Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants/Imaginatione

‘Imaginatione. Inbeeldinge’ door Cesare Ripa

Afkomstig uit Cesare Ripa et al. (1644) Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants, Amstelredam: Dirck Pietersz Pers, p. 216-217. Publiek domein.

[ 216 ]

Imaginatione. Inbeeldinge.

EEn Vrouwe in verſcheyden verwen gekleet, hebbende ſteyle hoofdhayren, en wiexkens aen beyde hoofdſlaepen, gelijck Mercurius, en tot een kroon heeftſe verſcheyden beeldekens van helder bruyn, hebbende de oogen ten Hemel gekeert, ſtaende in gedancken, als ofſe in den geeſt was opgetogen, houdende d’eene hand boven d’ander op de borſt.
De inbeeldinge, ſeght Ariſtoteles in ’t iii b. van de ziele, is een beweginge, die in der daed, van de ſinnen heerkomt: te weten een kenniſſe van ’t geene dat de andere ſinnen, ſoo wel de gemeene als oock de uytwendige hebben gehoort, en gelijck hy oock in ſijn ii boeck van de ziele ſeyt, iſſe gemeen mette Menſchen en Dieren. ’t Welck oock van Themiſtius te gelijck in ſijn iii boeck van de ziele is uytgeleyt, alwaer hy ſeyt dat de inbeeldinge volmaeckt en onvolmaeckt is. En om dit van ſtuck tot ſtuck te verklaeren en haere beeldniſſe uyt te leggen, ſullen wy [ 217 ]ſeggen, dat het kleed met verſcheyden verwen, bediet, dat de inbeeldende kracht, de fantaſien of inbeeldingen, van al ’t geene haer oock vertoont wert, door de uytwendige ſinnen, ontfanght. Daerom bediet deſe verſcheydentheyt van de verwen, het groot onderſcheyt van deſe voorwerpſels.
Met ſteyle hoofdhayren, en met vleugels aen de hoofdſlaepen wortſe geſchildert, ten aenſien van de ſnelle en haeſtige werckinge van deſe kracht, in ’t aenvatten van de fantaſien, als mede om dieſelve aen ’t verſtand te vertoonen: Wy ſullen daer by voegen dat deſe inbeeldinge ſich ſtadigh beweeght, ſoo wel in ’t ſlaepen als in ’t waecken.
De kroone met verſcheyden beeldekens verciert, bediet, dat de inbeeldende kracht, gelijck de Medicijns ſeggen, haere ſitplaets heeft in ’t eerſte velleken van de herſſens, ’t welck in ’t voorhoofd is, en dat de gemeene ſinnen aen de inbeeldende kracht verſcheyden gedaenten, of fantaſien, die alſoo van de Philoſophen genaemt zijn, overleveren: en door deſe kracht komt de inbeeldinge, welcke kracht, als de aldereedelſte, alle de andere ſinnen onderdanigh zijn.
Zy ſtaet als in gedancken en afweeſigh, houdende beyde handen over den anderen, om te betoonen, dat terwijl de andere uytwendige hoedanigheden en ſinnen, geene werckingen doen, niet te min ſoo werckt deſe kracht dickwijls, als wy ſlaepen, waer van wy veele voorbeelden hebben, die van Valeriola, in ’t 2 boeck van ſijne obſervatien of waernemingen, als mede van Sextus Empiricus in ’t leven van Pyrrho en veele andere zijn beſchreven. En alhoewel C. Galenus dickwijls hadde geſeyt, dat ſulx niet koſt geſchieden: niet te min, in ſijn 2 boeck van de beweginge der Muſculen, ſoo bekent hy, alſo hy ’t door de eervaerentheyt hadde beproeft, dat het de waerheyt was. En dit geſchiet, om dat de geſeyde kracht, die fantaſien, dieder zijn ingedruckt, overbrenght aen de ſinnen in de nachtwaecken. En dat plagh veeltijts te gebeuren, aen die geene, die vol van opſtijgend, ſchuymachtigh en heet bloed zijn, en die overvloet hebben van ſeer heete geeſten: oock aen ſnelle, weeck-gebacken en kleyne perſoonen, die een groote vluchtigheyt van geeſten, en een heel wreet gemoed hebben.
Ariſtoteles ſeght van de gemeene beweginge der Dieren: het Geſicht en de Inbeeldinge behouden de kracht van de werckende dingen, en door de beginſelen van ’t woord, komenſe totte ſin van ’t geſichte, als tot het eedelſte, en om dat het geſichte niet kan doen ſonder licht, ſoo hebben de Griecken het woort Fantaſie genomen, ’t welck van φως het Licht, en van φαινω Lichten heerkomt.
De wonderlijcke werckingen die deſe inbeeldinge doet, zijn van Marcellus Donatus, in ſijne wonderlijcke Medicinale hiſtorie overvloedigh verhaelt.