Wikisource

Rijmbijbel/Rechters

< Rijmbijbel

Jozua 1 Koningen

f41v

bewerken

7040

Mar na dien des siit gewes
Hadden si rechters over heme
Na iosue als ict verneme
Vrageden si onsen here des
Biden rade van fines

7045

Wie soude siin haer leedsman
Iegen tvolc van canaan
Hi seide tgeslachte van iudas
Nochtan want men dat waerheit was
Dat calef was haer hoeftman

7050

Mar want hi onlange daer an
Was ende hi siin leven liet
Sone es hi getellet niet
No met rechters no met hertogen

f42r

bewerken
Also als wiit merken mogen

7055

Die van symon ende van iudas
Voeren te gadre als ict las
Iegen den here van beset [1]
Ende begrepene in haer strec
X∙M man sloegen si in die stede

7060

Den here sloegen si oec mede
Som die hande ende tie voete
Doe seide hi aldus onsoete
Ben ic met rechte begaer[2]
Want aldus gedanc daer

7065

Dedic wilen in minen dagen
Lxx coninge die lagen
Onder mine tafle ende crumen aten
Met hem voer si achter straten
Ende wonnen iherusalem met brande

7070

Daer lieten si sonder voete ende hande
Adombeseth ende hi bleef doot
Mar dat verstaet al bloet
Dat si iherusalem niene besaten
Want david alreerst hare straten

7075

Danen iagede die iebuseen
Ende droeger crone alst wel sceen
Iudas gheslachte wan ascalon
Gasen ende oec acharon
Mar die woenden in die dale

7080

Mochtmen niet verwinnen wale
Met wagene die an beiden siden
Met zekelen[3] tvolc ontwee sniden
Hadden si so bewaert dat lant
Dat siit hilden metter hant

7085

Die ghene die geboren waren
Van ietro moyses sweer te waren
Enten volke volgede mede
Om dat si hem die beste stede
Indie woistine wisen souden

7090

Daer si best logieren wouden
Ende des geloefde hem moyses
Van den besten des siit gewes
Te goedene int heilige lant
Dies so voer hi altehant

7095

Wonen onder iudas geslachte
Die beesten wonnen daer met crachte
Dese so hieten siney[4]
Beniamins kinder woenden daer bi
Ende voeren te iherusalem

7100

Ende maectent eygiin onder hem
Die iebuseen oec also wel
Effrayms kinder voeren in betel
Dat lusa[5] hiet menighen dach
Eer iacob daer die ledre sach

7105

Die stede belagen si dan
Daer sagen si vortcomen ∙i∙ man
Dien vingen si ende seiden sech ons dat
Hoemen best comt in die stat
Wi sellent di lonen utermaten

7110

Hi wiset hem hine dorst niet laten
Also wonnen si die stede
Vele wonnen si daer den man mede
Makeden si rike ende lieten varen
Ende ontliifden niet te waren

7115

Als hem god hiet tvolc van chanaan
Mar si hildense al eygine man
Also daden al die gheslachte
Doe si tlant wonnen met crachte
Hadsise liever eygin dan doot

7120

Al wast dat hem god verboet
Ende wonnen tlant ende worden rike
Ende so weldich sekerlike
Dat si der wet vele ontvochten[6]
Enten wapine niet en dochten

7125

Doe sende god ∙i∙ stic daer na
Sine ingel in galgala
Doe tvolc van israel daer quam
Voer hi danen als hi ware gram
Dat hi wilde tere ander stede

7130

Ende die liede volgeden mede
Daer verweet hem onse here
Dat goet entie grote ere
Die hi hem dede daer te voren
Ende dat si hulde hadden gesworen

7153

Metten volke van chanaan
Ende laet daer toe bliven dan
Hare outaere al onghebroken
Iegen twort dat god heeft sproken
Des sellen die afgode van den lande

7140

U noch siin te groter scande
Dies weende tvolc al gemene
Dies hiet die stat dal van wene
Si gingen thuus ende menich iaer
Dienden si gode daer naer

7145

Tote dattie oude waren doot

f42v

bewerken
Die hadden gesien twonder groot
Dat god dur hem heeft hedaen
Na hem eist anders vergaen
Andre liede quamen daer naer

7150

Die die miracle hadden onmaer
Die god dede voer hare daghen
Om datsi se niet en sagen
Si daden iegen gods gebod
Ende anebeden astaroth[7]

7155

Ende baal oec namen si te wive
Der heidine kinder die keitive
Dies balch hem god van desen dingen
Ende lietse teygindome dwingen
Van surien die coninck chusan[8]

7160

Die sere dwanc vii iare die man
Doe riepen si anden gode genaden
Ende hi gaf hem tharen staden
Calefs broeder othoniel
Diese verloeste harde wel

7165

Want god halp mede den man
Dat hi verwan den coninc chusan
Dus hadden si ruste ∙xl∙ iaer
Ende othoniel starf daer naer
In othniels tiden so was

7170

Cadmus coninc siit seker das
In teben dat in grieken staet scone
Ende in creten droech crone
Na othoniels dode wet wel
Mesdaden die van israel

7175

Ende gheselerse[9] in quat heerscap
Eglon die coninc van moab
Entie van amon ende van amalech
Die haddense in haer strec
Over die iordane sii nsi comen

7180

Ende hebber vele tliif genomen
Haer afgode setten si daer na
Upten berch van galgala
Eglon maecte ∙i∙ sale goet
Te sinen doene daer ierico stoet

7185

Dat volc was xviii iaer
In sine bedwanghe harde swaer
Doe riepen si an gode genaden
Die hem ∙i∙ twest[10] heeft beraden
Ayoth van beniamins geslachte

7190

Die even vele hadde crachte
In elke hant nu merket wel
Doe senden die van israel
Bi hem den coninc eglon giften
Ayot maecte horic dichten

7195

∙I∙ cort sweert dat hi decken mochte
Onder hem waer dat hiit brochte
Hi gordet up die rechter side
Der giften was die coninc blide
Die ayoth voer hem heeft geset

7200

Eglon die coninc was sere vet
Ayoths gesellen gingen dane
Ende hi gebrochtse inden gane
Mar hi dede hem saen ten kere
Ende hi seide coninc here

7205

Ic sprake u garne in stilre hale
Doe rumden zie altemale die zale
Eglon stont up altehant
Daer nam ayoth die rechter hant
Ende trac ut siin swert aldare

7210

Ende stac eglon dur siin smare
Daer liet hiit steken ende viel doot
Ayoth die dore vaste sloot
Ende liep achter uut ende ontran
Eglons knapen ende sine man

7215

Braken in alst hem verdroot
Ende vonden hare here doot
Ayot die quam onder die sine
Ende blies met ∙i∙ busine
Die van israel volgeden hem ane

7220

Ende belagen die iordane]
Ten gewade daer mense leet
Int lant van moab ghereet
Daer sloegen si tien tiden
Die viande die waenden liden

7225

xii dusent man ute moab
Aldus nederde haer heerschap
Doe ruste haer lant lxx iaer
Ende ayot die starf daer naer
Na ayots tiden des gelovet

