet ute deser stede
In ∙i∙ ander lantscap mede
Nu verghet niet mine tale
Des bidic di so doestu wale

15855

Na dese wort di hi geboet
Bleef die goede tobias doet
Ende men brachten ter erde
Met eren ende met groter werden
Daer na so inde haer liif

15860

Anna siin getrouwede wiif
Ende soe was met hem begraven
Eerliic met groter haven
Entie ionge tobias
Also als hem geheten was

15865

Rumde die stat van ninive
Ende wilder wonen nemmee
Om dat hem siin vader hiet
Ne wilde hiit achter laten niet
siin wiif neven ende kinder

15870

Rumden alle doe mede ginder
Ende voer weder wonen daer
Daer siin swegher woende ende siin swaer
Dit was raguel ende anne
Die hi levende vant nochtanne

15875

In dogeden ende in goeder ouden
Hadden si haer liif gehouden

f91r

bewerken
Sire comst waren si vro
Entie besorgede hi also
Ende eerde al haer leven lanc

15880

Dat hiis noch vor gode heeft danc
Over haren inde was hi oec
So dat hi hem die ogen loec
Alse doe constume was ende zede
Dat elc vrient den andren dede

15885

Oec so brachtise ter erden
Mer eren ende met groter werden
Ende merket dat wiif ende manne
Dat ∙v∙ vrouwen hieten anne
Samuels moeder als ghi hort[65] voren

15890

Inder ieeste moget horen
Ende des outs tobias wiif
Die met hem leefde haer liif
Ende des ioncs tobias swegher mede
Raguels wiif als hier ter stede

15895

Van hare gescreven staet
Marien moeder die toeverlaet
Es der armer sondaren
Hiet oec anne te waren
Dat was die salighe anne

15900

Die soghede den troest alremanne
Ende anna die profetesse
Die vorseide die sware lesse
Van ihesuse daer symeoen[66]
Blidelike moste ondoen

15905

Sine arme ende dat kint ontfaen
Daer sine hope an was ghestaen
Dese ∙v∙ annen priist ter cure[67]
In die heilighe kerke die scrifture
Hier naer alst nature was

15910

Starf die ionghe tobias
∙I∙ iaer hadde hi min dan hondert
Heilichlike wien dats wondert
In dit errike ghewesen
Sine maghe als wi lesen

15915

Groevene ende brachten ter erden
Alst recht was na sire werden
Ende wat oec so hem bestoet
Bleef heilich ende goet
Ende hilt hem an ons heren wet

15920

Want si waren onbesmet
Nu siin si met gode in hemelrike
Enden metten liede waer si in ardrike
Lief ende wart hier in de ieeste
Merct ghi riicst ende ghi meeste

15925

Die goede die siin onvergeten
Vele waere wildiit weten
Liede met tobiase gevaen
Die rike waren sonder waen
Starker scoenre bet geboren

15930

Daer wi niet af bescreven horen
Mar die doget die tobias dede
Ende sine grote verduldichede
Daer hem sint af quam ere
Ne vergeetmen nembermere

15935

Hets recht god hadse vercoren
Als ghi hier moget horen
Sine aelmossene die hi gaf
Ende laet hi niet ghescreven af
Sine name ende sine edele daet

15940

Also lange als die werelt staet
Vor gode mede wildiit weten
Ne wart hi nembermeer vergeten
Hebt vor ogen des mans leven
Leert na hem dor gode geven

15945

Ende leert na hem verduldichede
Ghelove ende ander doget mede
So mogdi met hem leven
Bedi es dit van hem bescreven
Datmen merken sal ende leren

15950

Van dogeden ende van groter eren
Dat comt van te diene gode
Ende tehoudene sine ghebode
Hier makic an der ieeste inde
Als als ic die waerheit kinde

15955

So starf die ionge tobias
Tien tiden dat iosias
Coninc was in iherusalem
Entie ioden onder hem
Dus mogedi merken ende horen

15960

Dat het dan was eer verloren
Dit port ende dat iodsche rike
Hort vort hier na cortelike
Hoet metten lieden verginc
Die nabugodonosor die coninc

