Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants/Amor della Patria
| ← Amor di Fama. Liefde van een goed gerucht | ‘Amor della Patria. Liefde tot het Vaderland’ door Zaratino Castellini | De Liefde, gelijck die van Seneca in zijne Octavia is beschreven, […] → |
| Afkomstig uit Cesare Ripa et al. (1644) Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants, Amstelredam: Dirck Pietersz Pers, p. 299-303. Publiek domein. |
Amor della Patria. Liefde tot het Vaderland, van Zaratino Caſtellini.
_p_299_Amor_della_Patria.jpg)
EEn jeugdigh Ionghman, ſtaende tuſſchen opgereſene roock en viervlammen, maer die ſich met een vrolijck geſicht na den rook keert, houdende in de rechter hand een krans van Gras, in de ſlincker hand eene van Eycken: voor ſijne voeten, van d’eene ſijde is een diepe kuyle, vertredende van d’ander ſyde ſeer onverſaeght Sabels, Wapenen, Schilden, Harnaſſen, en Meſſen, en overmits dit overeen komt met gelijcke omſtandigheden, als
[ 300 ]wy ſullen ſeggen, ſoo hebben wy hem op de oude krijghsmaniere afgebeeld.
Een friſch en jeugdigh Iongman wort hy geſchildert, om dat hoe de Liefde tot het Vaderland ouder is, hoe zy krachtiger wort en meerder bloeyt, want zy verſwackt, noch verlieſt haer kracht nimmermeer, daer nochtans alle de andere Minne-Liefden ophouden. Een Ridder nae dat hy lange tijd, zijn Beminde ſal hebben gedient, ſoo ſal de Minnefackel door de kille tijd en door d’oudere Iaeren uytgebluſcht zijnde, andere gedachten mede brengen, en metter tijd verkoelen: maer de Liefde tot het Vaderland, nimmermeer. Een koopman door de winſt en geldhonger aengelockt, ſal zee, onweder, noch eenigh gevaer aenſien, maer ſal ten laeſten noch verlangen, om den Oever zijns Vaderlands te betreeden. Een Hovelingh verleckert zijnde, door eerſucht en ſtaet, en hooghdravende te Hove levende, gevoet zijnde door een bedrieghlijcke hope, denckt niettemin dickwijls om zijn neſt daer hy gebroet is. Een Capiteyn nae dat hy veele Iaeren in den krijgh ſal zijn geweeſt, om een heerlijcke naeme en eere te verkrijgen, keert noch ten laeſten nae zijn Vaderland, om ruſte. Laet ons hier de ſchrandre Vlyſſes tot een voorſtel dienen, diewelcke verkeert hebbende, gelijck een doorluchtigh Capiteyn betaemt, in de aldereedelſte deelen van Grieckenland, en boven maeten lieftalligh, zijnde aen des Keyſers Hof, verlanghde altijd nae Ithaca, zijn Vaederland, te keeren, hoe klippigh, leelijck en dorr’ het oock was. Deſe Liefde tot het Vaderland is een eeuwige en gedurige verbintenis en eere, die een ygelijck van natuyr ſchuldigh is, gelijck een kind aen zijn Vaeder, weſende daer in geteelt, hebbende locht en leven daer in ontfangen: En voor ſoo veele Plato in Critone, en Hierocles beweeren, ſoo is het meerder verbintnis en eere diemen bewijſt aen ’t Vaderland, als aen Vaeder en Moeder, waer van ’t Vaederland den naeme heeft. Van ’t ſelve gevoelen is mede Plutarchus in zijne Zeedehandlingen, daer hy ſeyt, Voorwaer het Vaederland, op dat ick nae der Cretenſers maniere ſpreecke, is meerder in u als u Moederland, en heeft meer recht als u Vaeder of Moeder. Door ſoodaenigen treck en natuyrlijcke genegentheit komt het, dat een ygelijck zijn Vaderland, ſonder uytneminge van plaetſe, hoe ſlecht of groot dat het oock magh weſen, bemint. Jae Vlyſſes ylde ſoo ſeer nae de harde klippen van Ithaca, als Agamemnon, nae de eedele muyren van Mycenen. Want niemant bemint zijn Vaederland, om dat het groot, maer om dat het zijn Vaederland is, ſeyt Seneca de Philoſooph. De Liefde waſt noch ſoo veel te meerder in de herten van de Burgeren, dat zy oock, als verblint zijnde, niet aenſien de heerlijckheyt van eens anders