Wikisource

Rijmbijbel/1 Koningen

< Rijmbijbel

Rechters 2 Koningen

f49v

bewerken
Der coninghe boec die gaet hier an
Die ieremias die heilighe man

8375

Versamerde ende selve screef
Daer die ieeste van samson bleef
So tellet dese ieeste mi
Dat tien tiden ∙i∙ heli
Rechtre was in israel

8380

Ende pape was hi also wel
Indien tiden horter na
Was ∙i∙ man hiet elkana
In ramata[1] woendi in die port
Diemen in dewangelie hort

8385

Aramathia oec nomen
Hi was van levi oec comen
Levi wan caat[2] ende hi daer naer
Wan isuar[3] waentmen dats waer
Aarons oem ende moyses

8390

Dus mogedi wel merken des
Dat hi van aaron niet en quam
Daer die wet die papen af nam
Die neghentiende van levi
Was elkana gelovets mi

8395

Hi hadde ∙i∙ wiif hiet anna
An hare so wan dese elkana
∙I∙ kint dat hiet samuel
Omme dat si tonsen here wel
Hare bede hadden gedaen

8400

Hevet die name ontfaen
Ende doe tkint gespaent was
Dancte anna gode aldas
Ende dede tkint in sylo dragen
Heli die pape was van dagen

8405

Ende hem diende samuel
Die iongelinc scone ende wel
Van hem spreect iosefus onwaer
Dat doe hi hadde xii iaer
Dat hi profeteerde doe

8410

Samuel dat was wel vroe
Eli die hadde quade kinder
Die lagen biden wiiven ginder
Die ten tabernacle quamen
Ende daer si die offerande of namen

8415

Die vader en scaltse niet sere
Bedi so sende onse here
Tote heli sinen ingel den bode
Die hem dus an sprac van gode
Ende seide dart gheslachte diins vader

8420

Aarons dat soude algader
In miin huus dienen ende lesen
Nu moet bliven en mach niet wesen
Mar die mi dient dien sal ic eren
Ende die mi onwaert dien sal ic deren

8425

Dier dine so salmen vele verslaen
Dine ii sonen sonder waen
Sellen bede sterven in ∙i∙ daghe
Aldus wort hem vorseit die plaghe
Ende wet dat hiit sere ontgalt

8430

Dat hi sine kinder niene scalt
Heli was out ende sach niet wel
Hi ende dat kint samuel
Lagen bede seghetmen mi
Ons heren tabernacle bi

8435

In ∙i∙ camere oec daer an
Mettien riep die ionghe man
Onse here daer al openbare
Mar hi waende dat heli ware
Hem haeste hi ende liep

8440

Te eli ende vragede twi hi riep
Ende hi seide hi en riep niet
Ende hi wonderde wats gesciet
Ende hi sprac ganc liggen neder
Doe riepen onse here echt daer weder

8445

Noch ∙ii∙ warf samuel liep
Te heli ende vragede twi hi riep
So dat heli pensde openbare
Dattie stemme ons heren ware
Ende seide ganc liggen neder

8450

Ende oftmen die echt roept weder
So antwort her hort diin knecht
Doe riep onse here echt
Hi seide alst hem hely hiet
Ende hi seide hem al tverdriet

8455

Dat hi heli ende sine kinden
Wel cortelike soude sinden
Smargiins vragede ely den kinde
Wat wondre god hem ane sinde
Ende tkint seit hem altemale

8460

Hely sprac gods es die tale
Dat hi wille dat moet wesen

f50r

bewerken
Samuel die wies na desen
Ende al tvolc van israel
Wisten dies die waerheit wel

8465

Dat samuel met groter eren
Warachtich prophete ware ons heren
Daer na quamen in corten tiden
Die filistene tenen stride
Ende dat volc van israel

8470

Quam daer iegen also wel
Israel verloes upten velde
iiii∙M man met ghewelde
Doe seiden die oude liden do
Ga wi halen in sylo

8475

Ons heren arke ende bedi
Dat hi in stride met ons si
Doe brochten si die arke ginder
Daer mede quamen elys kinder
Ofni ende fines[4]

8480

Entie vader bad hem des
Dat si om geen keren dochten
En ware of si darke brochten
Doe dat heidiin diet vernam
Dattie arke int here quam

8485

Troesten si hem te vechten sere
Omme dliif ende om die ere
Ende sloegen af dien van israel
Xxx∙M liede wel
Ende vingen die arke ginder

8490

Oec bleven doot elys ∙ii∙ kinder
Doe die wiich dus was verloren
Quam ∙i∙ man van beniamin geboren
Die brachte die mare in sylo
Hely sat anden wech onvro

8495

Ende was om darke vervaert
Ende doet hem geseit wart
Dat sine kinder waren doot
Ende des volcx ∙i∙ scare groot
Dat liet hi algader gaen

8500

Doemen seide darke es gevaen
Viel hi neder van daer hi sat
Den hals ontwe omme dat
Siins soens wiif die met kinde ginc
Doemen haer seide die dinc

8505

Ghenas soe eens kints van sere
Ende hadt vii maende en nemmere
Ghedragen doemen die niemare[5]
Tehare brochte also sware
Icabot[6] soet heeten dede

8510

Dat luut rouwe ende serichede
Hely die hadde ∙xl∙ iaer
Dlant berecht wet vor waer
Ende was van aaron geboren
Aaron als wi bescreven horen

8515

Liet ∙i∙ sone hiet eleasar
Ende ∙i∙ andren hiet ytamar
Eleazar was na den vader
Bisscop over tvolc algader
Na hem siin sone finees

8520

∙I∙ groet man gelovet des
Daer na bisscop fines sone
Abiesar so hiet die gone
Doe abiesars sone busi
Doe busis sone ∙i∙ hiet ely

8525

Hely bestont desen oec niet
Mar dat hely dit siet
Om dat hi was van ytamar
Wies broeder was eleazar
Wart hi bisscop wast cracht of recht

8530

Mar sine ofcomen verlorent echt
In elys tiden was van den latinen
Eneas sone ende lavinen
Coninc ∙i∙ hiet silius
Siin broeder hiet achanius

8535

Die arvede hem dat lant allene
Want silius siin sone was clene
Nu willic an die ieeste keren
Die filistene namen darke ons heren
Ende droegense in die stede asoth

8540

Voer dagon haren afgod
Haren god te groter eren
Smorgins vonden die heren
Dagonne liggende onwaerde
Voer die arke uptie aerde

8545

Geliic of sine wilden anebeden
Doe setten sine in sire steden
Sanders dages vondsine gevelt
Ende af gheslegen mit gewelt
Hoeft ende hant uptie scille[7]

8550

Hier omme eist dat nieman en wille
Die in azot te monstre[8] gaen
Uptie zille[9] tarden[10] ofte staen
Doe plagede onse here god

f50v

bewerken
Die liede sere van asot.

8555

So dat hem die darme hingen
Beneden die hem ute gingen
Ende muse quamen uter erden
Die hare darme verteerden
Mettien si tesamen daden

8560

Prencen vive van ∙v∙ steden
Om te nemen an hem raet
Die papen seiden ghi doet quaet
Want wildi doen als farao dede
Sent die arke weder thare stede

8565

Ende oec sonder gifte niet
Legter bi oft ghiit gebiet
Van goude ∙v∙ vingherline
Ende ∙v∙ muse van goude fine
Te boeten over onse ∙v∙ steden

8570

Daer toe seget iosefus mede
Dat si ∙v∙ gebeelden van goude
Daer bis setten dor haer houde[11]
Ende settense up ∙i∙ niewen wagen
∙ii∙ coen die nie hadden gedragen

8575

Ioc ende calvere sogende mede
Bonden si daer an ter stede
Ende haer calvere lieten si thuus
Doe seiden die papen hort na uus
Gaen die coen recht ende wel

8580

Iegen dat lant van israel
So dede ons darke dat verdriet
Ende gaen si uten weghe yet
So quamt ons van andren zaken
Doe dedemen als die papen spraken

8585

Die coen gingen hare sraten
Sere briscende utermaten
Den rechten wech te betsames[12]
Ende wet wel dat ∙i∙ porte es
Also als ict hebbe gehort

8590

Die den papen toe behort
Die vander steden sneden coren
Ende die wagen daer wi af horen
Bleef staen als hi ter stede quam
Teerst dat tvolc darke vernam

8595

So settensise up ∙i∙ stene
Den wagen hievwen[13] si allene[14]
Ende bernden daer voer onsen here
Beide die coien dor sine ere
Die van betsames si daden