7230

Was proserpina gerovet
Van ortus den coninc van molosen[11]
Daer si lesen souden rosen
Hi hadde ∙i∙ hont hiet tribarnus
Die groot was ende wachte thuus

7235

Pirotmus hi dede pine
Om te rovene prosperine
Als datten tribarnus beet

f43r

bewerken
Dat was sinen gesellen leet
Theseuese dat mogedi weten

7240

Theseus die ware verbeten
Ne harde ercules gedaan
Die hem quam te helpe saen
Frixus ende hellus zuster ende broeder
Ontvloen hare stiefmoeder

7245

Ende tros[12] was in dardania[13]
Coninc daer troyen hiet na
Parcius die versloech
Gorgonen die liede genoech
Met hare scoenheit dede ontliven

7250

Daer die poeten vele af scriven
Oec waren in othoniels stonden
Favelen eerst warven vonden
Sanger was rechtre daer naer
Mar hi levede mar ∙i∙ iaer

7255

Tien tiden wilden die filisteen
Israel scoren over een
Mar sanger halphem uter noot
Ende sloeger vi.m[14] doot
Allene selve metter vaert

7260

Met ∙i∙ coutre[15] sonder swaert
Echt daden si na sangers doot
Dien van isrel anxt groot
Ende god lietse dwingen dan
Iabin[16] den coninc van chanaan

7265

Die in asor coninc was
Siin marscalc[17] was sizara[18]
Dese hadde tvolc ∙xx∙ iaer
In bedwanghe harde swaer
Doe riepen si up gode met sinne

7270

Tien tiden was ∙i∙ profetinne
Hiet delbora ende woende in effraym
Soe riep barach[19] van neptalim
Haren man ende seide god
Die gebiet di dit gebod

7275

Leet te montabor diin here
Ende setti daer ter were
xx∙M nem metti man
Van zabulon ende van neptalim dan
God sal di geven sekerleke

7280

Bi dat fison[20] loept die beke
In diin hande syzaras
Barach sprac in doe niet das
Du en wilt selve met mi varen
Ic doe sprac delbora te waren

7285

Mar ∙i∙ wiif sal hebben die ere
Cysaras quam die niemere
Dat dat here ware in porte
Ten berghe waert van taborte
Hi versamede haestelike

7290

Tote fyson uptie beke
xxx∙M gewapent man
Ende ∙x∙M∙ ridders daer an
Ende ∙ix∙M∙ wagene die striden
Met sekelen an beiden siden

7295

Ende andre wagene wiens wondert
Met hem xxi hondert
Delbora seide tote barach
Ganc neder up desen dach
Sal di god geven syzaras

7300

Hi daelde ende al dat met hem was
Delbora stont ende bat
Upten berch in ∙i∙ stat
God gaf cyzare enen vaer
Enten sinen die waren daer

7305

Wint hagel ende regen
Ende blexeme volgede hem iegen
So dat tie slinghere entie bogen
Hem no clene no groot ne dogen
Sulc viel vanden wagene up daerde

7310

Sulc wart vertorden[21] onder die paerde
Dus dede hem al there ter vluch
Cysaras vlo dor die vrucht
Aldaer daer abner tyneus[22]
Woende ende siin wiif was thuus

7315

Abner was comen van ietro
Ende was daer gegoet also
Onder dat volc van israel
Abners wiif hiet iabel
Hi hadde vrede mit iabin

7320

Cyzaras die vlo daer in
Ende bad datmenne decken soude
Oec seidi dat hi drinken woude
Si gaf hem melc ende hi sliep vaste
Doe dor sloech soe haren gaste

7325

Met ∙i∙ hamer ende naghelden daer
Iegen die erde dat es waer
Met ∙i∙ yserinen naghele
Iael betekent die benagele
Entie scone maget marie

f43v

bewerken

7330

Cysaras ende sine partie
Dats lucifer ende sine scare
Die verwonnen siin bi hare
Die naghel mag bedieden mede
Die slotel van haer reynichede

7335

Daer soe den duvel mede verwan
Die melc die iael gaf den man
Dat es ihesus menschede
Die luciferre brochte mede
Die hamer daer soe mede sloech

7340

Gheliict den cruuce genoech
Bi marien reynichede
Ende bi ihesus menschede
Ende bi den cruce es openbare
Ghesconfiert dat duvels scare

7345

Daer na quam barach
Iael togede hem waer hi lach
Doot daer hi also liep naer
Aldus seide delbora waer
Dat ∙i∙ wiif soude hebben den seghe

7350

Barach lede there in weghe
Iegen iabin ende siin here groot
Dien sloechi aldaer te doot
Ende asor sine hoeftstede
Veldi altegader mede

7355

Barach ende delbora
Songen ende loefden gode daer na
Die so dicke ende so wel
Bescudde die van israel
Doe waren si in vreden daer naer

7360

Sonder vechten ∙xl∙ iaer
Apollo was in delborans tiden
Die die heidine lange siden
Anebeden in menich lant
Hi was eerst die harpen vant

7365

Entie visierde eerst visike[23]
Dat was ∙i∙ wiisheyt rike
Esculapis vantse oec siin sone
Met ere blexeme was die gone
Verbernet ende sine boeke mede

7370

Dus bleef die behendichede
Verloren wel ∙v∙C∙ iaer
Tote datse ypocras vant daer naer
Tien tiden maecte ylus[24] som[25]
Van troyen den thor ylom[26]

7375

Tien tiden sloech doot parcius
Dien coninc acriseus
Ende tconincrike maecte mede
Tote nic in die oude stede
Datte margos was

7380

Also als ict bescreven las
Anderwarf misdede sere
Israel iegen onsen here
Doe hiet hise dwingen dan
Den lieden van madian

7385

Entie van amalec dats waer
Diese dwongen vii iaer
Elcx iaers verheretsi[27] dat coren
Entie beesten als wiit horen
Doe riepen si an gode genaden

7390

Ende hi heeft hem beraden
Met ∙i∙ prophete die hem saen
Vermaende wat hem was gedaen
Van gode diese node liet
Mar si en wilden horen niet

7395

Doe quam dingel van hemelrike
Tote ∙i∙ man die was rike
Ende hadde ∙i∙ sone hiet gedeon
Hi dorschede coren om dit doen
Dat hire ter noot bileven soude

7400

Dingel seide die gods houde
Si metti starcx meniger manne
Gedeon antworde danne
Iof god met ons ware twi
Ware ons ongeval dus bi

7405

Die ingel seide nu vare
Ic geef die cracht ende sende di dare
Dattu tvolc van madian
Te doot slaes als ∙i∙ man
Ghedeon hilten over man

7410

Ende seide sceet niet van dan
Eer ic weder mach tote di comen
Hi heeft ∙i∙ hoekiin[28] genomen
Ende zoet[29] ende brochter mede broot
Den hingel hi die spise boot

7415

Dingel hiet hem over een
Dat hise leide up ∙i∙ steen
Ende hi tsop daer up gieten soude
Mar die ingel als hi woude
Hadde ∙i∙ roede na mans wise

7420

Ende die stac hi an die spise
Een vier quam daer uten stene

f44r

bewerken
Diet al verbernede groet ende clene
Metien ontvoer hi metter vaert
Gedeon die wart vervaert