Vaderland, maer een ygelijck bemint zijne daelen, weyden, bergen, hoyblocken, jae zijn woeſt en wild Land, meer als de eedele ſtad van Romen: en hier uyt komt het gemeene ſpreeckwoort, dat de Vaederlandſche roock ons doorluchtiger ſchijnt, als der vreemden vier, en daerom is hy by den roock geſtelt, daer de vlam hem over de ſchouderen vlieght. Hier uyt ſpruyt het geene dat Homerus van Vlysses verhaelt, dat hy wenſchte te ſterven, wanneer hy ſlechts den roock van zijn Vaederland mocht ſien. En dit ſinght Ovidius mede in zijne Dichten, de Ponto:
Lucianus ſeyt mede in ’t lof van ’t Vaederland, dat de Vaederlandſche roock veel luchtiger brand, als der vreemden vier. Dit’s dan geen wonder, dat alle vreemdelingen Roomen laſteren, als die dan hier in, dan daer in haer Vaderland prijſen: Want de Liefde verduyſtert haere oogen, datſe eens anders grootheydt niet konnen onderſcheyden: En daerom ſlaen zy geen acht op het waerdige lof, waer door zy haer onverſtant te kennen geven: alhoewel Euripides ſeght, dat zy niet recht verſtandigh zijn, die eens anders manieren en Vaederland meer prijſen, als haer eygen. Doch nae mijn oordeel acht ick die verſtandiger, die de hoedaenigheyt van de zeeden en verſchillen van plaets tot plaets recht onderſcheyt. Laetſe dan het deckſel van de verblinde Liefde tot het Vaderland, van haere oogen, weghdoen: Laetſe het waerachtige ſien, ſonder ſucht: Laetſe met Athanæus, die hoewel hy ſelve een Heyden en Grieck was, ſeggen, dat Romen een Hemels Vaederland is, en een kort begrijp van de geheele Werrelt. [ 301 ]Hemelſch in der waerheyt, niet ſoo veel belanght de ſchoonheyt en lieflijckheyt van haere gelegentheyt en de vriendlijckheyt van de locht, maer voor ſoo veele, om dat God aldaer zijne Heylige Kercke heeft willen bouwen, zijnde dit de ſitplaetſe van zijnen Stadhouder, die de ſleutelen des Hemels houdt en de Hemelſche ſchatten uytdeelt. ’t Is oock een kort begrijp van de Wereld, om dat in deſe plaetſe niet alleene verſcheydene Volckeren te ſaemen loopen, ſoo uyt Vranckrijck en Hiſpanien, maer oock ſoo ſietmen aldaer, Griecken, Armeniers, Duytſchen, Engelſchen, Hollanders, Switſers, Muſcoviters, Maroniten, Perſianen, Africanen, Traciers, Moren, Iaponeſen, Indianen, Sevenbergers, Vngeren en Schyten, en gelijck Athanæus ſeyt, Soo woonen in die Stad geheele Volckeren, als Capadociers, Schiten, uyt Ponto, en verſcheyden andere, welckers inwoonende toeloop is, van ’t Volck des geheelen bewoonlijcken aerdbodems. Op deſe maniere komen alle de deelen des Aerdrijx van ſelf, om vrywilligh met haer bloed en met haere kinderen dienſtbaer en burgers van Romen te weſen, als het hoofd van de Werld: Waer over met groote reeden Romen genaemt magh worden een Toevlucht, een Tonneel, een Tempel en een kort begrijp van de geheele Werlt. En wy konnen beveſtigen ’t geene Petrarcha ſeyt, dit getuygh ick dat Romen de opperſte woonplaets is, van de Menſchlijcke heerlijckheyt, noch daer is oock geen ſoo verre afgeſcheyden hoeck Lands, die ’t ſelve ſoude derven ontkennen. En of wel dieſelve Petrarcha in eenige klinckdichten daer van qualijck ſpreeckt, ſoo verbetert hy nochtans ſoodanige doolinge, met een overvloedigh lof in zijne Latijnſche wercken, alwaer hy dapper uytvaert tegens Gallum, waer in hy Romen noch dit eedel lof geeft, dat Romen is het hoofd des Werrelds, Koninginne der Steeden, Zeetel des Rijx, de Burgh des Catholijcken geloofs, de fonteine van alle gedenckwaerdige geſchiedeniſſen. En ſoo hy ’t hadde geſien, in ſoo heerlijcken ſtant, als het nu is aengewoſſen, en boven maeten verciert, hy ſoude niet minder geſeydt hebben, als dat de Muyren en de Palleyſſen wel waeren te