8600

Offerande daer voren met scaden
Daer bleven lxx heren groot
Van betsames vor die arke doot
Ende M andre om dat si bloot
Darke sagen dat god verboot

8605

Die van betsames waren vervaert
Ende senden te cariathiarim[15] waer
Dat si di arke halen souden
Si haeldense met groter vrouden
Ende voerdense teens mans huus

8610

Aminadab[16] hiet hi teltmen uus
Ende eleazaruse sinen sone
Maecten si pape up tgone
Dat hise bewachten soude daer
Daer was siearke xx iaer

8615

Ende vii maende ende nemmee
Was so int lant van filistee
Ende dat volc van israel
Hilt hem doe an gode wel
Samuel sach dat tvolc keerde

8620

An gode enten elcman[17] eerde
Hi seide weren in massat varen
Ic sal vor u bidden te waren
Ende die si daer te gader quamen
Die filistiene diet vernamen

8625

Dat volc was al onbewaert
Traken si alle te massat waert
Doe vreeschstent die van israel
Ende seiden here samuel
Bid god dat hi ons niet si gram

8630

Samuel nam ∙i∙ sugende lam
Ende offerde vor hem onsen here
Ende aneriepen harde sere
Doe hi angode riep
Dat here daer te gader liep

8635

Ende god dest donnren in die lucht
Die arde[18] benede doe hadsi vrucht
Die filistiene die arde ondede
Doe vlo elc te sire stede
Entie israelsche scaren

8640

Iagedense uten lande te waren
Ende sloeger harde vele doot
Samuel leide ∙i∙ steen groot
Daer haer lande comen over een
Dat bleef hetende die helpe steen

8645

Also lange alse levede samuel

f51r

bewerken
Sone quamen in israel
Die filistene nembermere
Samuel bleef rechtre ende here
Doe samuel was out van dagen

8650

Entie last niet mochte dragen
Beval hi den last sinen kinden
Mar si waren die tgelt minden
Ende namen van rechte miede[19]
Doe quamen gemene die liede

8655

Ende eescheden ∙i∙ coninc daer
Dat wort was samuelle swaer
Doch biden raden van onsen here
So bad hi dat tvolc kere
Hi sal hem ∙i∙ coninc geven

8660

Nu hort hoet daer toe wert bedreven
∙I∙ man van beniamin comen
Die cys[20] hiet alse boeken nomen
Hadde ∙i∙ sone die saul hiet
Onder dat isrelsch diet

8665

Ne was geen langher na der ieesten
Cys hadde verloren sine beesten
Ende hietse sinen sone soeken
Saul sochtse in allen broeken[21]
Aldaer hise niene vant

8670

So dat hi quam in samuels lant
In ramatha[22] in ene sine port
Ende teerst dat hi quam bet vort
Datten samuel wel sach an
Seide onse here dits de man

8675

Dien ic ten coninc kiesen hiete
Al daer so bat die profete
Saulle dat hi met hem at
Oec seide hi hem mede al dat
Dattie beesten waren vonden

8680

Aldaer festierdhine ten stonde
Sanders dages als hi wech ginc
Ghebrochte hi den ionghelinc
Samuel die drouch ∙i∙ vat
Ende heilighe olie in dat

8685

Ende goetse saulle up siin hovet
Ende custen des gelovet
Ende seide di heeft met groter ere
God gemaect coninc ende here
Ende prence over die arve siin

8690

Ende dit sal wesen diin teykiin
Alstu best gegaen van mi
Sultu rachels grave bi
ii man sien die sellen tien stonden
Seggen die beesten siin vonden

8695

Hem drien saltu gemoeten daer
Die sellen bringen dats waer
iii hoekine ∙iii∙ broet ende wiin
Nem ∙ii∙ broet te hem die siin diin
Daer na saltu gemoeten saen

8700

∙I∙ trop van propheten gegaen
Die gode loven ende eren
Daer sal in di die geeft ons heren
Comen oec ter selver stede
Entu sult profetieren mede

8705

Entat verstaet wel ende bekent
Di eerst oec dat heilige convent
Stichte gode te dienen wel
Dat was die goede samuel
Daer na scieden dese twe

8710

Ende het ghevel min no mee
Dan also samuel vorseide
Saul ginc wech over heide
Samuel omboet na dat
Alle die liede vander stat

8715

Ende dede ginder warpen tlot
Also alst wilde onse here god
So vielt up tvolc van beniamin
Saul die wiste datmen him
Soeken soude ende was ontgaen

8720

Samuel dedene soeken saen
Men vanten onder liede
Lanxt was hi van alden diede
Vanden scouderen up waert
Samuel sprac sie harwaert[23]

8725

Dats die god coes van hemelrike
Siet hiers nieman siin gelike

f51v

bewerken
Al tvolc sonder somich dul[24]
Loefde den coninc saul
Daer na over ∙i∙ maent so was

8730

Dattie coninc van amon naas[25]
Besat[26] iaber galaat[27]
Dats ∙i∙ israelsche stat
Die porters spraken om verdingen[28]
Naas sprac ic salt gehingen[29]

8735

U versoenen ende gedogen
Mar het moet costen uwe ogen
Si seiden verst[30] ons vii daghe
Wi sellen om al onse mage
Senden int lant van israel

8740

Help si ons niet wet dan wel
Wi sellen ute tote u comen
Dus es die verste genomen
Die boden quamen daer na
Tote saul in gabaa

8745

Ende doemen die mare bediede
Weenden sere alle die liede
Ende doe saul horde die saghe
Beloefdi in den derden daghe
Hem te helpen uter noot

8750

Doe sloechi sine ossen doot
Ende seide wi so in israel
Na mi ende na samuel
Niet en volget na dit doen
Dus salmen sine ossen doen

8755

Doe trac al tvolc tere scare
Ghelic oft als ∙i∙ man ware
Ccc dusent man te waren
Daer maecte saul of iii scaren
Ende quam als ∙i∙ ridder coene

8760

Tylic in haer pauwelioene
Ende sloech tvolc van amon doot
Ende dede hem scade harde groot
Doe seide tvolc waer siin die gone
Die seiden dat saul cys sone

8765

Haer coninc niet soude wesen
Men dodese dats recht na desen
Mar saul liets niet gescien
Samuel ende dat volc mettien
Leedense in galgala

8770

Daer sacreerden si daer na
Saule anderwarf ter crone
Ende setten in sinen trone
Samuel sprac dese dinc
Nu hebdi heren ∙i∙ coninc

8775

Ghi hebt versteken[31] gode ende mi
Siet hier litekiin bidi
Dat u god in erren moede
∙I∙ coninc niet gaf tuwen goede
Hets oevst[32] dat weet menich man

8780

Nu sal ic gode roepen an
Hi sal doen vallen groot onweder
Hagel donre doen comen neder
Ende talreerst dat samuel bat
Doe gesciede daer al dat

8785

Doe wert al tvolc vervaert
Ende seide bidt te gode waert
Vor ons om onse misdaden
Dat wi om ∙i∙ coninc baden
Samuel sprac u es messciet[33]

8790

Mar sceet altoos van gode niet
So behoudi liif ende ziele
Wart oec dat anders geviele
Ghi en u coninc hoe dat coemt
Blevet sekerlike verdoemt

8795

Saul was goedertieren ende sochte
Doemen ter cronen brochte
∙ii∙ iaer berechti harde wel
Dat lantscap van israel
Mar altiit vort ende meer der naer

8800

Was hi fel ende harde swaer
Hi coes ute dien van israel
iii dusent man starc ende snel
Iegen tvolc dat heydiin was
Ende siin sone ionathas

8805

Die wan af den filistinen
∙I∙ veste mit groter pinen
Ende dat volc van israel dat wart
Sere vechtende up die filistiene ter vaert
Die filistiene quamen striden

8810

Met ∙M∙ wagene tien tiden
Ende met vii∙M heren up tvelt
Ende tvolc te voet was ongetelt
Saul voer in galgala
Ende hiet hem tvolc comen na

8815

Samuel omboet hi mede
Dat hi besochte met sire bede
An gode wat siin wille ware
Mar tvolc ontvlo hem al van vare

f52r

bewerken
Om datment wiste ende vernam

8820

Dat samuel daer niet en quam
Binnen vii dagen als men hem bad
Doe saul versach algader dat
Dede hi upten ∙vii∙ dach
Offerande alsmen doe plach

8825

Ende als dofferande was gedaen
So quam samuel selve saen
Ende scalten dat hem gesciede
Saul sprac doe dese liede
Ontvloen mi entu ne quaems niet