15965

Int lant van iudea liet
Dat gevangne arme diet
Die winnen souden coren ende wiin
Ende sine ghebode onderdanich siin

f91v

bewerken
Daer here af gemaect was

15970

∙I∙ iode hiet godolias
Hoe die quade worden verdorven
Entie goede dat verworven
Dat haer name es bleven
Ende haer doget es bescreven

15975

Also alse gescieden die zaken
Sal ic u vraye rime daer af maken
Godolias die was here
Ghemaect als ic seide ere
Vanden armen verre ende na

15980

Die bleven int lant van iuda
Altvolc dat ontlopen[68] was
Quam mede onder godolias
Oec so quam mede also wel
Vanden ∙x∙ gheslachten van israel

15985

Die haten die samaritane
Ende traken oec mede daer ane
Godolias sprac duet wel
Dient nabugodonosor sonder fel
U salre al goet af gescien

15990

Ende ic sal tuwen saken sien
Doe wasser ∙i∙ hiet ysmael[69]
Der coninc maech ende was fel
Die hads niit dat godolias
Des volcs here gemaect was

15995

Want hem dochte wel na desen
Dat hiis nare soude wesen
Ende hi sloech godoliase doot
Doe hadde al tvolc vrese groot
Dattie caldeusche souden wreken

16000

Godoliase daer wi af spreken
Ende wilden in egypten vlien
Te ieremieen quamen si mettien
Si seden bid vor ons gode
Wat doe wi bi sinen gebode

16005

Doe riep hi tesamen die liede
Ende seide dat onse here riede
Eist dat ghi in dit lant blivet
Ic ben die u niet verdrivet
Mi es vander plage gesocht

16010

Dat ic up hadde brocht
Ne ontsiet oec min no mere
Va[70] babilone den groten here
Ic ben met u siit onvervaert
Eist dat ghi in egypten vaert

16015

Dat swaert dat ghi sere ontsiet
Dor dat dur diis laten niet
Si seiden tehem du heefs gelogen
Du en quaems van gode niet van hogen
Mar baruch die riet di over een

16020

Die wil ons leveren den caldeen
Dus varen si in egypten alle
Met haren goede tharen onghevalle[71]
Ende worden met hare partien
Baruch ende met ieremien

16025

Dus lach dat lant lange tiit
Al woeste om desen striit
Alse ieremias seide te voren
Die coning dede doe dlant te storen
Ende brachte gene winres[72] el

16030

Alse in dlant van israel
Die coninc dede van assyria
Dus woende tvolc van iuda
Onder degyptiene partien
Doe sprac god te ieremien

16035

Sech dat nabugodonosor miin knecht
Sal daer comen in egypte echt
Dlant te sire hant bewerven
Endat dat ghi weder selt bederven
Metten volke als rechte keitive

16040

Oec plagen der ioden wive
Dat si hem hilden an afgode
Alse dan bi gods gebode
Ieremias scalt om haer quaet
Seiden si het ware der manen raet

16045

Ende als hi dan scalt die man
Seiden si als wi ons hier an
Hilden in onse lant ghemeenlike
So ware wi weldich ende rike
Sint dat wire af siin gekeert

16050

So si wi alle oec onteert
Doe seidi hem allen te samen
Dit sweert god bi sire namen
Dat alden ioden siin bekant
Die wonen in egypten lant

16055

Van swaerheden bliven verteert[73]
Tote dat si allen siin verheert[74]
Dat volc wert erre al gemene
Ende worpen doot onder die stene
Den heilighen ieremias

16060

Die inder moeder heilich was

f92r

bewerken
Die egyptiene daden hem ere
Ende groeven den groten here
Bi haren coninc want hi dede
Hem groet goet bi sire bede

16065

Want hi metter beden sine
Verdreef die beesten met venine
Beide aspis[75] ende cocodrille
Noch leesmen dat dor sinen wille
Vanden pulvere vander stede

16070

Gheveniinde wonden geneest mede
Epifanius die scriift also
Dattie coninc alexander macedo
Te des profeten grave quam
Ende als hi die miracle vernam

16075

Verhief hi den profete mede
Ende voerdene in sine stede
Te alexandrie wet vor waer
Met groter eren groefhine daer
Sider meer vort dor sinen wille

16080

Vlo danen serpente ende cocodrille
Diemen niet eer conde verdriven
Dese ieremias daer wi af sccriven
Seide van egypten hem allen
Dattie afgode souden vallen