needer geſtort, doch dat de eere van haere naeme onſterflijck was. Iae hy ſoude veel liever geſeyt hebben, dat tot de eere van een onſterflijcke naeme, de eeuwigheyt en de verheven Majeſteyt met deſe Stad wel over een quam. Want in dieſelve Stad blinckt uyt de glans van de nieuwe gebouwen, die als benijders zijn, van de oude heerlijckheyt, wiens voetſtappen een verwonderinge en een regel ſtellen aen de Bouwkonſt. Daer zijn de wijde ſtraeten, daer ſietmen de verheventheyt van de trotſe Paleyſen, Obeliſcen, Columnen, Bogen en Tropheen, daer worden de wonderlijcke en ſelſaeme ſtatuen bewaert, van de alderoudſte beeldhouwers, die van Plinius genaemt zijn, Niobe met haer Soonen, Laocon, Dirce aen den Stier gebonden en veel andere: waer toe ſich oock voegen, de nieuwe beeldhouwerien en ſchilderien, diewelcke tegenwoordigh de goede naem van de Oude niet wijcken. Boven dat iſſer de gewoonlijcke loop van den Tiber, de Koningh van de Revieren, daer zijn menighte van buyſen of waterleydingen, en lopen verſcheyden ſpringende fonteynen, met ſchoone waterbacken: daer bloeyen de vermaeklijcke Luſthoven door de hovaerdige en breede bergen en heuvelen. En ’t welck noch meeſt betreft, ſoo ſietmen menighte van Klooſteren, heylige plaetſen, Collegien en heylige Kercken ’t hoofd in de locht ſteken. Voor ſoo veel ’t Roomſche Hof belanght, ſoo kanmen dat by een Hemelſche Hierarchie of Engelordre vergelijcken: gelijck Pius ii ſchrijvende aen Martinum, ſeyt, ghy ſult ſeggen dat het Roomſche Hof een Hemelſche Hierarchie gelijck is: doorloopt en doorſiet de Wereld, doorſnuffelt der Princen gewelven en let nau op der Koningen Hoven, en verhaelt ons dan offer een Hof is, dat by het Apoſtoliſche magh werden geleecken? Voor ſoo veele de eedele verſtanden belanght, die altijd daerinne bloeyen, daer van is ’t onnodigh te ſpreken: Want daer in worden geboren en komen oock van buyten in, de aldergeluckighſte verſtanden, die aldaer, als het goud in den oven, geſuyvert en gefijneert werden: Hier uyt komt het, dat veele met een broeck vol winds en opgeblaſen van hovaerdye in Romen verſchijnen, en vermetelijck haer laeten duncken, datſe wat weeten, diewelcke daer nae ſoo needrigh als een Lam, en dat vol beſchaemtheyd, daer uyt ſcheyden, maeckende geen rekeningh aldaer te blijven, om datſe aldaer haer naeme en glants verlieſen, even gelijck de Revieren die ſich in een groote Zee ſtorten. Swijgh Juſtus Lipſius, die in u eerſte boeck in den xxiii brief, Romen derft verwijten dat het is een woeſte en verwarde [ 302 ]ſtad, en dat gantſch Italien ongehavent en ongebouwt is, ſoo van lof als van ſchriften. Al even eens als of al zijne wijsheyd niet gegrondet waere op de oude Romeynſche Schrijvers, hebbende oock geleert by de nieuwe Italianen, ſoo van Beroaldus, M. A. Sabellicus, &c. en ontallijcke andere. Maer hoe kan hy Italien ongehavent van ſchriften naemen, daer het alle andere Landen, wel dobbel in de ſchriften te boven gaet? Want het is niet alleen overvloedigh in de oude Romeynſche, maer oock in haere eygen taele, vol van ſchoone Wercken, doorwrochte Poëſien, gehavent en bevalligh tot vergelijckinge van de oude Griecken en Latijnen. En om niet te gaen weyen door den verleeden tijd, ſoo vintmen tegenwoordigh alleen in ’t Collegie van de Cardinaelen, Hiſtoriſchrijvers, Redenaers, Rechtsgeleerden, Philoſophen en Theologanten, ſo eervaren en overvloedigh in de ſchriften, datſe alle andere Volckeren daer door konnen beſchaemt maecken, als Bellarmin in de Theologie en Philoſophie, Mantica en Tuſcus in de Rechten, Aſcan. Colonna in de Welſprekentheyt, en Baronius in de Hiſtorien: waer van men kan ſeggen ’t geene Varro van