8830

Ende ic ontsach mi groot verdriet
Wilden mi di viande bestaen
Inne hadde eerst sacrificie gedaen
Doe seide samuel diin rike
En wast nemmermeer sekerlike

8835

Mar god heeft versien ∙i∙ man
Na sire herten hi sal aldan
Berechten sine liede wel
Dus sciet saul ende samuel
Saul entie sine gingen

8840

Iegen die viande na dese dingen
vi∙C lesic datter wel was
Ende siin sone ionathas
In al israel ic wille ghiit weet
So en was geen yser gesmeet

8845

Die filistiene haddent so bewaert
Men maecte hem spere no swaert
Dages alsi striits hadden gere
Ne hadsi scilt no spere
In althere siit seker das

8850

Sonder an saul ende an ionathas
Daer dede hi halen met groten ghere[34]
Ons heren arke in dat here
Eens dages so soude ionathas
Gaen sien hoet gescepen was

8855

Daer sine viande doe lagen
Ende talreerst dat sine sagen
Seiden si comt hare tons waert
Ende ionathas was onvervaert
Die berch was steil daer si lagen

8860

Hi croep upwert daer siit toe sagen
Uptie voete ende uptie hande
Ende god vervaerde die viande
Siin seriant quam na gecropen
Ende doe si mochten gincsi lopen

8865

Si sloegher daer wel xx doot
Doe wert die roeringhe groot
In dat here ende si vloen saen
Oec ginc elc andren slaen
So dat sauls spiers sagen

8870

Die viande vlien ende iagen
Ende si seident haren here
Die daer af min no mere
Wiste van siins soens vaert
Eer hire omme vragende waert

8875

Doe volgede hi den vianden naer
Entie ioden die dor den vaer
Ghevloen waren hier ende ginder
Quamen onde hare kinder
So dat daer saul gewan

8880

Tesamen x dusent man
Ende hi verboot saen uptie doot
Dat nieman ate clene no groot
Des dages eer hi gewroken ware
Dit was vander heidine scare

8885

Doe volgeden si na met gewout
Ende dat volc quam in ∙i∙ wout
Daer si wel vele hoenichs sagen
Mar nieman dorst an hem dragen
So vele dat siis hadden geten

8890

Ionathase deet nieman weten
Dat siin vader hadde verboden
Ende at des hoenichs tesine noden
Ende hem verbliide therte ende ogen
Ende als hem sine gesellen togen

8895

Dat ghebod van sinen here
Doe en wilde hiis nembermere
Oec so lachterde hi tgebod
Ende seide so helpe mi god
Hadde dat volc gheeten ere

8900

Men hadde des volcs geslegen mere
Savonts was dat volc so moede
Dat si vleesch aten metten bloede
Ende dat was iegen die wet
Mar saul deet begaden[35] bet

8905

Hi deet hem persen met ∙i∙ stene
Dat bloet uut suver ende rene
Ende hi deet hem also sieden
Na die wet van haren lieden
Doe maecte saul een outaer

8910

Ende offerde gode al daer

f52v

bewerken
Nachts wilde hi die viande bestaen[36]
Mar die pape hiet hem saen
Datmen eerst an gode vrage
No binder[37] nacht no binden dage

8915

Ende antworde niet onse here
Doe swoer die coninc saul sere
Dat god sweech om yemans sonden
Alware siin sone mede vonden
Ionathas al sonder bliif[38]

8920

Het soude hem costen dliif
Doe werpmen tlot alst zede was
Ende het viel daer up ionathas
Saul seide du heefs misdaen
Nu lie[39] der misdaet vele saen

8925

Ionathas sprac en weet niet el
Dan dat mi gistren gevel
So at ic honich so help mi god
Onwetende iegen u gebod
Doe swoer saul hi souden doden

8930

Mar tvolc halp hem uten noden
Ende namen met groter cracht
Wantmen bi hem zege vacht[40]
Saul bleef coninc inden lande
Ende verwan elc siins sine viande

8935

Nieman mochten weder staen
iiii sonen hadde hi sonder waen
Iesui [41] melcisua[42] ionathas
Ende isboset die sint[43] coninc was
Dochtre hadde hi daer toe twe

8940

Merol[44] ende michol ende nemmmee
Siin hiet[45] oec alschinem[46]
Siin marschalc dat as met hem
Dat was abner siins oems sone
Stout ende coene was die gone

8945

Tien tiden so quam samuel
Tehem ende seide merke wel
God hieti nu hoer sine tale
Dat verderves altemale
Die van amalech gemene

8950

Beesten wiif groot ende clene
So dats met ∙i∙ oge ontgaet
Omdat si waren so quaet
Dien van israel altesamen
Doe si ute egypten quamen

8955

Doe gaderde saul siin here
cc dusent man ter were
Van israel met hem mit crachte
Ende ∙x∙ dusent van iudas geslachte
Ende voer in der viande lant

8960

Aldaer leesmen dat hi vant
Van ietros geslachte liede
Daer ic hier te voren af diede
Want moyses wiif siin dochter was
Dien lieden seidi als ict las

8965

Comt uten volke van amalec
Dat ghi niet valt in haer strec
Ghi waert ghewillich ende niet fel
Den goeden volke van israel
Doe si van egypten quamen

8970

Rumden si dat lant te samen
Ende bleven mere ende minder
Onder die israelsche kinder
Ende saul destrueerde al dlant
Al sloechiit doot dat hi vant

8975

Mar agad[47] den coninc liet hi leven
Dus heeft hi gods ghebod begeven
Onse here seide tote samuel
Mi es leet dat mi ghevel
Dat ic saule die crone gaf

8980

Die miins gebods dus staet af
Samuel bad vor hem dare
Mettien quam hem die niemare[48]
Dat saul was in camelo[49]
En hadde condelike[50] also

8985

∙I∙ tekiin up gerecht des zegen
Alse die hoeverdighe plegen
Hi voer tehem ende scalten sere
Dat hi daer weder onsen here
Yeman leven liete daer int lant

8990

Doe ontsculdichde hi hem tehant
Dattie liede te gods offerande
Die feeste hilden vanden lande
Samuel sprac onderhorichede[51]
Es vor gode beter mede

8995

Dan offerande van eygiin diede
God heeft genoechte[52] in goede liede
Niet up dofferande sonder waen
Saul sprac ic hebbe misdaen
Drach dese misdaet vor mi

9000

Samuel sprac god heeft di
Van hem verworpen coninc te sine
Nu vort meer over de sine

f53r

bewerken
Samuel wilde danen sceden
Mar saul hilten biden cleden

9005

Samuels mantel scorde ontwe
Doe seide samuel noch mee
God heeft gescoert van di dien rike
Dat diin geslachte ewelike
Ontarvet blivet bi desen dingen

9010

Samuel dede den coninc bringen
Agad die daer was gevaen
Ende sneden al in sticken saen
Ende ginc thuus in ramatha
Te saulle kerdi niet daer na

9015

Doch bewendi lange saulle
Als die vroede doen die dulle
Mar god seide ic here di
Ganc toten goeden ysay
Sacrere sine sone enen

9020

Te coninghe ende laet diin wenen
Samuel ginc te betlehem
Ende droech ∙i∙ calvekiin met hem
Dat hi gode offeren soude
Ysay quam tehem die oude

9025

Ende brochte vorden outaer
Sine ses sone aldaer
Doe samuel den oudsten sach
Daer doget ende scoenheit an lach
Pensdi dit sal die coninc wesen

9030

God sprac en houti niet an desen
In hebbe niet temmen[53] lone
Tvolc vercoren na sine scone
Marbi der doget wes gewesse
Dus ontseitse god alle sesse

9035

Doe sprac samuel tote ysay
Heefstu nemmeer kinder sech mi
Ia ic sprac hi noch ∙i∙ knecht
Die die scaep up tvelt berecht
Ende samuel die hieten halen

9040

Dat was david dus horic talen
Die siden drouch met eren crone
David was roet blont ende scone
Ende samuel die sacreerden daer
Ende die heilighe gheest dats waer

9045

Gaf hem gratie ende volleest[54]
Saul verloes den heiligen geest
Ende in hem so voer die viant[55]
Die hem dede menighen pant[56]
Doe rieden hem sine knapen dat

9050

Dat hi dade in enighe stat
Soeken ∙i∙ die harpen conde
Hem soude tebet[57] siin tallen stonde
Alse die quade geest hem besate
Hi soude dan varen sire strate