7425

Ende riep wat sal miin gescien
Dat ic den ingel hebbe gesien
Onse here seide vervaerdi niet
Snachts geboet hi hem ende hiet
Dat hi brake den outaer

7430

Die siin vader maecte daer
In balaams eer des afgods
Gedeon ontsachem sgebods
Ende deet nachts dat hem god geboet
Dages wartment geware al bloet

7435

Entie liede vander stede
Seiden ioasse dat hi dede
Sinen sone bringen vort
Latene sterven dor dese wort
Hi sprac wildme berechten al

7440

Ea hi[30] god wreke hem baal
Dus lietent bliven gene man
Ende amalech ende madian
Destruerden israel
Ende lagen int dal van israel[31]

7445

Die heilige geest quam in gedeon
Hi ontboet tvolc van zabulon
Van manasse ende van neptalim
Ende van aser quamt tehim
xxxii dusent in dien dagen

7450

Selven quam hi up ∙i∙ wagen
Ende eeschede van onsen here
∙I∙ tekin dor siins selves ere
Een vlies leide hi uptie aerde
Ende bad gode dor sine waerde

7455

Dat die dau quame in dat vlies
Entie aerde niet hadde dies
Dit dede god dor sine bede
Ten naesten dage so dede hi mede
Dies daus daer uut vol ene scelle[32]

7460

Echt so bad die degen snelle
Des anders dage dat die vacht
Droge bleve bider gods cracht
Entie erde bedauwen soude
So mocht si vechten als die boude

7465

Dit dede god dor hem openbare
Dat hi seges seker ware
Dat vlies dat sachte es ende wit
Dats die lichame onbesmit
Vander reynre maget marien

7470

Die alle tongen benedien
Die dau die vallet heimelike
Uptie erde van hemelrike
Als dede in dat vlies
Dats ihesus siit seker dies

7475

Die heimelike in hare quam
Ende gaf hare ende niet en nam
Meer suverheden dan soe hadde eer
Ende heilichse embermeer
Gedeon porrede metter scare

7480

Mar god seide al openbare
Du heves te vele volcx met ti
Si en sellen niet seggen dat bi mi
Dese dinc aldus gesciede
Roep openbaer voer die liede

7485

Wie so int herte es vervaert
Hi kere ende ga weder thuus waert
Om dit wort ontkeerder dan
xxii dusent man
Doe blevet ∙x∙M∙ mede

7490

Echt seide god daer ter stede
Noch es te vele volcx metti
Leetse te watre hoer na mi
Die twater lapen als die hont
Oft metter hant werpen inden mont

7495

Hout die metti di die siin coene
Dit was gedaen van gedeone
Ende hem blever ccc man
God seide hout di hier an
Met desen sal ic in diin strec

7500

Madian geven ende amalec
Dit volc nam hi ende spise ten sinen

f44v

bewerken
Ende ghinc henen met businen
Ten wighe waert met sine cracht
God seide hem in der selver nacht

7505

Ganc in die tente van madian
Du ende diin sone faran[33]
Ende hore wat die viande spreken
Tharte dat di nu dinct breken
Van vrese sal verbouden dan

7510

Gedeon horde ∙i∙ man
In die tente sinen gesellen
Daer hi stont ∙i∙ droem tellen
Hi seide mi dochte dat ic sach
∙I∙ gerstiin koekelkiin daer ic lach

7515

Indasschen ent nieman eten mochte
Ende onse tente ondersochte
Ende quam ter tabernaclen toe
Dat vel daer ter erden doe
Dandre spelde daer siit horen

7520

Gharste dats ∙i∙ onwert[34] coren
Ende onwert volc es van israel
Gedeons gheslachte also wel
So es in israel onwaert[35]
Dit bediet gedeons swaert

7525

God hevet volc van madian
In sine hant gegeven dan
Dit horde gedeon ende neech gode
Ende was te sinen wederbode[36]
Ghawi seithi ons heeft gegeven

7530

God alle die in tenten leven
In drien scaerde hi se tehant
Ende gaf hem in die rechter hant
Businen ende el ne geen swaert
Die luchterhant was bewaert

7535

Met laghelen[37] ende daer in lecht
Hort hier wonderlic gevecht
Gedeon sprac alle coninc so heet mi
Te midnachte so gingen si
Te iii steden int getelt

7540

Die lage braecsi met gewelt
Doe bleef hem in die hant dlecht
Doe bliesen si lude echt
Si riepen ons heren swaert
Ende gedeon die wart vervaert

7545

Tvolc stont up met genende[38]
Nieman was die andren kende
Ende menich sloechet andren doot
Doe vlo daer enen scare groot
Mar doe gemoete him

7550

Van manasse ende van neprahim
Ende van asor die waren gekeert
Daer wart madian onteert
Oec gemoetse effrayms geslachte
Ende sloegense onsachte

7555

Ende ∙ii∙ coninghe daer si quamen
Oreb[39] en zeb[40] hiet si bi namen
Dat dit te gedeone quam
Daer brochtsi thoeft ende waren gram
Ende seiden twi hadstu onwaert

7560

Ons tontbeidene te wighe waert
So scone antworde hi hem allen
Da si den moet lieten vallen
Gedeon leet die iordane
Ende volgede met ccc ane

7565

Doch dat si quamen te sacot[41]
Aldaer so bad hi broet dor god
Anders mochti niet volgen na
Zebe[42] ende salmana[43]
Die voren waren met hare scaren

7570

Ende siin volc was moede te waren
Mar si bespottene als liede fel
Also dede tvolc van sanuel[44]
Mar salmane ende sebe
Metten haren dese tve

7575

Lagen tesamen in een dal
Ende waenden siin ontgangen al
Met hem xv dusent man
Dus hadden si verloren dan
∙C∙ ende xx dusent mede

7580

Gedeon quam daer ter stede
Ende al dat here wart ontdaen
Ende die ∙ii∙ coninghe gevaen
Teerst dat hi te sarot quam
Lxxii man hi daer nam

7585

Der bester ende deetse slaen met dornen
Omme dat sine daden vertornen[45]
Den hoeft tor van sanuel
Veldi ende sloech tvolc also wel
Teerst dat hi quam in siin lant

7590

Vragede hi den coningen altehant
Hoe waren die man gedaen
Die ghi in thabor daer verslaen
Sie seiden recht na diin ansciin

f45r

bewerken
Hi seide het waren die broeder miin

7595

Doe seidi tot sinen oudsten sone
Slachse bede doot die gone
Ne dorste want hi was bloet[46]
Gedeon hi sloechse doot
Doe seiden die van israel

7600

Wes onse here du best werdich wel
Hi sprac in does niet
Doet mi ∙i∙ dinc of ghiit gebiet
Gheef mi die goudine ooringhe
Van dien rove sonderlinghe

7605

Daer af maecti seit men vor waer
In effra[47] sine port aldaer
Outaer ende tabernacle mede
Daer his swaerlike an mesdede
Ende na aarons gewade cleder

7610

Dies hadden god vele te leder[48]
Wantmen maecte niewer doe
Sacrifitie dan in syloe
Daer gods tabernacle was
Gedeon die hadde als ict las

