In het jaar 2000 (Bellamy 1890)/17
| ← XVI. | In het jaar 2000 door Edward Bellamy
XVII. |
XVIII. → |
HOOFDSTUK XVII.
Ik vond de inrichting van het pakhuis even merkwaardig als Edith mij beschreven had dat zij was, en geraakte zelfs in geestdrift over het werkelijk treffende voorbeeld dat daar geleverd wordt van de onbegrensde deugdelijkheid die arbeid krijgt door een volmaakte regeling. Het pakhuis werkt als een reusachtige molen, waar waggon- en scheepsladingen vol goederen worden uitgestort, die het aan de andere zijde verlaten in pakken van ponden en onsen, ellen en duimen, maatjes en vaten, in verband met den oneindig samengestelden eisch van de stoffelijke behoeften van een half millioen menschen. Dr. Leete, met behulp van gegevens die ik hem verstrekte met betrekking tot de manier waarop in mijn tijd goederen verkocht werden, becijferde eenige verbazingwekkende uitkomsten in bezuiniging door het moderne stelsel verkregen.
Toen wij naar huis gingen, zeide ik—"na wat ik van daag gezien heb, bij wat gij mij verhaald hebt en wat ik van uwe dochter vernam in het stalen-magazijn, ben ik thans vrij wel op de hoogte van uw systeem van verdeeling van goederen en hoe gij daardoor de diensten van een tusschenhandel missen kunt. Maar ik zou gaarne iets meer weten van uw stelsel van productie. Gij hebt mij in het algemeen verteld hoe uw arbeidsleger is ingericht, maar wie bestuurt den arbeid? Welke hoogste autoriteit beslist wat in deze afdeeling zal worden gedaan, zoodat van alles genoeg wordt voortgebracht en toch geen ar[ 142 ]beid verspild? Het schijnt mij toe dat dit een verbazend gecompliceerde en moeilijke taak is, die buitengewone bekwaamheden vergt."
—"Dunkt u dat waarlijk? Ik verzeker u dat dit niet zoo is, maar integendeel zoo eenvoudig en berustende op zulke duidelijke en gemakkelijk toegepaste beginselen, dat de ambtenaren in Washington, die dit werk verrichten, enkel menschen van gezond verstand behoeven te zijn om er zich tot algemeene tevredenheid van te kwijten. De machine die zij besturen is ongetwijfeld zeer uitgebreid, maar zoo logisch samengesteld en zoo eenvoudig van werking, dat zij bijna vanzelf gaat, en alleen een dwaas haar zou kunnen verstoren, gelijk u zult toestemmen na een paar woorden van verklaring. Nu gij al een vrij goed inzicht hebt van het verspreidingssysteem zullen wij daarbij beginnen. Zelfs in uw tijd waren beoefenaren van statistiek in staat u te zeggen welk getal ellen katoen, fluweel, wol, vaten meel, aardappelen, boter, paren schoenen, hoeden en parapluies jaarlijks door de natie werden gebruikt. Wegens de omstandigheid dat de productie in particuliere handen was, en dat men geen middel had uw statistieken van verspreiding te verkrijgen, waren die cijfers niet nauwkeurig juist, maar toch bijna. Tegenwoordig, nu elke speld die het nationale pakhuis verlaat, opgeteekend wordt, zijn de cijfers van verbruik in een week, een maand, een jaar, die telkens aan het eind van zulk een tijdsverloop in handen van de betrokken beambten komen, natuurlijk precies. Op deze getallen, met een speling voor toe- of afneming van vraag door bijzondere oorzaken, wordt de begrooting, voor een jaar bijvoorbeeld, gebaseerd. Deze begrootingen met eenige ruimte voor de zekerheid, nadat zij door het algemeen [ 143 ]bestuur zijn aangenomen, ontheffen de ambtenaren voor den verkoop van alle verantwoordelijkheid totdat de goederen door hen ontvangen zijn. Ik spreek van begrootingen over een geheel jaar, maar in den regel loopen zij alleen over zoo lang in het geval van stapelartikelen, waarbij op een voortdurend gelijkmatige vraag kan worden gerekend. In de groote meerderheid van kleinere industrieën, waarvan de artikelen aan veranderingen van mode en smaak onderhevig zijn en afwisseling noodig is, houdt de productie ongeveer gelijken tred met de consumptie, en geeft de verloop telkens begrootingen op den grondslag van wekelijksche vraag.