9055

Also als ons die boeke togen
Vele siinre die niet gedogen
Ne mogen soete melodie
Na die scrifture eist dat ic lie[58]
So datden coninc was gewiist

9060

David ende in dien gepriist
Dat hi conste harpen wel
Scone was hi ende sinen vianden fel
So datter saul omme sende
Ende weltiit[59] datten die viant scende

9065

Saulle hadhi te sachter vele
Van davids harpen ende van sinen spelen
Ende alsene dan die duvel liet
So leestmen dat david sciet
Van hem ende voer weder ten vader

9070

Dus eist gescreven altegader
Nu salmen merken ende horen
Hoe dese david was geboren
Uten volke van israel
Iacob wan dat weetmen wel

9075

An lien sinen sone iudas
Die there tiit daer comen was
Dat hi van thamar sire snare[60]
ii kinder wan mar van hare
En wisti niet dat soet was

9080

Doe soe der kinder genas
Hiet soe teen phares[61] dander sara[62]
Die selve phares wan derna
Esron[63] ende esron wan aram[64]
Daer aminadap[65] af quam

9085

Naason[66] was aminadaps sone
Die selve naason was die gone
Die prence was van iudas geslachte
Doe si egypten met crachte
Rumden ende si alle tesamen

9090

Dor die rode zee quamen
Ende naason die wan ∙i∙ kint
Dat salamon[67] geheten was sint
Salmon won booz den here
Daer sider an met groter ere

f53v

bewerken

9095

Huwede ∙i∙ wiif als wiit horen.
Die riic[68] hiet van moab[69] geboren
Ende wart dor ons heren minne
Van heidine volke iodinne
An hare wan hi na die wet

9100

∙I∙ sone hiet obet[70]
Obet die wan oec ysay
Daer die scrifture af tellet mi
Dat hi mede iesse[71] hiet
Dies di wet ne twifelt niet

9105

Was des coninx davids vader
Dus quam siin geslachte algader
Vort sal ic u maken vroet
Hoe ihesus dat heilighe bloet
Van desen geslachte quam

9110

Dar ic die redene eerst af nam
In dien tiden wat sals mee
Vergaderde tvolc van filistee
Tegen israel testride
Ende saul an dander side

9115

Doe quamer ∙i∙ hiet goliat
Van geth[72] geboren uter stat
Dien die scrifture bastaert heet
Want siin moeder als ict weet
Was uten ioden geboren

9120

Ende siin vader als wiit horen
Was ∙i∙ heidiin ende ∙i∙ gygant
Ende selve die felle tyrant
Die was lanc vi cubitus[73]
Ende ∙i∙ palme[74] wi lesen dus

9125

Den ioden boet hi groten scamp[75]
Ende boot met sinen live camp
Verwon hi dat si eygiin bleven
Ende name hem yeman siin leven
So bleven eygiin die filistien

9130

Dit boet hi ∙xl∙ dage over een
Daer hi stont tusschen ∙ii∙ scaren
Davids oudste broer te waren
Was in den striit aldaer gesint
Iesse die nam david siin kint

9135

Ende sendet ten broeder dare
Tesiene hoet met hem ware
Alse david te hem quam
Ende hi goliase vernam
Den camp te bieden alse hi eerst dede

9140

Docht hem grote wonderlichede
Datter nieman nam den striit
Marmen seithem daer ter tiit
Diene verwonne sekerlike
Die coninc souden maken rike

9145

Ende hem sine dochter geven
Doe stoet siin broeder beneven
Diene horde daer omme vragen
Ende scalten ende wilden versagen
Dat hi den striit niet en name

9150

Want hi vruchte sine misquame[76]
So dat saul verhorde dat
Dat hem davids camps vermat[77]
Ende deden voer hem comen echt
David sprac here ic diin knecht

9155

Ic vechte iegen den filisteen
Mar die coninc seide neen
Du best alteionc ∙i∙ kint
David sprac twifelt niet een twint
Ic selve here diin gersoen[78]

9160

Ic sloech den bere enten lyoen
Daer si miin vee wilden verbiten
Men sal ons niet dat verwiten
Dese onbesneden filisteen
Ic doe hem als ic dede hem tween

9165

Saul deden an siin harnasch
David die snel was ende rasch
Enten wapine niet en conde
Stortese af aldaer ter stonde
Hi nam sinen harde stoc allene

9170

Ende ∙v∙ harde keselstene
Di hi in sine scarpe dede
Ende sine slingre nam hi mede
Ende ginc ten gygante waert
Golias die hadde ontwaert

9175

Ende vragede ochti ∙i∙ hont ware
Dat hi den stoc brochte dare
Doe sprac david die degen vri
Du coms met wapine te mi
Ende ic come in die name gods

9180

Dien du groten lachter[79] bods
Elcman sal weten uptie arde
Niet in wapine no in swarde
Bescarmt god siin volc allene
Doe warphine met ∙i∙ stene

9185

Den rose[80] int hoeft voren
Dat hem doe moste scoren[81]

f54r

bewerken
Den andren steen den darden mede
Warp hi indie selve stede
Ende golias viel uptie aerde

9190

David ginc tes rosen swaerde
Ende sloeger hem mede af thoeft
Theidin volc vlo des gheloeft
Doe die starke gygant was doot
Doe ghesciede bliscap groot

9195

Tote acharon siin si geiaget
Dies den ioden wel behaget
Dese slingre bediet marie
Die edel maget entie vrie
Entie steen die daer uut sloech

9200

Bediet hem die noyt en loech
Ende golias bediet den viant
Die eerst den raet van sonden vant
Hadden niet die steen gerocht[82]
Wi waren eygiin ende vercocht

9205

Onder hem bleven embermere
Marien moghe wiis danken sere
Die ons den steen gedroech
Dies menige salige ziele loech
Alse david uten stride keerde

9210

Daerne meinch omme eerde
Doe vragede die coninc dare
Wanne[83] david geboren ware
Hi en kennets niet want die viant
Die haddene in siin bedwanc

9215

Hi dwancken so in sinen sin
Dat hi gedochte vele temin
David antworde vor die gone
Dat hi ware ysays sone
Daer vermindene[84] ionathas

9220

Die sconinc sauls sone was
Davite so dat elc daer dede
Den andren hulde ende vrede
Mar doe si uten wighe keerden
Quamen die vrouwen die saule eerden

9225

Uten steden die voer hem sprongen
Ende dansten ende songen
Saul velder ∙M∙ ter neder
Die mageden antworden weder
Ende david x dusent man

9230

Alse saul dat marken began
Datmen davite gaf die ere
Wart hine hatende harde sere
Ende ontsach hem des sekerlike
Bi hem te verliesen siin conincrike

9235

Hier omme wart hi gevreest
Eens quam in hem die quade geest
Ende david die sloech die harpe
Saul nam ∙i∙ glavie[85] scarpe
Ende waende davite doden also

9240

Mar david tehant ontvlo
Doch dat hi hem versoende also
Entie coninc maectene vro
Ende over M ridders here
Ende seide wes stout ende vecht sere

9245

Ic sal di merol mire dochter geven
Saul pensde hi sal siin leven
Verlopen daer omme in ∙i∙ striit
Nochtan gaf hi in corter tiit
Die dochter ∙i∙ andren man

9250

Ende hi loech davite daer an
Mar die ioncste die michol hiet
Beloefdi hem om anders niet
Dan hi sloege ∙c∙ filisteen
Ende bracht hem liitekiin[86] over een

9255

Doe ginc david met sire scare
In nacharon ende sloech aldare
∙cc∙ man daer vander stede
Ende sneet hem af haer manlichede
Teliiteken dat volc was heidiin

9260

Want die ioden besneden siin
Doe gaf hi hem die dochter daer
Mar emmer haethine vorwaer
So dat hine ionathase hiet slaen
Diet davite wel dede verstaen

9265

Oec sprac hi den vader an
Here seithi ∙i∙ onnosel[87] man

f54v

bewerken
Die tvolc van israel verloeste
Ende in menigher noot vertroeste
Die haeti ende ne weet die zake

9270

Ende wilt uwe dochter wedewe maken
So dat saul liet vallen neder
Den niit ende david quam weder
Daer na nam david enen striit
Ende sloegher so vele ter tiit

9275

Der filistiene dat wonder was
Mar saul die beniide das
Ende wilde david slaen te doot
So dat hi hem cume ontscoot
Saul dede siin huus beringen[88]