7615

Lxx kinder bi sinen wiven
Ende enen bastart die ontliven
Sident sinen broeder dede
Als ghi horen selt ter stede
xl iaer was gedeon here

7620

Die wile stont tlant in sine ere
Tyeren datmen surs hiet siden
Was gemaect in gedeons tiden
In dien tiden was dedalus
Daer wi af lesen dus

7625

Dat hi maecte van metale
Voghele ende deetse vliegen wale
Met ∙i∙ wel wonderliker zaken
Hi was die eerste die leerde maken
Beelden met verschedene voeten

7630

So stille ontvlo hi den onsoeten
Minose dat selc seide die loech
Dat hi met vederen ontvloech
Van manasse was hi geboren
Die goede gedeon als wiit horen

7635

Doe gedeon was verstorven
Die van israel verworven
Die gramschap gods want bi na al
Anebeden si den afgod baal
Oec en dede nieman ghinder

7640

Doget van gedeons kinder
Abimalech[49] siin bastaert
Ginc harde saen te cysem[50] waert
Danne siin broeder was geboren
Doe seidi wildi mie horen

7645

U maech wetic wel dat ic ben
Segt den lieden van cysem
Weder so es u beter ∙i∙ here
So u si lxxii dwingen sere
Die alle siin gedeons kinder

7650

Also behilt hi se ginder
Dat si hem swoeren up baal
Hulde die van cychem al
Ende gaven uten monstre[51] mieden
Daer mede huerdi arme lieden

7655

Ende sloech alle sine broedere doot
Sonder[52] datter hem ∙i∙ ontscoet
Die was geheten ionatan
Die van cychem alle die man
Maectene coninc in hare stat

7660

Mar over waer verstaet wel dat
Teldemen met de rechters gemene
Want siin rike was so clene
Doe ionatan dat hadde verstaen
Verweet hiit van cychem saen

7665

Dat si alle gedeons kinder
Doot hadden mere ende minder
Ende here gemaect sinen bastaert
Daedi dat ghi sculdich waert
So gesciede u goet ende recht

7670

Ende sidi misdadich echt
God moet up u wreken also
Met desen worden hi ontvlo
Abimalech was here daer iii iaer
Mar die van cysem daer naer

7675

Die staken alle uter stede
Want hi roef up hem dede
Doe quamer ∙i∙ ende hiet gaal[53]
Ende sprac wildsi hem dienen al
Hi woude abimalech verslaen

7680

Doet abimelech hadde verstaen
Quam hi met lagen vor die stede
Ende gaal quam uut met volke mede
Mar abimalech die verwan
Gaal ende cychem nochtan

7685

Wan hi ende sloech alle die liede doot

f45v

bewerken
Oec brac hiit al clene ende groot
Ende saiede mit soute die port
Doe vlo al tvolc weder ende vort
In baals kerke dode hise oec

7690

Beide in viere ende in roec
Dusent man verloren tliif
Sonder kinder ende wiif
Die men niet ne telde ginder
Dus wrac god gedeons kinder

7695

Abimalech belach tebes[54]
Maer daer inden middel es
∙I∙ vast huus daer si in vloen
Sine hadden anders were wat doen
Doe stac hi an den tor brant

7700

Mar ∙i∙ wiif warp altehant
∙I∙ stic van ∙i∙ moelenstene
Up siin hoeft dat niet was clene
Dat hem die hersen scorde ontwe
Doe hem die doot dede so wee

7705

Riep hi ∙i∙ sine seriant
Slach mi selve doot te hant
Datmen niet tie[55] den wiive
Dat soe mi roefde van den live
Dus sloegen siin seriant te doot

7710

Dat was ∙i∙ plaghe groot
Na abimalech so was
Cola[56] rechter als ict las
Hi berechte xxii iaer
Dlant in vreden dat es waer

7715

Van isacker was hi geboren
Hi starf als dandre daer te voren
In sinen tiden gelooft mi des
Verwan die degen ercules
Antheuse den degen coene

7720

De lafiten[57] ende centauroene
Die vochten indien tiden mede
In troien staet die wonderlichede
In diescht[58] ghescreven hare striit
Die wille vint daer lesens tiit

7725

Tien tiden wart troien verloren
Van ercules den degen vercoren
Wart verslegen leomedon
Inden striit was thelamon
Ende piramus maecte die stat weder

7730

Daer soe was gevallen neder
Ende droech crone in die stede
Theseus verwan oec mede
Minotauren ende maecte rene
Van eygidomme die van athene

7735

Doe cola doot was daer na
Was rechtre ∙i∙ ioan[59] xx iaer
Van manassen geboren
xxx sonen hadde hi vercoren
Ende makerse princen van xxx steden

7740

Daer na starf hi in vreden
Tien tiden roefde van athenen
Theseus der scoenre helenen
Mar castor ende pollus siin broeder
Namen in wraken hare moeder

7745

Ende wisselerse om die suster do
Doe ontvoer van tyren dydo
In affriken aldaer soe dede
Maken cartago die stede
Carmentis vant tien tiden mede

7750

Latiinsche lettren na hare zede
Hier na liet tvolc van israel
Gode die hem dicke halp wel
Ende si dienden den afgoden
Dies hetse god comen in noden

7755

Die van amon[60] ende van filistee[61]
Daden hem xviii iaer wee
Die saten over die iordane
Oec so rieden si hem ane
Die van iudas ende van beniamin

7760

Ende oec mede die van effraim
Echt riepen si aen onsen here
Mar hi antworde swaerlike sere
Ende hietse ten gode gaen
Dien si doe waren onderdaen

7765

Doe deden si haren gode scande
Ende worpense van lande
Om dese dinc dede hem god wel
Doe quamen die van israel
Alle tesamen in masfat[62]

7770

Hare viande waren in galaat[63]
Tien tiden was ∙i∙ bastaert
Hiet iepte stout ende onvervaert
Verstoten van sinen geslachte
Up datmen sire moeder achte

7775

Over ∙i∙ gemene wiif
Doe ruemdi dlant als ∙i∙ keitiif
Mar his was starc harde sere

f46r

bewerken
Oec wart hi armer liede here
Ende wert rovere uptie viande

7780

Doe quamen liede van sinen lande
Ende seiden wes ons heren iepte
Iegen amon ende filiste
Hi antworde ghi siit de gone
Die mi als ∙i∙ quat wiifs sone

7785

Hebt verdreven uten lande
Ende hebt gedaen wel grote scande
Si seiden doe waren wi verbolgen
Wi willen di als recht es volgen
Iepte sprac nu sweert mi dat

7790

Doe swoeren siit hem in masfat
Aldaer ootmoedichde hi hem sere
Ende daer ontfingen sine over here
Sine boden quamen te hant
Ten coninc amon die tlant

7795

Hem rumen hiet sonder fel
Doe seide hi tvolc van israel
Nam mi miin lant dats bi naer
Leden wel ccc iaer
Ende nu hebt ic weder ontfaen

7800

Iepte sprac dat was gedaen
Ende gewonnen metten swaerde
Die cononc ne wilde sire vaerde
Varen dor siin bidden echt
Doe sprac iepte god scede drecht

7805

Vander dinc diemen hier heeft
Doe quam in hem die heilighe gheest
Daer dede hi gode siin belof
Gave hem god zege daer of
Ende haer mogentheit bename

