Der vaſte Kuſten, Eilanden, Steden, Sterkten, Dorpen, Tempels,
Bergen, Fonteinen, Stroomen, Huiſen, de natuur van Beeſten, Boomen, Planten en Vreemde Gewaſſchen, Gods-dienſt en Zeden, Wonderlijke Voorvallen, Vereeuwde en Nieuwe Oorloogen:
Verciert met Af-beeldſels na ’t leven in America gemaekt, en beſchreeven
Door
Arnoldus Montanus.
t' AMSTERDAM,
By Jacob Meurs Boek-verkooper en Plaet-ſnyder, op de Kaiſars-graft, ſchuin over de Weſter-markt,in de ſtad Meurs. Anno 1671. Met Privilegie.
OPDRAGT
Aen den Doorluchtigen Hoog-gebooren Furſt en Heere,
HEERJOAN MAURITS
PRINSvanNASSOUW
Grave van Katzenellebogen, Vianden en Diets, &c. Heer van Beilſteyn, Groot-Meester des Ordens des heiligen Johannes van Jeruſalem, door der Mark, Saxen, Pomeren en Wenden; Stadthouder van de Furſtendommen Cleve en Minden, mitſgaders de Graefſchappen vander Mark en Ravensbergen, &c. Eerſte Veldmaerſchalk van den Staet der Vereenigde Nederlanden, Collonel, Gouverneur der Stad en omleggende Forten van Weſel.
E Nieuwe Weereld America en 't Onbekende Zuid-land, bondig afgemaelt op deſe bladeren door Arnoldus Montanus, uit veelvoudige ſchriften bekend, worden u, Hoog-geboorene Prins, in alle eerbiedigheid opgedraegen. Gy zelf verſchaft geen klein gedeelte tot de ſtoffe aen[ — ]dit tegenwoordig boek : die over America zeeghaftige standaerden voerde : toen de Weſt-Indiſche Maetſchappy des Vereenigden Nederlands U E. op droeg 't hoogſte bewind van Braſil : welk als noch over de wijde plas der Oceaen wijdluſtig roept : hoe een Naſſouwſche Vorſt haer woeſte boodem acht jaer betreeden heeft, tot ſchrik van Portugal, voort-zetting der Nederlandſche moogendheid, en verwondering des gantſchen aerdboodems. Waerlijk, Doorluchtigste Heer, gy zyt de eerſte, die, volgens 't loffelijk voorbeeld van de beruchtste volkeren en veld-heeren, de Naſſouwſche wapenen onder een andere hemel diervoegen manhaftig gevoert hebt : dat zoo lang Porto Calvo, Maragnan, Parayba, rio Grande, 't Reciffo, Olinda en de vordere Brasilsche steden, sterkten, rievieren en landen blijven zullen, de geheugenis uwer helden-daeden blijven zal. Nederland had hier genoegzaeme proeven af gezien voor Grol, 's Hartoogenbosch, Maestricht, Rhynberk, Schenken-schans, in vordere belegeringen en togten tot af-breuk der Spaensche moogendheid ; maer gy hebt Nederland te klein geoordeelt, om te verstrekken tot wapen-school, alwaer ieder over uwe krijgs-oefening verbaest stond. De groote weereld, eerst door Columbus aengewesen, en zedert by Americus Vesputius nader ontdekt, opende een ruim veld, op welk gy voorzichtig te velde trok, gelukkig slag leverde, omzichtig steden en sterkten belegerde, zeeghaftig tot haer poorten introk, konstig beziens-waerdige gebouwen timmerde, zachtmoedig onder wreede, beleefd onder woeste, goedertieren onder boosaerdige, godsalig onder goddeloosen. Gy zijt de[ — ]beruchte voetſtappen der Romainen na-geſtapt; die, daerze Italien beheerſcht hadden, oordeelden niet verrichtte hebben, tenzy haer wapenen over-ſcheepten na Aſie en Africa. Maer hier in overtreft uwe manhaftedapperheid die vermaerde oorlogs-blixems, dat gy niet alleen verder over d’ Oceaen den Spanjaerd in een Nieuwe Weereld aentaſte ; maer ook ‘t Euangelium derwaerds voerde: en zeege-praelde, niet min wegens verſlaegene vyanden, als bekeerde afgooden-dienaers en ongeſchikte heidenen tot Chriſtus gebragt. Een groot deel der bladeren van dit tegenwoordig werk is beſchreeven met zulk een ſtof, welke uwe manhafte daeden, Doorluchtigste Vorst, te meer tegen de vergetelheid bewaerd, alzoo in verſcheide taelen te voorſchijn komt: ten einde Vrankrijk, Duitſland, Britannien en de Latijnen zonder tolk konnen leſen,’t geen Joan Maurits, tot luiſter der Naſſauwſcheſtamme, verricht heeft. Verwaerdig dan, Hoog-geboren Heer, dit boek met goede oogen aen te zien, daer het aen ‘t voor-hoofd pronkt metuwe Achtbaere naem: hoewel ‘t uwe helden-ſtukken ſlapper beſchrijft, als gy de zelve verricht hebt.
DE Heeren Staten Van Holland en Weſt-Vrieſland, hebben by brieven Van Octroy, gedateert den 28sten July 1670. aen Jacob Meurs, Boeck-verkooper en Plaet-ſnyder tot Amſterdam, verleent, om alleen te mogen doen Drukken en Verkoopen voor den tijd van 15 achter een volgende laren, een Boek geintituleert America, of Beſchryving der Nieuwe Wereld, &c. beſchreeven door Arnoldus Montanus, met verbod van het zelve by iemand anders in geenderhande Talen te mogen na-drukken of verkoopen, in 't geheel ofte ten deele, in groot of klein formaet, op alzulke poene en Amenden als in 't zelve Octroy breeder is begreepen.