"Nu is de geheele voortbrenging verdeeld in tien groote afdeelingen, die elk een groep van verwante bedrijven vertegenwoordigen, en elk afzonderlijk bedrijf wordt op zijn beurt door een afzonderlijk bureau vertegenwoordigd, dat een volledig statistisch overzicht bezit en bijhoudt van de betrokken nijverheid, den staat van het artikel en de middelen tot verbetering. De begrootingen van het departement van verkoop, na goedkeuring door de regeering, gaan als bestellingen naar de tien afdeelingen, die hen verdeelen over de ondergeschikte bureaux voor de vakken en deze zetten iedereen aan het werk. Elk bureau is verantwoordelijk voor de taak die hem is opgedragen en deze verantwoordelijkheid wordt bekrachtigd door inspectie vanwege de hoofd-afdeeling en vanwege de regeering; terwijl het departement van verkoop de goederen niet aanneemt zonder toezicht; eindelijk, als in de handen van den consument eenig voorwerp ongeschikt blijkt te zijn, maakt ons stelsel mogelijk dat de fout bij den oorspronkelijken vervaardiger kan worden opgespoord. De productie van zaken voor particulier verbruik vereischt [ 144 ]niet de geheele werkkracht van de natie. Nadat de noodige hoeveelheid door de verschillende vakken zijn afgeleverd, wordt het overblijvende arbeidsvermogen besteed aan het maken van vast kapitaal, zooals gebouwen, machines, ingenieurs-werk en zoo voorts."
—"Een zaak valt mij in", zeide ik, "die misschien ontevredenheid zou kunnen geven. Als er geen gelegenheid voor particulier initiatief is, hoe kan er dan waarborg bestaan dat de aanvragen van kleine minderheden van menschen om zekere voorwerpen geleverd te krijgen, waarvoor geen algemeene behoefte is, worden voldaan? Een regeeringsbesluit kan hun ten allen tijde de middelen ontnemen om hun persoonlijken smaak te bevredigen, enkel omdat de meerderheid hun smaak niet deelt."
—"Dat zou zeker tirannie zijn, antwoordde Dr. Leete, "en u kunt er op aan dat dit bij ons niet plaats vindt, aan wie vrijheid even dierbaar is als gelijkheid of broederschap. Als gij ons stelsel beter zult leeren kennen, zult gij zien dat onze ambtenaren en regeeringspersonen niet alleen in naam, maar feitelijk de helpers en dienaren van het publiek zijn. De administratie mag de productie van eenig artikel niet staken zoolang er vraag naar is. Stel dat de vraag naar een zaak zoo sterk daalt dat de fabricatie er van uiterst kostbaar wordt. Dan wordt natuurlijk de prijs evenredig verhoogd, maar zoolang als de consument betalen wil, gaat de productie voort. Of stel dat een artikel dat tevoren niet werd gemaakt, gevraagd wordt. Als de regeering aan den ernst van de vraag twijfelt, kan zij gedwongen worden tot den aanmaak over te gaan door een verzoekschrift, dat een bepaalde hoeveelheid consumptie garandeert. Een regeering, of een meerderheid, die aan het volk zou willen beduiden wat [ 145 ]het moest eten, drinken of dragen zooals immers in uw tijd in dit land gebeurde, zou beschouwd worden als een zonderling anachronisme. Misschien hadt gij goede redenen om die beperkingen van persoonlijke vrijheid te dulden, maar wij zouden ze ondraaglijk vinden. Ik ben blijde dat gij hier op gekomen zijt, want nu kan ik u laten zien hoe veel directer en deugdelijker het toezicht op de productie door elk ingezeten nu is dan in uw dagen, toen de zoogenaamde ondernemingsgeest bloeide, terwijl het eigenlijk heerschappij van het kapitaal diende te heeten, want de gewone burger had er weinig of geen deel aan."
-"Maar hoe kunt gij spreken van den prijs van kostbare artikelen?" vroeg ik. "Hoe kunnen de prijzen worden bepaald in een land waar geen strijd is tusschen koopers en verkoopers?"