7810

Wat so hem te gemoete quame
Van sinen huse als hi ten kere
Quame vander groter ere
Dat soude slaen ende offren gode
Doe makede hi so vele dode

7815

Over die van amon wet wel
Dat pais hadden die van israel
Ende als hi thuus quam daer naer
Quam sin eygin dochter daer
Die sere blide was daer of

7820

Doe seidi hare dat belof
Mar die dochter die was blide
Dat hi den zege hadde ten stride
Soe seide vader doe diin belof
Mar allene gef mi orlof

7825

Dat ic mine magedom bewene
Ende mine geselinne gemene
∙ii∙ maende vor mine doot
Doe gaf hi haer orlof al bloot
Ende daer na dede hi siin belof

7830

Selc heilich man priisden daer of
Ende seide dat het ware gods raet
Mar iosefus scalten quaet
Doe quamen die van effraym
Ende wilden alle verbernen him

7835

Want hise niet te wighe omboet
Mar hi gaderde ∙i∙ here groot
Iegen him ende sloech hem af dan
Wel xlii dusent man
Vii iaer so was hi here

7840

Ende doe hi starf met groter ere
Was hi begraven seitmen mi
In sine stat hiet sebeti[64]
In sinen tiden was ercules
Dien so sere vernoyde[65] des

7845

Dat hi genesen niet en mochte
Ende ∙i∙ groot vier hi doe wrochte
Ende verbernde hem daer in
Also wreet was hem siin sin
Na iepte was vii iaer

7850

Rechtre iesebon[66] dats waer
Doe was agamemnon here
In nicene met groter ere
Ende menelaus die drouch crone
In die stat tote lacedemone

7855

Na iesebon van iudas geslachte
So was rechtre met crachte
∙x∙ iaer ∙i∙ hiet iabulon[67]
Vanden geslachte van zabulon
In sinen tiden nam helenen

7860

Pariis die menigen dede wenen
Die wille weten hoet verginc
Van mi vint hi gedicht dit dinc
Iabulon starf ende na him
Quam ∙i∙ rechtre van effraim

7865

Abdon[68] hiet hi wet vor waer
Ende hi was rechtre viii iaer
In sinen derden iare so was
Troien verloren als ict las
Dat ic hier voren in dietsche dichte

7870

f46v

bewerken
Hoement verloes ende hoement stichte
Dese iii rechters waren in vreden
Omdat si niet goets en deden
So es te min van hem gescreven
Tvolc was oec goet in haer leven

7875

Na abdon so was ∙xl∙ iaer
Israel in bande swaer
Ende alle eygiin der filisteen
Om hare afgode niewer[69] om mee
In dien tiden als ict las

7880

Was comen in ytalien eneas
Metten troien alsi vloen
Alsi troien sagen verdoen
Hi brochte met hem sinen sone
Aschamus so hiet die gone

7885

Ende creusa sohiet siin moeder
Hector so was haer broeder
In ytalien alse wiit lesen
So hadden coninc gewesen
Daer voren ianus sathurnus[70]

7890

Picus[71] faunus[72] latinus
Omtrent anderhalf hondert iaer
Hadden si heren gewesen daer
In dien tiden so was ∙i∙ man
Gheboren van den gheslachte van dan

7895

Manuel[73] so was siin name
Siin wiif was scone ende bequame
Ende sonder kint lasic mede
Daer dede soe omme menige bede
Doe quam dingel hare te voren

7900

Ende seide haer soude siin geboren
∙I∙ sone ende soe haer hilde rene
Siin leven soude siin niet clene
Mar die ingel sprac aldus
Hi sal oec hieten nazarus

7905

Dats heilich ende verlosende mede
So was des nazarus zede
In doude wet dat hi siin haer
Niet en scoer wet vor waer
No en dranc genen wiin

7910

Dusdaen sprac hi sal hi siin
Ende hi sal verlossen israel
Dwiif seit haren man manuel
Ende seide hoe scone hi ware
Die haer brochte zulke mare

7915

Hi was wantouwel ende droeve sere
Mar twiif sprac bidde wi onsen here
Dat hine ons sende ander warf
Ende segge ons dat ons bedarf
Doe seide dingel ten manne

7920

Alse ten wive min no mee
Die man haelde vleesch ende broot
Hi waende dat hi hadde etens noot
Die ingel sprac in ete niet
Mar offert gode diet al gebiet

7925

Up ∙i∙ steen leidi di spise
Ende bornet na die iotsche wise
Dingel ginc upwaert sciere
In die vlamme van den viere
Die man waende sterven van dien

7930

Dat hi den ingel heeft gesien
Mar twiiif troesten inden vare
Soe genas een kint dernare
Dat samsoen gheeten wart
Het wies sere metter vaert

7935

Doe ghevel dat hi daer na
Gevaren quam in tamnata
Inder filisteen lande
Daer sach hi ∙i∙ maget tehande
Di hi verminde ende hi seide

7940

Ten vader enter moeder beide
Dat sise hem te wive gaven
Het was hem leet te doene derave
Ende quam daer om die sekerringhe
Doe samsoen ginc om die dinghe

7945

Eens lewen hi geware wart
Bider stat inden wiingaert
Die heilige geest vervulde hem tehant
Hi en hadde niet in die hant
Den liebaert scorde hi daer hi quam

f47r

bewerken

7950

Ghelic oft ware een lam
Dat en wiste moeder no vader
Want hi sweech altegader
Dat wiif dede hi onder trouwe
Sident quam hi daer hi die vrouwe

7955

Nemen soude na die lants zede
Ende hi ginc besien ter stede
Daer hi liet den doden lioen
Daer vant hi in vremde doen
Ans lewen mont broeden bien

7960

Die raten trac hi ute mettien
Ende gafse moeder ende vader
Ende si daer alle gader
Aten sire bruut gaf hiis oec daer na
Die porters van tamnata

7965

Die daer waren ter brulocht
Hadden van samsone vrucht
Ende gaven hem dor sine cracht
xxx ghesellen dach ende nacht
Die met hem alse vriende spraken

7970

Mar hem te wachtene siin die zaken
Iof si ter feesten waren blide
Dat hi hem niet dade met stride
Doe seide Smson hort gesellen
Ic sal u lieden ∙i∙ rachel[74] tellen

7975

Eist dat ghiit in seven dagen
Ombint ic sal u geven dragen
xxx rocke ende faelgen[75] daer toe
Eist dat uwer geen ne doe
Ghi selt mi tselve geven dan

7980

Dat si seitsi nu spreket an
Samson sprac na sire wise
Uten etende so quam spise
Ende soetheit quam uten starken
Si gingh ∙iii∙ dage up marken[76]

7985

Ende si en mochtent ontbinden niet
Ter bruut ginch alst met diet
Ende seiden smeec an dinen man
Ende laet ons dit ontbinden dan
Ocht wi sellen di algader

7990

Verdriven ende thuus diins vaders
Soe weende up samson ende bat mede
Du haets mi ende mine liede bede
En wilt du mi dat seggen niet
Doch dede soe hem sulc verdriet