16085

Alse die maget hadde kint
Dese ieremias dede sint
Doe hi wiste datmen soude
Den tempel breken ende god woude
Nam hi darke met alden haren

16090

Die moyses maecte te waren
Ende deedse versinken in ∙i∙ stede
In ∙i∙ stene met sire bede
Die steen es buten der liede conde
Oec sprac hi met sinen monde

16095

Datmen noch met groter eren
Soude anebeden thout ons heren
Na die doot van ieremien
Voer nabugodonosor in surien
Ende wan tlant entie moabieten

16100

Verwan hi mede entie ammonieten
So dat hi in egypten quam
Ende verwant als ict vernam
Ende sloech den coninc diere in was
Ende maecte ∙i∙andren als ict las

16105

Die ioden diere waenden ontgaen
Die heeft hi oec alle gevaen
Ende in babilone gedaen
Om datter goede mede waren gevaen
Des mote wi der goeder gewagen

16110

Die daer in prisoene lagen
Die profere ezechiel
Wasser int lant weet men wel
Ende troeste sere die gevaene
In die gelove vort te stane

16115

Hi profeteerde ende vorseide
Dat tcruce ende doepsel beide
Entie verisenisse van ons allen
Die ten ionxten[76] sal gevallen
Ende oec vorseidi die comst noch

16120

Van goch ende van magoch
Dats volc dat in haren dagen
Kerstniede sal sere plagen
Doch salmense alle verslaen te doot
Oec so scalthi ende verboot

16125

Tanebedene die afgode
Ende si lieten niet gods gebode
Van gats geslachte ende van dan
So scalthi alremeest die man
Om dat si niet hilden die wet

16130

Ende si dandre diese hilden bet
Dan si die sloegen ende staken
Ende hi vorseide in waren zaken
Dat haer negeen nembermere
Weder tesinen lande en kere

16135

Hier omme worden si up hem erre
Ende slepten met parden verre
Over die stene so dat sie braken
Hem siin hoeft in waren saken
Ende daer na so groeven si hem

16140

Daer noes sone lach sem
Ezechielle geviel mee
Tvolc quam eens dages van calde[77]
Hem te slane ende siin volc mede
Daer dede hi met sire bede

16145

Cobarre[78] die riviere stille staen
Hi entie sine ginger over saen
Entie hem volgeden om bedwanc[79]
Leesmen dat aldaer verdranc

