Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants/Lode

‘Lode. Lof’ door Cesare Ripa

Afkomstig uit Cesare Ripa et al. (1644) Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants, Amstelredam: Dirck Pietersz Pers, p. 306-307. Publiek domein.

[ 306 ]

Lode. Lof.

EEn ſeer ſchoone Vrouwe met een heerlijcke en luchtige kleedinge van wit ſatijn, en die op de borſt een koſtlijcke Bagge heeft, alwaer een Jaspis in ’t midden ſtaet: en ſeyt Plinius dat het een klaere en groene ſteen is. Op ’t hoofd ſalſe een Rooſekrans hebben, en in haer hand een Trompet om te blaeſen, waer uyt een ſeer groote glans vlieght. Houdende haer ſlincker arm recht uyt, wijſende mette voorſte vinger nae eenige beſondere perſoonen.
Zy wort ſchoon gemaelt, om datter geen ſaecke is die aengenaemer en verheughlijcker is als het Lof. Want onſe ooren beminnen de woorden veel meer, die tot ons Lof geſchieden, als de alderlieflijxte Muſijck of Snaerenſpel. Met wit wortſe gekleet, om dat het waerachtige Lof behoort ſuyver en oprecht te zijn, en niet als de Vleyinge, diewelcke een Vyandinne en konſtige bedriegſter is van de Waerheyt. En hierom moetmen letten, dat het Menſchlijcke Lof van tweederleye ſlagh is, te weten, waerachtigh en bedrieghlijck. Het waerachtige Lof, is, waer door de deughdſaeme Menſchen in der daet en waerheyt worden gepreſen. Het valſche Lof is het geen, waer mede de ondeugende met een waerſchijnend Lof worden geroemt. Maer wy verſtaen ’t van de goede, en daerom moetmen weten dat die geene, die in der daed prijswaerdigh zijn, deſe hoedanigheden behooren te hebben, als vromigheyt des levens, oprechtigheyt des gemoeds, openhertigheydt, geleertheydt, wijsheyt en diergelijcke dingen, doch boven al de vreeſe Gods en Liefde tot zijn evennaeſten, met ſuyverheydt des herten.

Hier over ſeght David, de oprechte ſullen gepreſen worden, gelijck oock Salomon ſeyt, en elders over al is te leſen. Maer men vint van ’t lof der booſen in de H. Schriftuyre recht het tegendeel, als Syrach ſeyt, daer is geen oprecht lof in den mond des Sondaers. En daerom moetmen [ 307 ]’t ſelve vlieden. Oock hebben de Heydenſche Philoſophen daer over een ſchrick gehadt. Waer over een ander Philoſooph ſeyt, acht dat ſoo ſchandigh dat ghy van den booſen wort gepreſen, als of ghy om ſchandige dingen waert gepreſen.
De Bagge mette Jaspis, gelijck de Natuyrſchrijvers verhaelen, wort voor de bevalligheyt genomen, deſe ſeggen dat deſe ſteen, door een verborgen kracht, dieder in gevonden wort, aengenaemheyt aenbrenght, in die, dieſelve by ſich draeght, en tot meerder klaerheyt, om dat het Lof deſe koſtele Bagge draeght: en dit ſullen wy beveſtigen, mette verklaeringe van de Rooſe, die oock dieſelve Hierogliphiſche aert heeft.
De krans van Rooſen worter vertoont, om datſe ſeer ſchoon en ſoet van reuck zijn. Soo verkrijght oock het Menſchlijck Lof, door haere ſchoonheyt, haere aengenaemheyt als een Rooſe, van andere luyden. En door den krans en de kroone, wort het Lof Godes verſtaen, weſende ’t ſelve een Spheriſche beeldnis, ſonder begin en ſonder einde: alſoo is het Lof Godes oock eeuwigh ſonder begin of einde, en daerom moetmen weeten, datmen tweederleye maniere van Lof vind, te weten, het Menſchlijcke en Godlijcke. Het Godlijcke Lof is, waer door God wort gepreſen en groot gemaeckt. Het Menſchlijck Lof is, ’t welck den Menſche prijſt en verheft: Maer van ’t Godlijcke, daer van is de H. Schrift vol. Looft God alle ghy Volckeren, ſeyt de Propheet ende doorgaens. Auguſtinus ſeyt dat dit Lof niet alleen van de H. Mannen en Propheten wort uytgeſproken, waer dat datſelve oock vertoont wort door alle geſchapene dingen: Alles wat God gemaekt heeft looft den Heere. Noch ſeit hy, ſien wy dit uytdrucklijck aen de Vogeltjens, die nimmermeer ophouden het Lof Godes te ſingen, op de beſte maniere als zy konnen. Singht niet de Leeuwerck en de Nachtegael het Lof haers Scheppers totter dood toe? Maer niet alleene de Vogels en de andere Dieren loven God, maer oock de Planeeten en de Hemelen, gelijckmen, by Iob, klaerlijck leeſt xxxviii cap. Waer waerdy doen my de Morgenſterren loofden, en alle kinderen Godes vrolijck waeren? En ſoo dit waer is, gelijck ’t ſeer waerachtigh is, dat alle ſchepſelen Godes God loven, waerom gaen wy niet met David, en ſeggen, alle Geest love den Heere. En dit Godlijck Lof wort door de kroone en Rooſekrans vertoont.
Het bewijs van ’t blaesen van de Trompet, waer uyt een groote glants vlieght, bediet het goed geruchte en de doorluchtigheyt van de naeme der geener, die in der waerheyt lofwaerdigh zijn. En hier over ſtelden de Romeynen, op de ſpitſe van den Tempel van Saturnus, de drietoonige Trompetten met de ſteerten, die bedeckt en verborgen waeren. Willende daer mede uytdrucken, dat de Hiſtorie van de verleden geschiedeniſſen, in den Tempel van Saturnus, tot onſen tijde, bekent en klaer waeren, als met levender ſtemme. En datſe alſoo waeren uytgebreyt, datſe nimmermeer konden uytgewiſcht werden. Maer dat de dingen die voor Saturnus tijd geſchiet waeren, duyſter en onbekent waeren, ſtaende onder de duyſterniſſe verborgen. En dit wort door de ſteerten van de Tritons uytgebeeld, die verborgen zijn en ſich nae de aerde buygen.
De ſlincker arm hout zy recht, wijſende met den vinger op eenige beſondere perſoonen, om dat het Lof een reeden is, die eens anders grootheyt doorluchtig maeckt; gelijck S. Thomas ſeyt, want alles wat eenige deughd over ſich heeft is prijſelijck. En daerom ſeyt Perſius in ’t eerſte Schimpdicht:

V weeten is een ydel niet,
Soo ’t geen ghy weet geen ander ſiet:
’t Is heerlijck dat m’een dapper Man
Strax metten vinger wijſen kan.

En tot meerder verklaeringe, verhaelt de Philoſooph in ’t eerſte van de Welſprekenskonſt, dat het Lof een uytſpraeck is, dieder vertoont de hoogheyt en grootheyt van de Deughd: Daerom worter geſeyt, dat Cato Lof en prijſwaerdiger was, om dat hy de ſnoode gebreecken uyt Romen hadde verdreven, als Scipio, die die van Carthago in Africa hadde overwonnen. En dit geschiet, gelijck dieſelve Philoſooph ſeyt, om dat het Lof eygentlijck op het werck ſiet.