7995

Dat hiit hare ombant
Soe seit hem lieden altehant
Ende eer die sonne onderginc
Seiden si samsone dese dinc
Wat soeter dan honich sie

8000

Ende wat es starker daer bi
Dan die liebaert doe sprac samsoen
Wats boser dan des wives doen
Ne hadde niet met mire coe
Gheeert[77] ghine waerter niet comen toe

8005

Da ghi miin rachel hadt vonden
Doe quam hem in tien stonden
Die heilighe gheest ende ginc tasscalon
Daer sloech xxx man samson
Ende gaf den genen hare cleder

8010

Hier omme hadde hi twiif teleder[78]
Ende voer ten vader weder gram
Mettien twiif ∙i∙ andren nam
Enen van dien xxx gesellen
Daer ghi te voren of horet tellen

8015

Tien tiden quam samson gegaen
Ten wive ende waende slapen gaen
In hare camere mar die vader
Die benamt hem altegader
Ende seide ic waende duse hadts leet

8020

Dies gaficse dinen vrient gereet
Hier es haer zuster van sconen live
Nu nemse over haer te wive
Doe sprac samson die heelt[79] bout
Vort[80] meer eist niet miin scout[81]

8025

Dat ic iegen die filisteen ben
Altquat dat ic mach sal ic doen hem
Ccc vosse hevet hi gevaen
Ende bant hare starte te samen saen
Ende tusscen ∙ii∙ starte ∙i∙ brant

8030

Die liepen int coren tehant
So dat tcoren in berne wart
Entie bomen entie wiingaert
Die filistene marcten das
Dat samson gewarke was

8035

Ende berneden siins wiif goet enter mage
Omdat van hem quam die clage
Doe sprac samson om dese zake
Eer ic ruste weders mi wrake
Doe sloechire so vele doot

8040

Dat siis hadden wonder groot
Dathem nieman verweren mochte

f47v

bewerken
Samson voer in agedochten
An ene roetse die ethan[82] hiet
Wonne dor dat heidine diet

8045

Die filistene quamen daer na
Met here int lant van iuda
Die van iuda seiden tien stonden
Daer si samson vonden
Twi wildi up uwe knechte striden

8050

Ende die van iuda tien tiden
Senden om samsoene te vane
iii∙M man gingen dane
Van iuda en scolden up samsone
Ne weetstu niet van desen done[83]

8055

Seiden dat si onsen heren siin
Die heidine van filistiin
Wi comen di te bindene saen
Ende di hem geven gevaen
Hi sprac so sweert al sonder bliif

8060

Dat ghi mi niet nemet tliif
Die liet hi hem binden te handen
Vaste met ∙ii∙ niewen bande
Doe brochten sine also gebonden
Die filistiene riepen tien stonden

8065

Mar dat was van ioien meest
Doe quam hem in die heilige geest
Ende sine bande braken ontwee
Ghelic den wasse min no mee
Darmen metten viere ontstake

8070

Daer vanthi eens esels kake
Hi sloeger mede ∙m∙ man doot
Die andre vloen dor die noot
Doe sanc samson om dese zake
Dat hi met eens esels kake

8075

Hadde geslegen dusent man
Doe quam hem ∙i∙ groot dorst an
Dat hi wel waende bliven doot
Bedi was dat seggen al bloot
Der ioden want selve die ere

8080

Algaf ende niet onse here
Hi seide here nu blivic doot
Van dorste ende sal van groter noot
Vallen inder heidine hant
God ondede ∙i∙ twivout tant

8085

Vander kake ende ∙i∙ fonteinne
Spranc daer uut scone ende reine
Daer af dranc hi ende hem quam saen
Die cracht die hem was ontgaen
Samson die niet was vervaert

8090

Ginc daer na te gazen waert
Int lant van filistien
∙I∙ lichtwiif hevet hi versien
Ende hi es gegaen te hare
Die filistine wordens geware

8095

Ende daden vor die porte wachte
Dat sine tilic met crachte
Als hi uut ginghen souden slaen
Samson die hevet verstaen
Hi nam die porte doren beide

8100

Met poste met sloete met hameide[84]
Te midachte ende es henen saen
Daer bi up ∙i∙ berch gegaen
Dit bediet met groter eren
Die verrisenisse ons heren

8105

Die waas in de ridders wachte
Mar hi verees te midnachte
Ende ontclam hem crachtelike
Upten berch van hemelrike
Samson verminde daer na

8110

∙I∙ scone wiif hiet dalida
Doe quamen te hare die baroene
Van filistine om samsoene
Ende baden daer sinen wive
Dat soe die cracht van sinen live

8115

Besoeken[85] soude ende ondervinden
Hoe sine mochten ghebinden
Ende beloefden hare scat
Dalida bevragede dat
Samsoene mar hi loech hare

8120

Soe banten bi handen ende bi hare
Mar hi bract al ontwe
Hier omme wert hare herten wee
Ende voer oft soere omme sterven soude
Omdat hiit hare niet seggen woude

8125

Doe seide hi hare die waerheit dus
Ic ben so sprac hi nazarius
Sident dat ic was geboren
Waer nu miin haer af gescoren
So verloric al mine cracht

8130

Dalida hevet hare bedacht
Ende riep te hare die baroene
Metten gelde ende metten doene
Dede soene slapen in haren scoot

f48r

bewerken
Ende scoer hem af siin hare al bloot

8135

Ende stackene tehant van hare
Die filistiene namen al dare
Ende staken hem dogen uut tehant
Ende leedene al dore haer lant
Te gazen leidsine int prisoene

8140

Oec daden sie onnere samsoene
Daer na so quam so vort die stonde
Dat siin haer wassen begonde
So dat quam haer vierdach[86]
Daer dagons feeste up lach

8145

Dat was haer god hem wilden si saen
Danken dat sine hadden gevaen
Haren viant den alremeesten
Doe si waren in der feesten
Brochtmen samson om dat si wouden

8150

Dat sire mede spotten souden
Tusschen ∙ii∙ colummen up tiendach
Stont hi daert huus up lach
Tehem sprac hi diene leede
Laet mi desen colummen bede

8155

Tasten daer dit huus up rust
Want mi rusten sere lust
Daer nam hise mit beden handen
Ende sprac nu moetic tehanden
Metten filistenen bliven doot

8160

Den colummen gaf hi sulken stoot
Dat dat huus viel up hem allen
Ende veel meer dus horic callen
Blever doot al daer hi starf
Dan hire al siin leven bedarf

8165

Al sonder die ter werscap[87] waren
Blever doot daer in der scaren
Omtrent iii∙M wiifs ende man
Die daer toe sagen spelen an
Sine mage horic daer af

8170

Groeven in siins vader graf
Xx iaer berecht hi wel
Al dat volc van israel
Hier gaet ut der rechters boec[88]
Diere nauwe doet in onder soec

8175

Hi vinter xx rechters in
Binnen ccc iaren ∙i∙ min
In samsoens tiden wi lesen dus
Maecte albaen asthamus
Datmen derna lange hiet rome

8180

Dandre coninc als ic gome
Van latinen hi was geboren
Van troien als wiit gescreven horen
Want creusa was siin moeder
Hector die goede was haer broeder