Nota's

bewerken
  1. ↑ tenen ende: tot een einde
  2. ↑ bluwen: (zie ook blouwen): slaan; (zich) kastijden
  3. ↑ caldeuschen: (Het) Chaldeeuws, (de) Chaldeeuwse taal. De Chaldeeën behoorden tot de Arameeërs, vandaar dat het bijbelse Aramees - ten onrechte - Chaldeeuws werd genoemd.
  4. ↑ neptalim: Naftali (Vulg. Neptalim; Hist.Schol. Nephtalim), stam van Israël.
  5. ↑ ∙i∙ port galile: In bovenstaande passage is waarschijnlijk een fout ingeslopen (bij Maerlant of een van diens kopiisten?), aangezien de bijbel (Tob 1:1) en de Historia Scholastica (Lib.Tob. Cap.I) spreken van de stam Naftali en niet van een stad met die naam.
  6. ↑ verdoren: Bedriegen, misleiden
  7. ↑ niewer: nergens, niet, nooit; hier in de betekenis van nooit
  8. ↑ besien: toezien op, zorgen voor, in de gaten houden
  9. ↑ gabelus: Gabaël (Vulg. Gabelus; Hist.Schol. Gabelum (acc.)), familielid van Tobit dat in Medië woonde. Zie ook: gabeel Bijbel: Tob 1:14, Hist.Schol. Lib.Tob. Cap.I
  10. ↑ marc: munteenheid en gewichtseenheid voor edelmetaal die in grote delen van middeleeuws Europa gebruikelijk was.
  11. ↑ cyrograve: (cyrografe) met de hand ondertekende oorkonde, charter
  12. ↑ lanc: In de verbinding over lanc: na lange tijd, eindelijk
  13. ↑ Oover: zowel een versierde initiaal O als daar op volgend nog een o
  14. ↑ staken: Bepalen, ordineren, ook door God
  15. ↑ condichlike: Op trotse, hoogmoedige wijze; hoogmoedig.
  16. ↑ ministrele: (menestrele) Eig. iedere persoon aan iemands dienst verbonden, doch in het bijzonder gebezigd van iemand die in dienst van of ook ten gevalle van een vorstelijk of aanzienlijk persoon de eene of andere kunst uitoefent, bepaaldelijk zang en snarenspel; muzikant, speelman. Ook allerlei andere kunsten werden door hen uitgevoerd; menestrelen waren ook acrobaten, goochelaars, potsenmakers en dgl. De menestrelen droegen ook hun eigen werk voor, en worden dan literarische personen. Het woord staat dan in beteekenis met sprookspreker, fra. trouvère, zfra. troubadour, mnl. spreker, gelijk. In deze hoedanigheid werden zij tegenover de clerken gesteld, en door Maerlant gehekeld als leugensprekers en lichtzinnigen. Vgl. Te Winkel, Maerlant2 492ᶗ494
  17. ↑ dustane: zulk, zodanig; normaal gespeld als ‘dusdane’
  18. ↑ achteerst: (moet eigenlijk ‘achterst’ zijn) laatste (vorige), kan ook laatst (onlangs) betekenen
  19. ↑ lachterden: kwaad spreken van; berispen; afkeuren; aanmerkingen maken op; verwerpen; verwijten; hier komt verwijten best uit
  20. ↑ scaltse: van schelden, kwaad spreken van; berispen; afkeuren; aanmerkingen maken op; verwerpen; verwijten; hier in de zin van berispen, vermanen
  21. ↑ benemen: afnemen; verminderen; onthouden; doen ophouden; verhinderen
  22. ↑ hoekiin: bokje
  23. ↑ aelmossene: aalmoezen
  24. ↑ raghuel: Raguël (Vulg. Raguhel; Hist.Schol. Raguel), vader van Sara en schoonvader van Tobias. Bijbel: Tob 3:7, Hist.Schol. Lib.Tob. Cap.I
  25. ↑ sarre: Sara (Vulg. Sarra; Hist.Schol. Sara), vrouw van Tobias. Voor haar huwelijk met hem was zij door een duivel bezeten, waardoor zij zeven eerdere echtgenoten nog voor de huwelijksvoltrekking verloren had. Bijbel: Tob 3:7, Hist.Schol. Lib.Tob. Cap.I
  26. ↑ dierne: dienares, dienstmeisje (deerne)
  27. ↑ asmodeus: Asmodeüs (Vulg./Hist.Schol. Asmodeus), boze geest die Tobits nicht Sara van zeven echtgenoten beroofde. Bijbel: Tob 3:8,17, Hist.Schol. Lib.Tob. Cap.I
  28. ↑ versprac: van verspreken, Bestraffen, berispen
  29. ↑ versceden: overleden, gestorven
  30. ↑ proper: eigen
  31. ↑ onvergouden: onbetaald; onbeloond; onvervuld
  32. ↑ ghescort: Met van onderen opgebonden kleren zodat deze de grond niet raken; eig.: (m.b.t. kleren) opgenomen, opgebonden.
  33. ↑ gangre: reiziger
  34. ↑ ioien: vreugde
  35. ↑ varinghe: spoedig, weldra