9280

Michol vernam vanden dingen
Ende halp hem dat hi dliif ontdroech
Dit was den vader leet ghenoech
David ontvlo ende quam daer na
Te samuelle in ramatha

9285

Ende beclagede hem daer der sorgen
Daerne god uut moste borgen[89]
Doe leeden samuel ter scaren
Aldaer die gods propheten waren
Saul vernam waer david ware

9290

Hi sende sine boden dare
Ende doe si quamen daer ter stede
Worden si profeterende mede
Noch deder saul ii scaren gaen
Om dat si davider souden verslaen

9295

Ende teniet dat si daer quamen
Worden si propheterende te samen
Doe ginc hi darwart al gram
Ende talreerst dat hi daer quam
Wart hi propheterende mede

9300

David saggene aldaer ter stede
Mar saul wiste niet van das
Doe vlo david tote ionathas
Hi beloefde hem dat hi soude
Seggen wattie vader woude

9305

Te hem waert weder goet so quaet
So dat saul merct ende verstaet
Dat hi sprac an davids side
Hi scaltene ende was onblide
Ende sprac te sine verwite

9310

Minstu ysays sone davite
Levet hi du bliifs ontarvet
Bringen mi dat hiit bestarvet
Hets recht want hiis heeft verdient
Ionathas sprac alse die vrient

9315

Twi soudemen doden omme niet
Saul die greep ∙i∙ spiet[90]
Hie wilden steken mar hi ontvlo
Ionathan ende was onvro
Dat hi des dages niet en at

9320

Hi ginc te davite daer hi sat
Ende seide hem die niemare
Bede weenden si wel sware
Ionathas bad daer davite
Dat nembermeer ware quite

9325

Haer vrientscap ende daer ne teware
So hiet hine te gode varen
David ontvlo siins sweer strec
In nobe[91] tote achimalec[92]
Die pape was van ely geboren

9330

Daer wi af screven te voren
Mar hi bat den pape broot
Die pape gaft hem dor de noot
Broet dat boerde ter taflen ons heren
Daer hem niemen an moste keren

9335

Hi en ware pape oft papen genoot
Mar men breect die wet dor de noot
Die pape was al bewaert
Van wapine mar tgoede swaert
Dat golias hadde gewesen

9340

Gaf hem die pape als wi lesen
In nobe was die pape ons heren
Tien tiden als die boeke leren
Quam sauls knape hiet doech[93]
Die ginder hadde sinen wech

9345

Beloeft ende sine bede vaert
Ende sach tbroet genen ende swaert
Ende doe vlo david altehant
Van nobe inder heidine lant
En haddi niet met liste ontgaen

9350

Daer haddene saul gedaen vaen
Doe vlo hi ten coninc naas[94]
Die int lant van amon here was
Daer quamen sine mage tehem
Tgeslachte van betlehem

9355

Die van iudas waren geboren
Ende alle die gene die te voren
Met onrechte van saul scieden
Daer haddi tere scare lieden

f55r

bewerken
Cccc die hem waren hout

9360

Vader ende moeder waren out
Liet hi int lant van amon mede
Onthier[95] ende hi hadde vrede
Daer na kerde david te lande
Teerst dat hi saule bekande

9365

Sochthine in woude ende in woistine
Doe seide saul toten sinen
Ghi van beniamins geslachte
Es nieman die miins lachter[96] achte
Ysays sone sal hiit so keren

9370

Dat hi sal u emmer onteren
Doe sprac dohech[97] van ydume
Ic sach davite in nobe
Tote den pape achimalech
Ende gaf hem broot in den wech

9375

Ende daer toe golias swaert
Saul balch ten pape waert
Ende slougher lxxxv doot
Papen ende papen ghenoot
Dohech deet mar saul hiet

9380

Nobe dan ghenas oec niet
Want hem allen nam hi dliif
Beesten man ende wiif
Aldus wast gesent van gode
Tote ely ende bi sinen bode

9385

Dat siin geslachte soude siin verdorven
Nu heeft saul aldus verworven
Abimalechs sone hi ontvlo
Abiathar hiet hi ende oec doe
Drochi met hem efoth dat cleet

9390

Dat moyses hadde gereet
Ende quam aldaer dar davit lach
Ende seide hem siin hant gheslach
Bi mire scout sprac david saen
So hebben si die doot ontfaen

9395

Nu salen vort met mi bliven
Die di slaet sal mi ontliven
Hier na quam davite mare
Dattie filistiene al dare
∙I∙ stat na hadden te stort

9400

Ceysa[98] so hietmen die port
Doe ginc hi bi ons heren rade
Ende dede harde groten scade
Den heidine ende sconfieretse mede
Ende ginc liggen in die stede

9405

Daer hadden saul na gevaen
Mar hi rumde de stede saen
Ende voer daert bet woester was
Daer quam tehem ionathas
Ende si vernuweden daer ter steden

9410

Die vrientscap van hem beden
Ionathas sprac van israel
Wardstu coninc dat wetic wel
Oec weet miin vader hoe datsi
Ic blive die vorste oec na di

9415

Met deser tale siin si versceden
Sekerlike onder hem beden
Doch so heeft saul verstaen
Waer david henen es gegaen
Ende beringheden[99] met ∙i∙ somme[100]

9420

Ghenen hogen berch al omme
So dat david in sorge was
Mar saul quam niemare das
Dattie heidine waren int lant
Dus moet hi laten sinen viant

9425

Al sout hem in therte deren
Ende siins selves lant verweren
David sciet van danen bedi
Ende voer liggen in engaddi
Dat lant was van roetsen vast

9430

In engaddi leesmen dat wast
Boem daer die balseme hanct ane
∙I∙ deel na wiingaerts gedane[101]
Ic waent nu doude heeft benomen
Saul so es na davite comen

9435

Met drie dusent diene sochten
Daer cume ∙i∙ man crupen mochte
So dat hi in ∙i∙ hole ginc
Om tedoene al sulke dinc
Als die rechte nature gebiet

9440

David was daer al wistiis niet
Doe seiden die knapen tot davite
God dies die wille maken quite
Heefti nu dinen viant
Ghegeven in dine hant

9445

David dede hem els geen leet
Dan hi van sinen mantel sneet
∙I∙ scroede[102] smal ende ginc vander stede
Oec sloechi vor siin herte mede
Daer hi ten sinen weder quam

9450

Murmeerden[103] si ende waren gram

f55v

bewerken
So dat oec was vervaert
Dat si souden ten coninc waert
Hi swoer sloegen niet in ∙i∙ stride
God ocht mit evele in corten tiden

9455

Hets waerlic vermidic[104] siins mere
Hi seide god wel lieve here
En laet mi niet dat gescien
Dat ic miin hant doe an dien
Die te coninc es gewiit

9460

Ende met sacramente ghebenediit
Alle stildhise met deser dinc
Ende doe saul uten hole ginc
Volgedem david ende riep sere
Ende seide coninc wel lieve here

9465

Ende saul die sach achter weder
Ende david neech ter erden neder
Ende seide twi houtsen haren raet
Die van di mi seggen quaet
Sie goet liiteken an diin cleet

9470

Ende merc hoe ic die vermeet
Mettien saul wenen began
Ende sprac du best die rechter man
God salt di lonen ende bi desen
Weetic dat du salt coninc wesen

9475

Swere dattu na mi met crachte
Niet verslaes mine geslachte
David swoert al openbare
Saul kerde met sire scare
Tien tiden starf samuel

9480

Entie gene van israael
Beweenden sine doot
Si groevene clene ende groot
In sine port tote ramata
Ende david die vlo daer na

9485

In die woistine van pharan[105]
Daer woende nabal[106] ∙i∙ rike man
Die van calef[107] geboren was
David dede hem bidden das
Want si dicke nabals herden

9490

Van menigen verliese bewerden
Daer si in diewoistine lagen
Dat si in den goeden dagen
Hem sende yet ter spise waert
Nabal scalt ende hadt onwaert

9495

Ende seide men machse wassen sien
Die knechte die haren here ontvlien
So datmen david den lachter
Seide diemen hem sprac van achter
Doe swoer david hi sout al doot

9500

Slaen clene ende groot
Ende ginc met hem cccc ech
Daer nabals wiif quam in den wech
Met prosente hem teghemoete
Die vrouwe was wiis van worden soete

9505

Ende daer toe scone ende bequame
Abygail was hare name
Wiis so was die vrouwe dan
Ende sie bad over den dullen man
Die scone vrouwe bediet marie

