Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants/Vgualita

‘Vgualita. Gelijckheyt’ door Cesare Ripa

Afkomstig uit Cesare Ripa et al. (1644) Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants, Amstelredam: Dirck Pietersz Pers, p. 144-146. Publiek domein.

[ 144 ]

Vgualita. Gelijckheyt.

EEn Vrouwe die mette rechter hand een Weeghſchaele hout, en in de ſlincker een neſt met jonge Swaluwen, die de Moeder te eeten geeft.
Door de Weeghſchaele wort verſtaen de oprechte en waerachtige rechtvaerdigheyt, die een ygelijck geeft, dat hem toebehoort.
Door de Swaluwe in ’t neſt, als boven, verſtonden de Egyptenaers een Man, die aen ſijne kinders, in gelijcke deelen, ſijne erfniſſe uytdeelt, en te gelijck een Prince, die in ſijn onderhout van koſt, kleederen en eygene gemacklijckheden, niet wil boven andere uytſteken, maer die ſich met ſijne Burgeren wil gelijck ſtellen: Even als de Swaluwe doet, die nimmermeer, tweemael, ſijne Iongen de ſpijse toereyckt, aen wien hy dieſelve eens heeft uytgedeelt, maer onderhout die op eenderleye maniere.
Van deſe gelijckheyt is de Keyſer Hadrianus een ſeer groot lief hebber geweeſt, die in ſijne gemeene spijſe de maniere van Homerus wilde hebben onderhouden, als die aen niemant ſijne gewoonlijcke ſpijſe liet gebreck hebben. Iae hy beſtelde dickwijls, dat op ſijne taefel ſobere gemeene koſt ſoude worden geſtelt, en dat om alle oorſaecke wegh te nemen, aen die geene, diewelcke uyt hovaerdigheyt of anders met hem ter taefel [ 145 ]gingen, ten eynde zy hem niet ſouden beſtraffen, dat de leckerheyt, van monde, in hem ſoude heerſchen. Want hy wiſt ſeer wel, dat om de gemoederen der Volckeren metten Prince te vereenigen, niet noodiger was, als met achtbaerheyt en Majeſteyt van den Scepter, alle Onderdaenen te verbinden, en yder in de Gelijckheyt, te doen leven. Wetende dat de kracht van ſijne natuyre haetelijck, maer gematight zijnde, datſe lieflijck was en goedertieren. Overſulx beſchickte Phaleas van Carthago, een groot lief hebber van de Gelijckheyt, dat in de Stad, alle de middelen en beſittingen aen yder Burger ſouden gelijck zijn, en dat om den haet en nijd, die onder haer was, wegh te nemen, gelijck Ariſtotel. in het tweede boeck van ſijne ſtaet-regeeringe ſeyt, alhoewel ’t ſelve op het laeſte, ſoo geheel niet wierde toegeſtemt: want de eedele en treflijckſte Mannen wilden het gemeen ongeval, met het ſlecht en veracht Volxken, niet gelijck dragen, waerover dickwijls twiſt en kibbelinge ontſtont. Maer ſoo daer recht wort aengemerckt, waer de rechte Gelijckheyt, weſende het opperſte goed van een Stad of Republique, geſocht wort, ſoo volght nochtans niet, dat, het geene ’t welck buyten deſe Gelijckheyt gaet, daerom tot ſchade van de Stad of Gemeene beſte ſoude gedyen. Waer uyt dan geoordeelt wierde, dat een Man, die in volmaecktheyt van Deughde, boven andere, uytſtack, door ſijne verheventheyt en uytnementheyt de Gemeente ſoude ſchadelijck zijn. En overſulx hebben de Griecken, diewelcke Vinders van alle goede Burgerlijcke Wetten geweeſt zijn, en inſonderheyt die van Athenen, wel geweeten dat de geene, die de Republique ſchaedelijck was, ſtraffe verdiende: Maer iemandt om ſijne uytnemende Deughd te ſtraffen, dat was een groote ſonde. Derhalven hebben zy een eerlijcke ſtraffe bedacht, om het rechtvaerdigh of onrechtvaerdigh vermoeden, te onderdrucken, ’t welck zy van eenigh uytſtekent dapper Man hadden, noemende dieſelve ſtraffe Oſtraciſmus; gelijck oock, wanneer iemandt ſich kende vol van bloed, en van een ſeer ſtercke en wackere natuer te zijn, ſoo ſpeende hy ſich wat van de ſpijſe, hebbende voor een gebruyck ſich een ader te doen openen, om in dit gebreck niet te geraecken, waer in veele, door te groote wackerheyt van haere kracht, plachten te vervallen: treckende te gelijck uyt