—"Net zooals het bij u ging," antwoordde Dr. Leete, "U vindt dat dit verklaring noodig heeft," zeide hij toen ik hem ongeloovig aanzag, "maar het is niet moeilijk uit te leggen; de waarde van den arbeid die er aan besteed was, werd aangezien als de rechtmatige grondslag van den prijs van een voorwerp, en zoo is 't bij ons ook. In uw tijd maakte het verschil in loonen het verschil in waarde van den arbeid, nu is het het betrekkelijke getal uren waaruit de werkdag in de onderscheiden beroepen bestaat, want het onderhoud van elken arbeider is even groot. De prijs van iemands arbeid in een vak dat zoo moeilijk is dat om vrijwilligers te lokken, de uren op vier moeten gesteld worden, is tweemaal zoo hoog als in een vak daar de menschen acht uren bezig zijn. De uitkomst met betrekking tot de waarde van den arbeid is, zooals gij ziet, alsof de man die vier uren werkte, per uur het dubbele kreeg van den ander. Deze berekening toegepast op den [ 146 ]arbeid die in de verschillende bewerkingen van een voorwerp noodig is, geeft den prijs aan vergeleken bij andere voorwerpen. Behalve de kosten van maken en transport, wordt bij sommige zaken de schaarschheid in aanmerking genomen. Wat de groote stapelartikelen aangaat, waarvan altijd een overvloedige voorraad kan worden bereid, is deze faktor buitengesloten. De groote voorraad maakt dat alle golvingen in vraag of aanbod buiten spel blijven, zelfs in de meeste gevallen van slechte oogsten. De prijzen van de levensbehoeften dalen elk jaar, maar rijzen zelden of ooit. Er zijn evenwel bepaalde soorten van artikelen die voortdurend of tijdelijk ongelijk zijn aan de vraag; bijvoorbeeld versche visch of zuivel-producten die somtijds, en de voortbrengselen van hooge bekwaamheid of zeldzame grondstoffen die meestal ongelijk worden aangeboden. Alles wat men hiertegen kan doen, is den ongemakken van de schaarschte trachten tegemoet te komen. Dit wordt gedaan door tijdelijk den prijs te verhoogen als de schaarschte tijdelijk is, of voortdurend in het andere geval; hooge prijzen maakten in uw tijd dat de zaken alleen voor rijken verkrijgbaar waren, maar, tegenwoordig, nu de middelen van allen gelijk zijn, is de eenige uitwerking dat zij die de dure zaken het meest verlangen, ze ook willen betalen. Natuurlijk blijft de natie even als iedereen die in de behoeften van het publiek moet voorzien, dikwijls met kleine partijen goederen zitten door veranderingen in de mode, door ongunstig weer of verscheidene andere oorzaken. Hier moet zij van af zien te komen evenals de kooplieden bij u, en het verlies wordt bij de kosten van het bedrijf gevoegd. Wegens het groote getal koopers wien dergelijke goederen gelijktijdig kunnen aangeboden worden, is er bijna nooit moeite om ze kwijt [ 147 ]te raken met een zeer gering verlies. Ik heb u nu een algemeen denkbeeld gegeven van ons productie-systeem zoowel als van het distributie-stelsel. Is het zoo samengesteld als gij dacht?"
Ik erkende dat het zoo eenvoudig was als iets.
—"Ik ben zeker," ging Dr. Leete voort, "dat het niet bezijden de waarheid is, te zeggen dat het hoofd van een van de duizenden particuliere huizen in uw dagen, die onafgebroken werkzaam moest wezen tegen de bewegingen van de markt, de grepen van zijn concurrenten, en tegen wanbetalers, een moeilijker taak had dan de groep mannen die thans in Washington de werkzaamheden van het geheele volk besturen. En dit alles bewijst enkel, mijn waarde vriend, dat het veel gemakkelijker is iets goed te doen dan verkeerd. Het is een gemakkelijker taak voor een generaal om van boven uit een ballon, met een volledig overzicht van het terrein een millioen soldaten ter overwinning te voeren dan voor een sergeant om een peloton door het struikgewas te leiden."
—"De generaal van het leger, dat de bloem van het mannendom van het volk bevat, moet de eerste man van het land zijn, grooter dan de President van de Vereenigde Staten," zeide ik.