9510

Die van menigher partie
Ons verbidt[108] ende oec ontbint[109]
Iegen haer verbolgen kint
Ende geeft haer doget in prosente
Daer wi biden parlemente

9515

Alle sellen ontgaen ende genesen
Van hare eist dat wi hier lesen
Mar doe nabaal dat vernam
Dat david hadde gesiin gram
Haddi die sorge so groot

9520

Dat hi bleef binnen ∙x∙ dagen doot
Ende david nam die vrouwe
Om hare doget om hare trouwe
Want saul hem siin wiif onthilt
Ende gafse ∙i∙ andren met gewilt

9525

Echt vreeschede saul dat
In wat steden davit sat
Hi nam met hem iii∙M man
Want hi wildene striden an
Ende logierde bider montanien

9530

Nachts ginc david in de companien[110]
Hem en was oec nieman bi
Dan siin neve abysay[111]
Ins coninc tente so quam stille
Abysay sach sinen wille

9535

Tvolc sliep nu hort siin spreken
Nu laet mi den coninc dor steken
So si wi dan uut alre noot
Mar david die wederboet
Om tsacrament dat hi ontfinc

9540

Mar hi hiet hem dese dinc
Nem dat vat daer twater in es
Enten scacht[112] ic bidde di des

f56r

bewerken
Die te sinen hoefden staet
Dan eist tiit datmen wech gaet

9545

Dit namen si ende gingen dane
Doe si quamen ter roetsen ane
Riep david sere utermaten
Abner sauls drossate[113]
Ende oec an al dat here groot

9550

Ende riep ghi ssit kinder der doot
Dat ghi den coninc niet en wacht
Siet hier siin vat ende sine scacht
Saul es diene eerst bekint
Ende seide bestu dat lieve kint

9555

David die daer roept so sere
Ay here seyt hi min here
Twi vokgestu na dus dinen knecht
Saul sprac ic hebbe onrecht
Kere in doe di nemmer quaet

9560

David sprac siet waer hi staet
Des coninx vat ende siin spere
Come yeman ende haelt uten here
Ghebenediit so moesu siin
Dattu spaers dat leven miin

9565

Sprac saul ende sciet vanden velde
Entie sinen valden velde
David ende sine ∙dc∙ man
Vloen onder die filistiene dan
Om dat hi saulle ontsach

9570

Achys[114] onthildene[115] uptien dach
Die die crone droech van ghet
In cyselec heefthine geset
Om dat hi hem daer onthelde
David voer roven met gewelde

9575

Uptie heidine met sine vane[116]
Ende emmer dede hi te verstane
Achise den coninc over waer
Dat hi rovede up sinen swaer
Tien tiden quamen over een

9580

Vergadert die filistien
Iegen disraelsche scaren
Achys hiet davite varen
Mede ende seide hoet mi miin leven
Saul heeft sine vane verheven

9585

Up gelboe[117] met israel
Doot was die goede samuel
Hort hier wonder hoet vaert
Saul die coninc was vervaert
An gode dat hi vragen hiet

9590

Mar god en antworde hem niet
Ten sinen sprac die arme keitiif
Soect mi yewer[118] doch ∙i∙ wiif
Die dan hevet ∙i∙ fiton[119]
Dat meent ∙i∙ wiif die can doen

9595

Dattie dode mensche verriist
Fiton als die lettre wiist
Hie die const die hiet aldus
Ende vant ∙i∙ man hiet finus[120]
Nu hadde saul daer te voren

9600

Alle die toveraers doen storen
Die waren in al siin lant
Datmer niewer ∙i∙ ne vant
Diere af const als ict las
Sonder die abners moeder was

9605

So dat si hem gewiist wart
Saul ginc nachts dar waert
Hem derden bevaen[121] in noden
Verwec mi sprac hi ∙i∙ doden
Dien ic selve noemen sal

9610

Soe sprac ne weetstu tongheval
Dat samuel heeft gedaen
Die met sulker dinc omme gaen
Wiltu mi doen ontliiven mede
Mar die coninc swoer haer vrede

9615

Ende seide verwec mi samuel
Dwiif dede als daer toe bevel
Ende doe soe sach den heiligen man
Quam haer ∙i∙ vaer so groot an
So riep twi heefstu dit gedaen

9620

Du best saul ic hebt verstaen
Saul sprac siit onversaget
Mar segt mi wat ghi saget
So sprac ∙i∙ sconen ouden man
Eens papen mantel heeft hi an

9625

Doe verhorde dit saul wel
An hare dat was samuel
Ende hi neech ende heeft gheseit
Twi daetstu mi desen arbeit
Dattu mi weckes vander doot

9630

Saul sprac het dede noot
Ic ben bedroevet nu ten tiden
Die filistiene wille up mi striden
Ende god ne antwort mi altoes niet
Samuel sprac twi ne vragestu yet

f56v

bewerken

9635

An mi want doe god van di sciet
Hi sal di doen dat hi gebiet
Hi sal di des riken maken quite
Ende geven dat seker davite
Morgiin du ende dine kinder

9640

Sult doot siin als wi siin ginder
Hier of twifelt menigen meest
Selc seit dat die quade geest
Diere sprac ende sulc logent das
Ende seget dat sine ziele was

9645

Sulc siin lichame dus en es geen man
Diet te vollen gegronden can
Doe saul horde die niemare
Viel hi terneder na vare
Ende keerde wederint here stille

9650

Want het ware siin onwille
Mocht yeman weten ofte verstaen
Dat hi ter wikelerse was gegaen
Israael entie heidine mede
Versameden toter wiich stede

9655

Mar doe die hoge filistine
Davite sagen entie sine
Ne wilden si om gene dinge
Dat hi methem te wighe ginge
Ende david keerde in cyselech

9660

Doe quam hem mare in den wech
Dattie stat verloren ware
Entie van amalech die scare
Ghevaen voerden die liede int lant
Entoe porte ware oec verbrant

9665

David ende siin volc was erre [122]
Biden rade van abyatherre
Die was pape ende god weten liet
Volgede hem dat iodsche diet
Ende beringedense daer si saten

9670

Die van amalec ende aten
Ende sloegense daer ter steden
Datter mar ccc ontreden
Ende nam den roef altemale
Dus wrac hi die stede wale

9675

Nu teser selver tiit
Was die wiich entie striit
Tusschen saule ende sine viande
Saul dies vroet was ende bekande
Dat hi des dages sterven soude

9680

Haeste hi ter doot als die boude
Want die stoute hebben onwaert
Van vrese te sine vervaert
Ende gaen ter doot alst ware spel
Ende dit betaemt den coninc wel

9685

Ende die moet also coene wesen
Dat hiis cume can genesen
Om desine te troesten wel
Doe vlo tvolc van israel
In gelboe daer die wiich was

9690

Daer bleef die coninc ionathas
Ende sine ii kinder ter stont
Ende saul was sere gewont
Doch dat hi sinen knape bat
Slach mi doot hier ter stat

9695

Dat dit onbesceden[123] diet
Met minen live spotten niet
Die knecht en wilde hi was vervaert
Saul die vel up siin swaert
So moede was hi horen wi spreken

9700

Hine mochte hem selve niet dor steken
Dus bleef hi doot daer ter stede
Also dede die sciltknecht mede
Dat was doech dese scilt knecht
Die almalech iegen recht

9705

Ende andre papen sloech te doot
Omme dat hem saul geboet
Ende dattene david hadde leet
Sone dorst hi leven niet god weet
Daer starf alsauls meisiniede

9710

Die daer waren daert gesciede
Saul starf in sine sonden
Omme dat hi ten lesten stonden
Raet socht ant quade wiif
Bedi nam hem god siin liif

9715

Dese sonde acht menich clene
Hi bliift ontarvet gemene
Van ardschen goede ende van hemelrike
Diere hem an hout sekerlike
Saul was coninc xx iaer

9720

In sine tiden wet vor waer
Datter latine coninc was
∙I∙ hiet cylius eneas
Die vierde ende van troien comen
Gescrevene es oec van hem somen