Auguſtinus ſeyde, dat hy ſoo veele hadde geleſen, dat het te vervvonderen vvas, dat hy tijd hadde om te ſchrijven, en dat hy ſoo veele hadde geſchreven, datmen qualijck konde geloven dat iemant ſoo veele konde leſen. En ſoo men alle andere Schrijvers wilde onderſoecken ſoo Romeynen als Italianen, en dat ſoo wel in verſcheyden Collegien, als beſondere Huyſen, men ſoude buyten twijfel een oneyndlijck getal vinden: Ick ſwijge noch ſoo men Italien ſoude willen doorloopen, dat vol geleerde Mannen ſteeckt, doch inſonderheyt Romen: waer over Petrarcha met groote reeden ſtaende hielt, dat het goed was een Italiaen en een Rooms burger te weſen. Ick ben, ſeght hy, een gebooren Italiaen; Ick roeme my een Roomſch Burger te weſen, waer van niet alleen ſoo veele Vorſten en Princen des Werlds hebben geroemt, maer ſelve Paulus die daer ſeyde, dat wy hier geen blijvende ſtad hebben, maeckte nochtans Romen tot zijn Vaederland. Doch laet ons totte beeldniſſe keeren: En ſoo de Liefde van ’t Romeynſche Vaederland, geſcheurt zijnde van ſekere nijdſuchtige, overbergſche Schrijvers, die ’t weynigh zijn toegedaen, my heeft gedrongen om ’t ſelve te verdedigen en te prijſen, ſoo ſal ’t nochtans niemant verdrieten, dat het ons gemeen Vaderlant is. De kroone van gras is een teyken van de liefde des Vaderlants, diemen aen eenen Burger plagh te vereeren, die ſijn Vaderland van de belegeringe der Vyanden hadde verloſt. En dit wierde aldus onderhouden, en quam heer van de plaetſe daer de belegerde waeren ingeſloten. Deſe kroone wierde van den Raed vereert aen Fabius Maximus, die in de tweede Carthagineeſche oorloge, de ſtad Romen van de belegeringe verloſte: en deſe was de eedelſte en eerlijxte belooninge, diemen aen een krijghsman, voor zijne verdienſte, koſt vereeren: jae men koſt niet meerder doen. Want wie ’t geheele lichaem des Vaederlands helpt, die helpt oock een yder Burger, zijnde die een lidt aen ’t Vaederland. Ick ſegh meerder, dat die geene, die aen een lidt hulpe betoont, geeft oock heyl aen ’t geheele lichaem: En derhalven wie eenen Burger verloſt, helpt oock het Vaederland. Want het is een vorderlijcke ſaecke aen een ſtad, de behoudeniſſe van een treflijck en behulpſaem Burger. En hierom wierde noch een andere van eyken loof, aen die geene vereert, die eenen Burger in den ſlagh by ’t leven hadde behouden. Van Eycken wierdeſe gemaeckt, om dat de alderoudſte haer voedſel van de eyckels trocken, en daer by leefden, gelijck A. Gellius verhaelt: En Plutarchus ſegt mede, datmen de Liefde van ’t Vaederland, voor eerſt behoort te omhelſen, doch in ’t gemeen, het geheele Vaederland, en ten tvveeden een yder Burger in ’t beſonder, ten meeſten voordeel, vertrooſtinge en ruſte van de ſtad.
De diepe poel voor zijne voeten, en de wapenen, die hy onverschrocken vertreet, drucken uyt, dat hy alle gevaer des levens veracht, die hem uyt Liefde des Vaderlands ſoude mogen overkomen; gelijck Anchurus de ſoone van den Koningh Miclas van Phrigien, en de Romeyn Marcus Curtius, die ſich vrywilligh, voor de behoudeniſſe van ’t Vaederlant, ſtorte in de peſtilentiale aerdklove: en duyſent andere, die in mannelijcke aenvallen en tochten, haer bloed, voor de Liefde van ’t Vaederland, hebben uytgeſtort. Neſtor de vermaerde Capiteyn, willende den vermaerde Trojanen moet geven, om tegen de Griexſche ſcheeps-vloot ridderlijck te vechten, vermaent haer, ſoo iemant hierover ſoude komen te ſneuvelen, dat het ſoet [ 303 ]en eerlijck ſoude weeſen voor ’t Vaederland te ſterven, alwaer hy ſeyt:
Gaet vry dees groote vloot te keer,
Want wie gewont of ſtort te neer,
Hy ſterft met lof. Het is geen ſchand,
Te ſterven voor zijn Vaederland.