—"Hij is President van de Vereenigde Staten," hervatte Dr. Leete, "of liever gezegd bestaat de voornaamste taak van het presidentschap in het aanvoeren van het arbeidsleger. "
—"Hoe wordt hij gekozen?" vroeg ik.
—"Ik heb u laatst gezegd," antwoordde Dr. Leete, "toen ik den prikkel van den wedijver beschreef in alle rangen, dat de weg van bevordering voor de besten loopt door drie klassen naar den officiers-rang en van daar, door de [ 148 ]luitenantsplaatsen naar den kapiteins- of hoofdmans- en den kolonels- of opzichters-rang. Vervolgens, met een tusschenrang in sommige van de grootere vakken, komt de generaal van het gild, onder wiens onmiddellijk toezicht alle werkzaamheden van het gild worden verricht. Deze beambte is het hoofd van het bureau dat zijn bedrijf vertegenwoordigt en verantwoordelijk voor den arbeid onder zijn beheer. De generaals van de gilden hebben een prachtige positie, die de eerzucht van de meesten ten volle bevredigt, maar boven zijn rang, die vergeleken kan worden, om de militaire analogie voort te zetten, bij dien van een divisie-generaal, is de chef van een dertien groote afdeelingen, of groepen van verwante vakken. De opperhoofden van deze tien groote afdeelingen van het arbeidsleger, kunnen gesteld worden naast de bevelhebbers van uwe legercorpsen, of luitenant-generaals, die elk een twaalf- tot twintig-tal gilde-generaals onder zich hebben. Boven deze tien opper-officieren, die zijn raad uitmaken, staat de hoofd-aanvoerder, de President van de Vereenigde Staten.
"De commandant van het arbeidsleger moet alle graden en rangen onder hem doorloopen hebben, van gewoon werkman af. Laat ons zien hoe hij stijgt. Zooals ik u gezegd heb, is het eenvoudig door de uitmuntendheid van zijn gedragsstaat dat een werkman door de graden van de gewone soldaten opklimt tot het aspirant-luitenantschap. Verder wordt hij bevorderd tot den rang van kolonel of opzichter, door aanstelling van hoogerhand, bepaaldelijk gekozen uit de candidaten met de beste lijsten. De generaal van het gild benoemt voor de rangen onder hem, maar hij zelf wordt niet benoemd, maar gekozen."
—"Gekozen," riep ik uit. "Is dat niet gevaarlijk voor [ 149 ]de tucht in het gilde, door de candidaten te verleiden zich door intrigeeren den steun van hunne ondergeschikten te verwerven?"
—"Dit zou het ongetwijfeld wezen," antwoordde Dr. Leete, "als zijn ondergeschikten stemrecht hadden of iets bij de verkiezing in het midden te brengen. Maar dat hebben zij niet. Dit is juist de eigenaardigheid van ons stelsel. De generaal van het gilde wordt uit de opzichters gekozen door stemming van de eereleden van het gild, dat wil zeggen, van hen die hun tijd hebben uitgediend en hun ontslag gekregen hebben. Zooals gij weet, verlaten wij op het vijf-en-veertigste jaar het leger, en beschikken over de rest van ons leven tot eigen ontwikkeling en uitspanning. Maar natuurlijk blijft de omgeving van ons actief leven een krachtigen invloed op ons uitoefenen. De vrienden van toen blijven onze vrienden ook later. Wij worden nog altijd aangemerkt als eereleden van ons voormalig gild en onderhouden de levendigste belangstelling voor zijn welvaren en goeden naam in de handen van het volgend geslacht. In de clubs van eereleden waar wij elkaar ontmoeten, wordt over niets zoo veel gesproken als over de zaken die daarmede in verband staan, en de jonge mededingers naar hoogere rangen in het gild; die de beoordeeling van ons oude lieden doorstaan, kunnen er op rekenen dat zij hunne zaken verstaan. Op grond daarvan vertrouwt de natie aan de eereleden de benoeming van den generaal toe, en ik meen te mogen beweren dat geen enkele vroegere vorm van samenleving een keizers-corps kon hebben gevormd zoo bij uitnemendheid voor hun taak geschikt, zoowel wat betreft volstrekte onpartijdigheid, kennis van de bijzondere eigenschappen en het verleden van candidaten, bezorgdheid voor goede [ 150 ]resultaten en volstrekte afwezigheid van zelfzucht. Elk van de tien luitenant-generaals of hoofden van afdeelingen wordt weer gekozen uit de generaals van de gilden die tot een afdeeling behooren, ook bij stemming van de eereleden. Natuurlijk bestaat er een neiging bij elk gild om zijn eigen generaal te benoemen, maar geen gild van een afdeeling heeft genoeg stemmen om iemand te kiezen die niet door de meerderheid van de anderen gesteund wordt. En ik verzeker u dat het bij deze verkiezingen zeer levendig toegaat."