Plutarchus, terwijl hy van ’t Oſtraciſmus ſpreeckt, dat dit het Volck als een Medicijne, voor een ſeeckere geſtelde tijd plagh te dienen, verplaetſende buyten de Stad voor den tijd van tien Iaeren, ſoodanigh Burger, diewelcke boven andere uytbromde, ’t zy door eere, Rijckdoom, of grootdunckentheyt, in welcken tijd hy aldaer afſienlijck en niet was te lijden, ſtraffende met deſe ſtraffe alleene doorluchtige perſoonen: Waer by dieſelve Schrijver noch ſeght, dat Hiperbolus een ſnoode boeve, ſoeckende met deſe Wet en gelijcke boete te ſtraffen, eene van de drie treflijcke Burgeren van Athenen, als Feacus, Nicias en Alcebiades, ſoo viel de ſtraffe, tegens haer aert, op den kop van deſen moetwilligen Hiperbolus en op ’t ander gemeen en ſlecht Volxken, om met gelijcke boete geſtraft te worden: Maer het gebeurde, dat deſe ſtraffe in deſe perſoonen geſchent zijnde, dieſelve daer nae geheel wierde wegh genomen. De ſtraffe wierde Oſtraciſmus geheeten, nae een ſteentjen ’t welck Oſtracus genaemt was, waer op de Burgeren den naeme teyckenden, van die zy wilden uyt der Stadt gebannen hebben, welcke ſteen zy daer nae wierpen, op een plaetſe van de Merckt, die met tralien was omſlooten, waer van het getal al over de ſes duyſent moſt weſen, om de ſtemmen wegh te draegen. Dieſelve Schrijver ſeyt, in ’t leven van Alcibiades, dat deſe ſtraffe van Oſtraciſmus, niet ingeſtelt was, om de bedroefde te ſtraffen, maer alleene om de al te groote hooghmoedigheyt van andere te maetigen: en daerom wierde zy met een ander naeme moderatione of tuchtinge genaemt, diewelcke geſchiede ter begeerte van de Benijders, die alſdan haere tegenſtrijdige in tien Iaeren, voor haere oogen, niet ſagen: Door wiens afweſen haere ſmerte, die door ’t dagelijx ſien, aenwies, in haer wat wierde verkoelt, die anders booſlijck haere gemoederen doorboorde. Ariſtoteles handelt van deſe ſtraffe in ’t tweede boeck van ſijne Politica, noch breeder, ſeggende: Waerom van de Steden, daer ’t Volck regeerde, de Oſtraciſmus gevonden was: om dat deſe Steden de Gelijckheyt in waerden hielden. Derhalven wieder ſchijnt, door Rijckdoom, of al te veel Vrienden, of om andere te groote Mogentheyt, boven andere uyt te ſteecken, ſal voor ſeeckere geſtelde [ 146 ]tijd uyter Stadt gebamen worden. Alwaer men ſiet dat hy dit ſelve toeſtemt, maer hy ſtelt geen tijd, verdedigende den Raed van Periander, die hy aen Traſibulus gegeven hadde, van dat hy de verhevenſte ayren, ſoude uyt de andere wegh doen. Deſe maniere van ſtraffe, behaeghde Auguſtus, maetigende dieſelve met een ander woord en naeme, gelijck Tacitus ſeyt in ’t iii boeck in ’t verhael van Sillanus, uyt het geſlachte van de Iunii, die met eene van Auguſtus Nichten overſpel bedreven hebbende, daer tegens niet anders dede, dan dat hy hem te verſtaen gaf, dat hy aen Sillanus ſijne Vriendſchap ontſeyde: Welcke woorden, van ontſegginge van Vriendſchap, Sillanus verſtont, dat hem, in ſeeckere maniere, de ballinghſchap wierde toegeweſen: en ſonder vertreck, ſoo gingh hy van ſelve in ballinghſchap, waer uyt hy niet wederkeerde, voor dat hy van Tiberius in ſijn Vaderland wierde herſtelt. Wy ſouden veele dingen tot ons bewijs konnen voortbrengen, maer om onſe reeden kort te maecken, ſullen wy beſluyten, dat deſe Gelijckheyt van een ygelijck wort bemint en omhelſt, die oock in de Natuyre ſelve en in de temperatuyre of gemaetightheydt van des Menſchen lichaem, wort aengemerckt, ’t welck terwijl het vereenight, en niet ontſtelt of oploopende is, door te grooten overvloet van vochtigheden of overtolligheyt van d’een of d’ander, ſoo blijft het ſtil en vereenight, en het licchaem behout ſich geſont en volmaeckt, en dat door een beſcheydene uytdeelinge van ’t bloed, dat ſoo wel aen de naeſte als aen die verder afgeſcheydene deelen, wordt verſpreyt.