Horatius ſeght mede, dat hen ſoet en betaemlijck is, voor ’t Vaderland te ſterven. Lucianus ſeght in ’t lof van ’t Vaderland, dat het in de krijghs-aenmaeningen ſeer voorderlijck is, wanneer men ſeyt, dat de krijgh voor ’t Vaderlant wort aengenomen: En hy ſeyt datter niemant is, hoe bangh en verſaeght hy oock zy, vreeſende voor gevaer en den dood, die hoorende de kracht van ’t ſoete woord Vaderland, niet terſtont ſoude moedt ſcheppen en manhaftigh zijn, om door verbintniſſe en Liefde zijn Vaderland te helpen, aengeprickelt zijnde, door de ſpoore van eere, om in ſijn leven, een naeme voor ſich ſelve, en voor ſijn geſlachte te verkrijgen; gelijck Pindarus het ſelve in ſijne Iſthmiſche ſpeelen, met een ſoet geſangh, overvloedigh verhaelt, en dat over de overwinninge van Sterpſiades van Theben, wiens Oom Maternus voor ’t Vaederland ſtierf, daer hy ſinght: zijns Ooms toenaem heeft het gemeen, een groote glans gegeven, wiens dood de vermaerde Mars een gulde Helm heeft toegebracht, maer zijne eere kan oock in ’t tegendeel met zijne daeden over een komen. Want hy ſal voor ſeker weeten, dat die geene, die in deſe duyſtere wolcke, een hagelbuy van bloet van ’t waerde Vaederland afkeert, en den ondergangh van den burgeren, door een tegenſtrijdige heerkracht verdrijft, die ſal groote eere ophoopen, en dat niet alleen terwijl hy ’t siet, jae oock als hy ſal zijn geſtorven. Maer na my dunckt, koſt Sterpſiades weynigh aenwas van eere hier uyt trecken, ter gedachteniſſe en name van ſijnen Oom, overmits het ſonder eenige vergelijckinge is. Meerder eere is het voor ’t Vaederland te ſterven, als te leven in de Iſthmische, Nemeiſche, Pythiſche en Olympiſche feeſtſtrijden, die van Pindarus zijn geſongen. Om deſe reeden laet ons dencken, dat de Wetgever Licurgus, en de Koning van Lacedemonien belaſt hebben, datmen geene naemen op de graven mocht houwen, dan van doorluchtige Mannen en Vrouwen, die eerlijck, in den ſtrijd, voor ’t Vaderland, waren geſtorven. En dat die dan alleene der gedachtniſſe waerdig wierden geacht. Het ontſtelde den Philoſooph Xenophon van Athenen, al een weinig, dat terwijl hy de offerhande pleegde, en hem de tijdinge wierde aengebracht, dat zijn ſoone Grillus was geſtorven, hy de kroone van ſijnen hoofde nam: maer ſtrax daer op vragende, op wat wijſe hy was geſtorven, wierde hem geantwoort, dat hy kloeckmoedig in den ſtrijd voor ’t Vaderland vas omgekomen: als hy dit hadde verſtaen, ſette hy van nieuws de kroone weder op ’t hoofd, vertoonende dat hy meer blijdſchaps hadde door de eere en dapperheyt van ſijnen ſoone, als ſmerte over ſijn doot en verlies, ſeggende tegens die gene die hem de droeve tijdinge aenbrachte, Ick hebbe den Goden gebeeden, dat zy my geenen onſterflijcken noch langlevenden Soone wilden geven, alſoo ick niet weet of hem dat nut is, maer dat hy mocht vroom zijn, en een Liefhebber des Vaederlands.
Vyt deſe beſondere dingen kanmen oordeelen, dat het krijghsmans kleed, ſeer wel totte Liefde des Vaderlands paſt, ſtaende altijd en in alle voorvallen, als een goed burger, vaerdigh en bereyt om met de wapenen in de vuyſt, voor ’t Vaederland te ſterven, en ſijnen openbaeren Vyand door alle middel tegen te ſtaen: In der waerheyt, indien een goed vriend, in der nood, wort gekent, alſoo wort oock de Liefde des Vaederlands niet beter geſien, als in dringender nood des oorloghs: alwaer een yder, die ’t ſelve bemint, ſijn leven en welvaert voor ’t Vaderland ſtelt. Hier van hebben ons de Oude een ſonderlinge voordaet naergelaten, in de Liefde des Vaederlands, als hebbende daer in klaere en blijcklijcke teyckenen van Liefde vertoont, gelijck de Horatii, Decii, en de Driehondert, oock de ſes Fabii, die van duyſent Liefhebbers gevolght wierden, diewelcke al te ſaemen met eere en lof kloeckmoedelijck haer leven in de waeghſchaele hebben geſtelt, om de groote Liefde, die zy Romen, haer Vaederland, toedroegen.