8185

Hier comt ∙i∙ hystorie na
Van ∙i die hiet nicha[89]
Mar in vinde gescreven niet
In wies tiden het es gesciet
Want indien tiden siit seker das

8190

Dat coninc no rechtre ne was
Noch hertogen in israel
Dat dese zake aldus gevel
Die micha maecte afgode
Van selvere iegen gods gebode

8195

Ende maecte hem ∙i∙ camere mede
In siin huus daer hise in dede
Sinen sone hi rente gaf
So dat hire pape was af
Elc man dede in dien tiden

8200

Dat hi wilde ende liet liden

f48v

bewerken
Want dat lant was al onberecht
Micha maecte sinen knecht
Sinen sone pape van hem
Tien tiden was in betlehem

8205

∙I∙ iongelinc van levis geslachte
Die sine avonture wel wachte
Waer dat hi hem generen[90] mochte
So dat hi michase versochte
Sinen maech die hi hilt met him

8210

Vanden geslachte van effraim
Doe michas hadde sine dinc verstaen
Vercoes hine tenen pape saen
Want hi van levi was geboren
Ende hi besette hem te voren

8215

Cleder ende rente mede
Tien tiden hadden ne gene stede
Dans gheslachte mar si sochten
Waer si hem generen mochten
Si senden spiers altehant

8220

Om te vindene enich lant
Te michase quamen die boden
Ende daer sagen si die afgoden
Ende hoet daer gescepen es
Daer na gingen si in laces[91]

8225

Doe si sagen lant ende stede
Ende tvolc sonder sorgen mede
Ende dat si niet en conden striden
Keerden si weder in corten tiden
Ende seident hare broeders toe

8230

Ga wi hets best datment doe
Wi sellen winnen altehant
Sonder pine ∙i∙ edel lant
Daer gingen wech dccc man
Te michase quamen si daer an

8235

Daer si sine afgode doe namen
Ende datter horde ii tesamen
Michas ne conit verweren niet
Die pape volgede na dat diet
Dien daden si met hem lieden gaen

8240

Ende seiden het es best gedaen
Pape te siin van ∙i∙ geslachte
Dan in eens mans huus van clere achte
Michase dregeden si van den live
Si gingen met kindre ende met wive

8245

Met beesten ende met haren goede
Ende vonden laces sonder hoede
Tvolc sloegen si alte doot
Ende braken die stede groot
Biden berghe libanus[92]

8250

Maecten si dat seitmen dus
∙I∙ stat die dan geheten es
Te voren hiet soe laces
Daer hilden si den afgod michas
Also langhe alser tabernacle was

8255

In sylo was die afgod daer
∙I∙ hiet ionathas[93] dats waer
Die van moyses was comen
Maecten si pape tharen onvromen[94]
Ende sine kinder na sinen doot

8260

Totter wilen dat god weder boot
Ende hise allen hiet verslaen
Ocht verdriven ofte vaen
Tenen tiden oec also wel
Doe dat lant van israel

8265

Sonder here was onberecht
Ghesciede dese ystorie echt
∙I∙ man geboren van levi
Die woende ∙i∙ berghe bi
Lach int lant van effraym

8270

Hi hadde ∙i∙ wiif met him
Ende was van betlehem geboren
Die van hem sciet om ∙i∙ toren[95]
Ende voer weder tharen vader
Die man voer na doe wert algader

8275

Versoent ende si souden keren
Tote haren lande met eren
In gabaa[96] quam soe met hiin
Dat int lant es van beniamin
Uptie strate hi bliven soude

8280

Wantten nieman herberghen woude
So dat aldaer quam te him
∙I∙ out man van effraym
Die sonder mage was int lant
Ende ontfincse daer tehant

8285

Navonts doe die gene aten
Quam dat bose volc upter straten
Ende seiden gef ons den vremden man
Onsen wille mede te doene dan
Dat was sonde iegen nature[97]

8290

Doe leeden si daer uter dure[98]
Des gasts wiif daer si mede daden
Haren wille sonder ghenaden

f49r

bewerken
Ende niet alsemen der redene pliet
Mar dattie nature wederbiet[99]

8295

Doet dach was lieten sise gaen
Ende soe bleef doot sonder waen
Alsi quam voer des mans dure
Haer man telt ons die scrifture
Maecte xii sticke van haer

8300

Ende sendese doe al openbaer
Den xii gheslachten van israel
Si seiden daer dat niene gevel
Selke misdaet sint si quamen
Ut egypten altesamen

8305

Mettien ginc si in masfat[100]
Dat was haer ∙i∙ hoeft stat
Cccc dusent tesamen
Datter daer gemeenlic quamen
Ende seiden nieman thuus en ga

8310

Eerment wreect up gabaa
Si senden boden die dus baden
Gheeft ons die dit quaet daden
Wi wreken dat hier es gesciet
Si seiden wi en doens niet

8315

Ooc so senden si hier na
Indie stat van gabaa
Liede die van beniamin
Quamer xv susent daer in
Te helpen iegen den onvrede

8320

In gabaa so waren oec mede
Vii hondert man harde snel
Met beden handen even wel
Si consten slingren algemene
Met beiden handen also wel stene

8325

Dat si geraecten wel ∙i∙ aer
Nu voer althere naer
Ter tabernaclen in sylo
Ende vrageden onsen here do
Wie haer prince soude met him

8330

Wesen iegen beniamin
Ende god seide iudas geslachte
Doe gincsi vechten met crachte
Up gabaa die ten eersten daghe
Up hem daden grote plage

8335

Want si up hem sloegen dan
Xxii dusent bitender[101] man
Sanders dages verloren si mede
Xviii dusent volcx daer ter stede
Des darden dages met ere lagen

8340

Was tvolc van gabaa al verslagen
Ende al gerovet vanden live
Ionc ende out kinder ende wive
Ende verbrant oec al die stede
In alt geslachte ne bleef oec mede

8345

Van beniamin ne gene stat
Haer en was gedaen al dat
Vi∙C man behilden dleven
Die al gader serich[102] bleven
Vier maende achter een

8350

Dreven harde groten ween
Tvolc van israel swoer dat
In die stede van masfat
Dat nieman dien van beniamin
Siin kint gave van hem

8355

Doch dat hem berau die tale
Dat ∙i∙ gheslachte altemale
Ghebreken soude van israel
Doe besochtsi harde wel
Dat die van iapis[103] galaat

8360

Hem niet ne holpen iegen die stat
Dat volc sloegen si groot ende clene
Sonder cccc magede allene
Die gaven si dien van beniamin
Oec ghoorlofden si him

8365

Haer lant weder te griipene an
Den andren ∙ii∙C∙ man
Van beniamin die wiifloos waren
Die gaven si uten haren
Orlof magede te roven dus quam weder

8370

Tgheslachte dat was gevallen neder
Dus was gewroken ende dus sure
Der dorpers sonde iegen nature