—"De President, denk ik, wordt gekozen uit de hoofden van de tien groote afdeelingen?"
—"Juist, maar die hoofden zijn niet benoembaar alvorens zij een aantal jaren buiten dienst zijn geweest. Het is zeer zeldzaam dat iemand al de rangen doorloopt tot het aanvoerderschap van een afdeeling lang voor zijn veertigste jaar, en aan het einde van een vijfjarigen dienst als zoodanig, is hij gewoonlijk vijf en veertig. Als hij ouder is, blijft hij in zijn rang, als hij jonger is, wordt hij niettemin uit het leger ontslagen na afloop van dezen termijn. Het zou niet goed zijn als zoo iemand weer in de gelederen terugkeerde. De tusschenruimte tot hij kan dingen naar het presidentschap, is bestemd om hem den tijd te verschaffen dat hij zich goed thuis kan gevoelen in de natie in het algemeen, en meer ingezeten is geworden dan lid van het arbeidsleger. Bovendien verwacht men dat hij zich deze periode zal ten nutte maken om den algemeenen toestand van het leger te bestudeeren, in plaats van enkel dien van de groep die hij heeft bestuurd. Uit de vorige hoofden van afdeelingen die tegelijkertijd verkiesbaar mogen zijn, wordt de president benoemd bij stemming door alle mannen die niet met het arbeidsleger verbonden zijn."
[ 151 ]—"Mag het leger niet meêstemmen over den President?"
—"Neen, zeker niet. Dat zou nadeelig voor de tucht kunnen zijn, die door den President moet onderhouden worden als algemeen vertegenwoordiger van het volk. Zijn rechterhand voor dit doel is het college van inspecteurs, een hoogst belangrijk departement in ons staatsbestuur; bij dit college komen alle klachten en mededeelingen over gebreken in de goederen, onwilligheid of onbekwaamheid van ambtenaren, of tekortkomingen in eenigen tak van openbaren dienst. De inspecteurs evenwel wachten niet op aanmerkingen. Niet alleen zijn zij er op uit om elk gerucht van fouten in den dienst op te vangen en te onderzoeken, maar het is hun taak om door stelselmatig en voortdurend toezicht op elk gedeelte van het leger, te ontdekken wat er verkeerds geschiedt voór iemand anders. De President is gewoonlijk niet veel beneden de vijftig jaar als hij wordt gekozen en blijft vijf jaar in funktie, als een eervolle uitzondering op den regel van ontslag met het vijf en veertigste. Aan het eind van zijn diensttijd wordt een nationaal congres bijeengeroepen om zijn verslag te hooren en het goed of af te keuren. Als het rapport wordt goedgekeurd, wordt hij gewoonlijk door het congres voor vijf jaar in den internationalen raad benoemd. Het congres, moet ik er bij voegen, ontvangt ook de rapporten van de hoofden der afdeelingen en een afkeuring maakt iemand onverkiesbaar tot President. Maar het is zeldzaam dat het volk aanleiding heeft om den hoogen ambtenaren anders dan dankbaar te zijn. Wat hun bekwaamheid aangaat, te zijn opgeklommen, door zoo vele en strenge beproevingen, tot hunne betrekkingen, is op zich zelf een bewijs van buitengewone gaven, en hun goede trouw wordt gewaarborgd door het [ 152 ]stelsel, dat voor geen ander motief plaats laat dan zich de achting van hunne medeburgers waardig te maken. Omkooping is onmogelijk in een maatschappij waar noch armoede noch rijkdom bestaat, terwijl het vleien van de groote menigte of kuiperij worden belet door de voorwaarden van bevordering."