  36. ↑ besochte: van besoeken, hier in de zin van vragen
  37. ↑ ananias: Ananja (Vulg./Hist.Schol. Anariae (gen.)). De engel Rafaël stelt zich aan Tobias voor als Azarja ('de hulp van Jahwe'), zoon van Ananja ('de genadigde van Jahwe'). Bijbel: Tob 5:18
  38. ↑ vorste: In de verbinding sonder verste: zonder uitstel, onmiddellijk, onverwijld
  39. ↑ palster: m.b.t. een persoon: steun, hulp, toeverlaat
  40. ↑ moete: in de verbinding met (goeder) moete(n): kalm, rustig
  41. ↑ arsatrien: geneeskundig behandelen
  42. ↑ briet: van braden, braden; verbranden; verwarmen
  43. ↑ na maech: (namaech) verwant, familielid
  44. ↑ gemene: in ander hanschriften staat hier ‘allene’ wat ook meer zin heeft: een enige dochter
  45. ↑ gemene: hier in de betekenis van geheel, helemaal
  46. ↑ gestarken: Sterk maken, kracht geven, versterken (in geestelijk opzicht). Met een bep. ingeleid door in. Bijbel: Tob. 6:8
  47. ↑ vromen: hier in de betekenis van nut voor het geestelijk heil of zielenheil
  48. ↑ swaeslinc: schoonzoon
  49. ↑ vererren: zich kwaad maken, ontstemd worden
  50. ↑ merren: (het) dralen; (het) wegblijven
  51. ↑ tsartre: ieder officieel stuk, een of andere formele verklaring of overeenkomst bevattende, charter, oorkonde
  52. ↑ geel: geheel, gans, helemaal, in zijn geheel
  53. ↑ ongenoege: ongenoegen, misnoegen; opschudding
  54. ↑ alleweghe: als bw. van richting: naar alle kanten
  55. ↑ bi staden: rustig, kalm, bedaard, er de tijd voor nemend
  56. ↑ hoefscheit: fijne vormen, beschaafde manieren, welopgevoedheid, welgemanierdheid, beleefdheid, heuschheid, wellevendheid, beschaafdheid van manieren en zeden
  57. ↑ overside: terzijde, apart
  58. ↑ decken: geheim houden, verbloemen
  59. ↑ bedecken: geheim houden, verbloemen
  60. ↑ verhoelne: (verholen) verborgen; geheim gehouden; heimelijk; mysterieus
  61. ↑ bedinge: gebed
  62. ↑ bequaems: van becomen: met een persoon in de datief: behagen, bevallen, aanstaan, geschikt lijken
  63. ↑ glose: Glossa Ordinaria, verzameling glossen bij de tekst van de bijbel, gewoonlijk met de bijbeltekst in middeleeuwse handschriften meegekopieerd. In de dertiende eeuw was dit het standaardcommentaar op de bijbel (Burger 1989, p. 187).
  64. ↑ ontginc: van ontgaen: ontsnappen, ontkomen
  65. ↑ hort: moet waarschijnlijk ‘hier’ zijn
  66. ↑ symeoen: Simeon (Vulg./Hist.Schol. Simeon), vroom man uit Jeruzalem. Hem was voorspeld dat hij niet zou sterven voor hij de Gezalfde des Heren zou hebben aanschouwd. Hij zegende Jezus, Jozef en Maria in de tempel. Bijbel: Lc 2:25, Hist.Schol. In Ev. Cap.IX
  67. ↑ cure: hier in de betekenis van bijstand, geestelijke zorg
  68. ↑ ontlopen: weglopen; ontkomen; vluchten
  69. ↑ ysmael: Jismaël (Vulg./Hist.Schol. Ismahel), man van koninklijken bloede die de door Nebukadnessar aangestelde landvoogd Gedalja vermoordde. Bijbel: 2 K 25:25, Hist.Schol. Lib.Tob. Cap.II
  70. ↑ va: staat zo in de tekst, moet ‘van’ zijn
  71. ↑ onghevalle: ongelukkig lot; noodlot; ongelukkige gebeurtenis; leed
  72. ↑ winre: hier in de betekenis van landbouwer
  73. ↑ verteert: uitgeteerd, vermagerd, verzwakt
  74. ↑ verheert: afgemat, uitgeput, vermoeid
  75. ↑ aspis: ureüsslang of aspis (Naja haje; Nat.Rer. aspis), een soort cobra.
  76. ↑ ionxten: de jongste dag, de dag van het laatste oordeel
  77. ↑ calde: Chaldea (Hist.Schol. Chaldaea), in de bijbel synoniem met Babylonië. Vgl. Vulg. Gn 11:28 Ur Chaldeorum. Bijbel: Hist.Schol. Lib.Gen. Cap.XLII
  78. ↑ cobarre: (cobar) Kebar (Vulg./Hist.Schol. Chobar), zijkanaal van de Eufraat. Bijbel: Vgl. Ez 1:1, Hist.Schol. Lib.Eze. Cap.V
  79. ↑ bedwanc: overheersing, onderdrukking
Afkomstig van Wikisource NL, de Vrije Bron. "https://nl.wikisource.org/w/index.php?title=Rijmbijbel/Tobias&oldid=39986"