9725

Dat omerus tien tiden was
Die grote clerc die vele las

Nota's

bewerken
  1. ↑ ramata: Ramataïm-Sofim, stad in het gebergte van Efraïm. In het OT Rama of Ramataïm-Sofim, en in het NT Arimatea genoemd. De ligging van deze stad, waar Samuël woonde, is niet precies bekend.
  2. ↑ caat: Kehat (Vulg./Hist.Schol. Caath), zoon van Levi en vader van Amram, de vader van Mozes. Bijbel: Ex 6:16, Hist.Schol. Lib.I Reg. Cap.II.
  3. ↑ isuar: Jishar (Vulg. Isaar, Isuar; Hist.Schol. Isaar), zoon van Kehat. In Ex 6:17 wordt hij genoemd na Amram, een andere zoon van Kehat en vader van Aäron en Mozes. Bijbel: Ex 6:17, Hist.Schol. Lib.Ex. Cap.XII
  4. ↑ Hophni en Phineas waren de corrupte zoons van Eli, de prieter waarbij de profeet Samuel opgroeide.
  5. ↑ niemare: Bericht, tijding, nieuws.
  6. ↑ icabot: Ikabod (Vulg./Hist.Schol. Ichabod), lett. 'zonder eer'; postume zoon van Pinechas, een zoon van Eli. Deze naam was voor verschillende kopiisten van Maerlants Rijmb. een probleem. David (Rijmb., ed. David, vs. 8565) geeft de volgende varianten: ithboseth, itbolech, ytholiech, itaboth. Zelf leest hij icaboth.
  7. ↑ scille: van zille: drempel
  8. ↑ monstre: tempel, klooster
  9. ↑ zille: drempel
  10. ↑ tarden: treden, stappen op
  11. ↑ houde: hier in de betekenis van hulde
  12. ↑ betsames: Bet-Semes (Vulg./Hist.Schol. Bethsames), stad ten westen van Jeruzalem. Bijbel: Joz 15:10, Hist.Schol. Lib.I Reg. Cap.VIII.
  13. ↑ hieuwen: van houwen: in stukken hakken
  14. ↑ allene : moet eigenelijk ‘al clene’ zijn; kopiëerfout
  15. ↑ cariathiarim: Kirjat-Jearim (Vulg./Hist.Schol. Cariathiarim), stad in Juda. Bijbel: 1 S 7:1, Hist.Schol. Lib.I Reg. Cap.VIII
  16. ↑ aminadab: Amminadab (Vulg. Aminadab), zoon van Aram. Hij was voorvader van David. Bijbel: Mt 1:4
  17. ↑ elcman: iedereen
  18. ↑ arde: op een sterke of krachtige wijze, vandaar ook in hoge mate, zeer.
  19. ↑ miede: hier in de betekenis van: geschenk in geld dat men iemand geeft om hem gunstig te stemmen, omkoopsom.
  20. ↑ cys: Kis (Vulg. Cis), vader van Saul. Bijbel: 1 S 9:1
  21. ↑ broeke: broec: hier in de betekenis van: Laagland, laaggeleden weiland, weiland.
  22. ↑ ramatha: Ramataïm-Sofim, stad in het gebergte van Efraïm. In het OT Rama of Ramataïm-Sofim, en in het NT Arimatea genoemd. De ligging van deze stad, waar Samuël woonde, is niet precies bekend.
  23. ↑ harwaert: herwaerts, hierheen
  24. ↑ Al tvolc sonder somich dul: al het volk uitgezonderd een enkele dwaas
  25. ↑ naas: Nachas (Vulg./Hist.Schol. Naas), koning der Ammonieten ten tijde van Samuël. Bijbel: 1 S 11:1, Hist.Schol. Lib.I Reg. Cap.XII
  26. ↑ besat: van besetten: bezetten; belegeren; lastigvallen
  27. ↑ iaber galaat: Jabes (Vulg. Iabisgalaad; Hist.Schol. Jabes Galaad), plaats in Gilead. In de Vulg. wordt deze plaats regelmatig Iabesgalaad of Iabisgalaad genoemd. Dit wsch. ter onderscheiding van een plaats Iabes in Juda. Bijbel: Ri 21:8, Hist.Schol. Lib.Jud. Cap.XXII
  28. ↑ verdingen: afkopen, loskopen.
  29. ↑ gehingen: gedogen, toestaan.
  30. ↑ verst: van versten: uitstel geven
  31. ↑ versteken: hier in de betekenis van verstoten
  32. ↑ oevst: oogst
  33. ↑ messciet: van messcien: Overkomen, gebeuren. M.b.t. tegenspoed, kwaad, nadelige gevolgen.
  34. ↑ groten ghere: zeer ijverig
  35. ↑ begaden: regelen, zorgen voor
  36. ↑ bestaen: aanvallen, belagen
  37. ↑ bin: binnen de grenzen van; binder samentrekking van bin met der
  38. ↑ bliif: uitstel, twijfel
  39. ↑ lie: van liën: hier in de betekenis van bekennen
  40. ↑ zege vacht: van vechten; in de verbinding seghe vechten: de overwinning behalen
  41. ↑ jesui: Jiswi (Vulg. Iesui; Hist.Schol. Jessui), zoon van Saul. Bijbel: 1 S 14:49, Hist.Schol. Lib.I Reg. Cap.XIV
  42. ↑ melcisua; Malkisua (Vulg./Hist.Schol. Melchisua), zoon van Saul. Bijbel: 1 S 14:49, Hist.Schol. Lib.I Reg. Cap.XIV
  43. ↑ sint: hier in de betekenis van daarna
  44. ↑ merol: Merab (Vulg./Hist.Schol. Merob), oudste dochter van Saul. Hoewel ze aan David beloofd was, huwelijkte haar vader haar aan een ander uit. Bijbel: 1 S 14:49, Hist.Schol. Lib.I Reg. Cap.XIV
  45. ↑ siin hiet: zou moeten zijn ‘siin wiif hiet’
  46. ↑ alschinem: Achinoam (Vulg. Ahinoem; Hist.Schol. Achinoam), vrouw van Saul. bijbel: 1 S 14:50, Hist.Schol. Lib.I Reg. Cap.XIV
  47. ↑ agad: Agag (Vulg./Hist.Schol. Agag), koning van Amalek ten tijde van Saul. Bijbel: Nu 24:7, Hist.Schol. Lib.I Reg. Cap.XV
  48. ↑ niemare: bericht; gerucht; faam; rumoer
  49. ↑ camelo: Karmel (Vulg. Carmelum (acc.); Hist.Schol. in carmelo), plaats in Juda, twaalf kilometer ten zuidoosten van Hebron. Bijbel: 1 S 15:12, Hist.Schol. Lib.I Reg. Cap.XV
  50. ↑ condelike: Op trotse, hoogmoedige wijze; overmoedig.
  51. ↑ onderhorichede: gehoorzaamheid
  52. ↑ genoechte hebben: behagen hebben, welgevallen hebben
  53. ↑ temmen: van ‘te hebben’ ??
  54. ↑ volleest: (Geestelijke) kracht, (geestelijke) macht.
  55. ↑ viant: hier in de betekenis van de duivel
  56. ↑ pant: In de verbinding pant doen: Kwellen
  57. ↑ bet: hier in de betekenis van: met, in gezelschap van.
  58. ↑ lie: van liën in de betekenis van vertellen
  59. ↑ weltiit: van welctiit: op welke tijd, wanneer
  60. ↑ snare: schoondochter, schoonzus
  61. ↑ phares: Peres (Vulg. Phares), zoon van Juda en Tamar, voorvader van David. Bijbel: 1 Kr 2:4
  62. ↑ sara: Zerach (Vulg. Zara), tweelingbroer van Peres. Hun vader was Juda, die hen verwekte bij zijn schoondochter, de weduwe Tamar. Niet aangetroffen in Hist.Schol. Lib.I Reg.Cap.XVI-XVII. Bijbel: Gn 38:30
  63. ↑ esron: Chesron (Vulg. Esrom), zoon van Peres, voorvader van Jezus. Bijbel: Mt 1:3
  64. ↑ aram: Aram (Vulg. Aram), zoon van Chesron en vader van Amminadab, voorvader van Jezus Christus. Deze persoon wordt niet genoemd in de Hist.Schol., vgl. Hist.Schol. Lib.I Reg. Cap.XVI-XVII. bijbel: Mt 1:3-4
  65. ↑ aminadap: Amminadab (Vulg. Aminadab), zoon van Aram. Hij was voorvader van David. Bijbel: Mt 1:4
  66. ↑ naason: Nachson (Vulg. Naasson), zoon van Amminadab (I), voorvader van David. De drie vindplaatsen in de Rijmb. staan in een passage die niet teruggaat op de Hist.Schol. (vgl. Lib.I Reg. Cap.XVI-XVII). Bijbel: Rt 4:20.
  67. ↑ salamon: Salmon (Vulg. Salma, Salmon; Hist.Schol. Salmon), vader van Boaz en voorvader van Jezus. Bijbel: Ruth 4:20 en Mt 1:4, Hist.Schol. Lib.Jos. Cap.V
  68. ↑ riic: kopiëerfout, zou Ruth moeten zijn. Ruths geschiedenis wordt beschreven in het gelijknamige bijbelboek Ruth. Als Moabitische huwde Ruth met een van de zonen van Naomi. Na het overlijden van haar man vergezelde zij Naomi, die terugreisde naar haar geboorteplaats Bethlehem. Hier huwde zij met Boaz, een verre bloedverwant van Naomi en daardoor iemand die in aanmerking kwam om een leviraatshuwelijk te sluiten. Hun zoon Obed werd de vader van Isaï, waaruit David, de koning van Israël voortkwam. Ruth wordt in het Nieuwe Testament door Matteüs en Lucas genoemd in het voorgeslacht van Jezus Christus.
  69. ↑ moab: Moab (Vulg./Hist.Schol. Moab), zoon van Lot bij diens oudste dochter, stamvader van de Moabieten. Bijbel: Gn 19:37, Hist.Schol. Lib.Gen. Cap.LIV.
  70. ↑ obet: Obed (Vulg. Obed), zoon van Boaz en Ruth. Bijbel: Rt 4:17
  71. ↑ iesse: Jesse (Vulg. Iesse; Hist.Schol. Isai), in het evangelie van Lucas de naam van de vader van David. In het OT heet hij Isaï. Bijbel: Lc 3:32; vgl. Rt 4:22, Hist.Schol. Lib.I. Reg. Cap.XVI
  72. ↑ geth: Gat (Vulg./Hist.Schol. Geth), plaats in Kanaän. Goliat was uit deze plaats afkomstig. Bijbel: 1 S 17:4, Hist.Schol. Lib.I Reg. Cap.XXV
  73. ↑ cubitus: El, lengtemaat van ca. 70 cm.
  74. ↑ palme: Breedte/lengte van een handpalm.
  75. ↑ scamp: Beschimping, spot, smaad, (het) uitjouwen.
  76. ↑ misquame: ongeval; ongemak; last; smet
  77. ↑ vermat: van vermeten: zich verstouten te doen, wagen.
  78. ↑ gersoen: Knaap, schildknaap, edelknaap, page
  79. ↑ lachter: schande; ellende; smaad; schandelijke daad
  80. ↑ rose: (rese) Reus, gigant, bijzonder groot persoon.
  81. ↑ dat hem doe moste scoren: wat er moest scheuren ontbreekt hier, vgl. met: ‘Dat hem dat been moeste scoren’ Rijmb. p. 222, r. 16-18, West-Vlaanderen, 1285’
  82. ↑ gerocht: van geraken: raken, treffen
  83. ↑ wanne: hier in de betekenis van wanneer, op het ogenblik dat.
  84. ↑ vermindene: van verminnen: liefhebben; verliefd worden op; vriendschap opvatten voor
  85. ↑ glavie: Lans, speer.
  86. ↑ liitekiin: Zichtbaar bewijs, kenteken.
  87. ↑ onnosel: onschuldig
  88. ↑ beringen: hier in de betekenis van omsingelen, insluiten
  89. ↑ borgen: hier in de betekenis van beschermen, redden
  90. ↑ spiet: Lans, speer, werpspies.
  91. ↑ nobe: Nob (Vulg./Hist.Schol. Nobe), plaats in Israël. Op de vlucht voor Saul zocht David in het daar gevestigde heiligdom zijn toevlucht. Uit woede over de hulp die David geboden werd, moordde Saul daarop de stad uit. Bijbel: 1 S 21:1, Hist.Schol. Lib.I Reg. Cap.XX
  92. ↑ Achimelek (Vulg. Achimelech; Hist.Schol. Abimelech (sic)), priester te Nob. Hij gaf David heilig brood en werd daarom op bevel van Saul gedood. bijbel: 1 S 21:1, Hist.Schol. Lib.I Reg. Cap.XX
  93. ↑ Doëg (Vulg. Doec; Hist.Schol. Doeg), opzichter over de herders van Saul. Hij is de man die Achimelech en de priesters van Nob doodde op bevel van Saul.bijbel: 1 S 21:7,22:9-19 Hist.Schol. Lib.I Reg. Cap.XXII
  94. ↑ naas: Nachas (Vulg./Hist.Schol. Naas), koning der Ammonieten ten tijde van Samuël. Bijbel: 1 S 11:1, Hist.Schol. Lib.I Reg. Cap.XII
  95. ↑ onthier: totdat.
  96. ↑ lachter: als toestand: schande, gekrenkte eer.
  97. ↑ dohec: Doëg (Vulg. Doec; Hist.Schol. Doeg), opzichter over de herders van Saul. Bijbel: 1 S 21:7, Hist.Schol. Lib.I Reg. Cap.XXII
  98. ↑ ceysa: Keïla (Vulg. Ceila; Hist.Schol. Ceilam (acc.)), stad in Juda. Bijbel: 1 S 23:1, Hist.Schol. Lib.I Reg. Cap.XXII.
  99. ↑ beringheden: beringhede hem: van beringhen: omsingelen
  100. ↑ somme: een aantal, een groep
  101. ↑ gedane: Gedaante, uiterlijke vorm.
  102. ↑ scroede: Strook, band, afgeknipt of afgesneden stuk stof.
  103. ↑ murmeerden: van murmeren: mopperen
  104. ↑ vermidic: van vermiden: sparen, in leven laten.
  105. ↑ pharan: Paran (Vulg. Pharan; Hist.Schol. Pharam (acc.)), woestijnstreek in Israël tussen Midjan en Egypte. Bijbel: Nu 10:11, Hist.Schol. Lib.Num. Cap.XIII
  106. ↑ Nabal (Vulg./Hist.Schol. Nabal), man van Abigaïl. Hij weigerde David voedsel te verstrekken, toen deze daarom vroeg. Zijn vrouw Abigaïl maakte deze onbeleefdheid goed. bijbel: 1 S 25:3, Hist.Schol. Lib.I Reg. Cap.XXIV
  107. ↑ Calef wordt verder nergens vermeld, misschien wordt hier de verspieder bedoeld die met Jozua uit het beloofde land terugkwam met positieve verhalen.
  108. ↑ verbidden: Met een persoon als object: (iem.) door gebeden of voorspraak bevrijden
  109. ↑ ontbinden: hier in de betekenis van: Bevrijden (van), ontslaan (van), soms meer bep. bevrijden van zonden: absolveren.
  110. ↑ companien: Veld, vlakte, het vlakke veld
  111. ↑ Abysay was een zoon van de Zeruiah (of Zerula), zuster van David.
  112. ↑ scacht: speer
  113. ↑ drossate: hofmaarschalk/hofmeester; rentmeester; legeraanvoerder; hoge ambtenaar;
  114. ↑ achys: Akis (Vulg./Hist.Schol. Achis), koning van Gat ten tijde van Saul. Bijbel: 1 S 21:10, Hist.Schol. Lib.I Reg. Cap. XXV
  115. ↑ onthildene: onthilde hem, van onthouden: huisvesten, onderdak verlenen, bij zich houden.
  116. ↑ vane: hier in de betekenis van: onder een vaandel geschaarde groep, afdeling.
  117. ↑ gelboe: Gilboa (Vulg./Hist.Schol. (montes) Gelboe), noordelijke uitloper van het gebergte van Efraïm. Hier vond de veldslag plaats waarin Saul en zijn zonen door de Filistijnen gedood werden. De legende dat het er zelden of nooit regent komt voort uit de vervloeking van David (2 S 1:21) 'Bergen van Gilboa, noch dauw, noch regen zij op u'. Bijbel: 1 S 28:1-25, Hist.Schol. Lib.II Reg. Cap.I.
  118. ↑ yewer: ergens
  119. ↑ fiton: vermogen doden op te wekken
  120. ↑ fitus: Pythius (Hist.Schol. Pythius), persoon die de kunst om doden op te wekken zou hebben uitgevonden. bijbel: Hist.Schol. Lib.I Reg. Cap.XXVI
  121. ↑ bevaen: vangen; verstrikken; binden; bereiken; omvangen; omringen; beslaan;
  122. ↑ erre: spijtig, boos, dol
  123. ↑ onbesceden: moet onbesneden zijn: onbesneden; vandaar: niet-joods; heidens; onbeschaafd.
Afkomstig van Wikisource NL, de Vrije Bron. "https://nl.wikisource.org/w/index.php?title=Rijmbijbel/1_Koningen&oldid=39940"