Nota's

bewerken
  1. ↑ beset: Bézek Richteren 1:4.
  2. ↑ begaer: begeerte, verlangen
  3. ↑ zekele: sikkel, zeis
  4. ↑ siney: Keniet, lid van het nomadenvolk der Kenieten (Vulg. Cinaei).
  5. ↑ lusa: Luz (Vulg. Luza; Hist.Schol. Luzam (acc.)), plaats in Palestina, later Betel genoemd. Bijbel: Gn 28:19, Hist.Schol. Lib.Gen. Cap.LXXIII
  6. ↑ ontvochten: van ontvechten: ergens aan ontkomen door zich te verzetten; zich onttrekken aan het gezag van iets of iemand; onmogelijk zijn; er niet in slagen
  7. ↑ astaroth: Astarot (Vulg./Hist.Schol. Astharoth), eig. de naam van de kanaänitische stad Astarot (lett.: stad van Astarte) in Basan; hier de benaming voor de West-Semitische vruchtbaarheidsgodin Astarte zelf. Bijbel: Ri 2:13 en 3:8, Hist.Schol. Lib.Jud. Cap.V;
  8. ↑ chusan: Kusan-Risataïm (Vulg. Chusanrasathaïm; Hist.Schol. Chusan Rasathaïm), koning van Edom. Hij werd verslagen door de richter Otniël. Bijbel: Ri 3:8, Hist.Schol. Lib.Jud. Cap.IV
  9. ↑ gheselerse: van gesellen: Zich aansluiten bij, zich voegen bij, zich mengen onder; ook omgaan met, zich gemeenzaam maken met iemand.
  10. ↑ twest: Strijd, oorlog; gevecht; ook vechtpartij.
  11. ↑ molosen: Molossië (Hist.Schol. Molossorum (gen.pl.)), eig. koninkrijk in Epirus, hier benaming voor de onderwereld. Bijbel: Hist.Schol. Lib.Jud. Cap.VI (Inc.)
  12. ↑ tros: Tros (Hist.Schol. Tros), zoon van Erichthonius en Astyoche en overgrootvader van Priamus. Naar hem zou de stad Troje genoemd zijn. Bijbel: Hist.Schol. Lib.Jud. Cap.VI (Inc.)
  13. ↑ dardania: Dardania (Hist.Schol. Dardania), stad in Klein-Azië. Dardania is een legendarische stad in Phrygië, gesticht door Dardanos, zoon van Zeus en Elektra. Hij was de voorvader van de Trojanen Priamos, Hektor en Aeneas. Bijbel: Hist.Schol. Lib.Jud. Cap.VI (Inc.)
  14. ↑ vi.m: zes duizend
  15. ↑ coutre: ossenstok: puntige stog gebruikt om vee aan te porren.
  16. ↑ Jabin was een koning van Hazor, die de Israëlieten onderwierp en gedurende 20 jaar onder zijn gezag hield. Hij zal verslagen worden door Deborah en Barak. Richteren 4:10-16.
  17. ↑ marscalc: Benaming van een vorstelijk of stedelijk ambtenaar, die op reizen en in veldtochten het toezicht had over legertros, mondbehoeften, legering, stallen enz., stalmeester.
  18. ↑ Sisera, de legeroverste van Jabin. Na de nederlaag tegen de Israëlieten zoekt hij zijn heil bij Jaël, die hem in zijn slaap doodt.
  19. ↑ Barak is een legeroverste van de Israëlieten die door de profetes Debora wordt opgeroepen om op te trekken tegen koning Jabin.
  20. ↑ fison: Kison (Vulg./Hist.Schol. Cison), beek in de vlakte van Jizreël. Bijbel: Ri 4:7, Hist.Schol. Lib.Jud. Cap.VII
  21. ↑ vertorden: vertrappeld
  22. ↑ abner tyneus: Heber de Keniet Richteren 4:17
  23. ↑ visike: geneeskunde
  24. ↑ ylus: Ilus (Hist.Schol. Ilio (abl)), volgens Homerus een zoon van Tros en de stichter van de stad Troje. Bijbel: Hist.Schol. Lib.Jud. Cap.VII (Inc.)
  25. ↑ som: hier in de betekenis van: een zekere
  26. ↑ ylom: Ilion, Grieks voor Troje;
  27. ↑ verheret: van verheren: Met een leger (een land) onder de voet lopen, (land of goed) verwoesten.
  28. ↑ hoekiin: hoekijn: bokje van schapen en geiten, geitebokje
  29. ↑ zoet: van sieden: koken
  30. ↑ ea hi ??: Historia Scholastica heeft hier: ‘Si Deus est Baal, vindicet se.’ zou wijzen op: ‘Es hi god wreke hem baal’
  31. ↑ israel: In de verbinding dal van israhel, velt van israhel: vlakte van Jizreël, bekend door een aantal veldslagen waaronder die van Gideon tegen de Midjanieten.
  32. ↑ scelle: schaal
  33. ↑ faran: Pura Richteren 7:10
  34. ↑ onwert: Gering, van weinig waarde, nietig.
  35. ↑ onwaert: Gering, van weinig waarde, nietig.
  36. ↑ wederbode: Persoon of zaak die een tegengestelde boodschap brengt of inhoudt, het tegendeel voorstaat, het and/ere verdedigt.
  37. ↑ laghelen: Kruik, fles.
  38. ↑ genende: van genen: geeuwen, gapen
  39. ↑ oreb: Oreb, (Vulg./Hist.Schol. Oreb), vorst van Midjan. Bijbel: Ri 7:25, Hist.Schol. Lib.Jud. Cap.VIII
  40. ↑ seb: Zeëb (Vulg./Hist.Schol. Zeb), een van de koningen van Midjan, onthoofd op bevel van Gideon. Bijbel: Ri 8:3, Hist.Schol. Lib.Jud. Cap.VIII
  41. ↑ sacot: verbastering van Sukkot (Vulg. Socoth; Hist.Schol. Soccoth), plaats in de Jordaanvlakte, niet ver van de Jabbok. Bijbel: Ri 8:5, Hist.Schol. Lib.Jud. Cap.VIII
  42. ↑ zebe: Zebach (Vulg./Hist.Schol. Zebee), door Gideon verslagen koning van Midjan. Bijbel: Ri 8:5, Hist.Schol. Lib.Jud. Cap.VIII
  43. ↑ salmana: Salmunna (Vulg./Hist.Schol. Salmana), koning van de Midjanieten. Hij werd verslagen door Gideon. Bijbel: Ri 8:5, Hist.Schol. Lib.Jud. Cap.VIII
  44. ↑ sanuel: Penuël (Vulg. Fanuhel; Hist.Schol. Phanuel), plaats in Transjordanië. Gideon verwoestte de plaats omdat de inwoners niet wilden helpen de Midjanieten te achtervolgen. Bijbel: Ri 8:8, Hist.Schol. Lib.Jud. Cap.VIII
  45. ↑ vertornen: boos worden.
  46. ↑ bloet: hier in de betekenis van: gebrek aan moed, aan veerkracht, aan energie, aan dapperheid hebbende; laf, versaagd (het tegengestelde van coene, boude).
  47. ↑ Ofra de stad van Gedeon
  48. ↑ lede: vijandige gezindheid
  49. ↑ abimalech: Abimelek (Vulg./Hist.Schol. Abimelech), bastaardzoon van Gideon. Bijbel: Ri 9:1-57, Hist.Schol. Lib.Jud. Cap.IX
  50. ↑ cysem: hier is duidelijk Sychem bedoeld. Kopiëerfout.
  51. ↑ monstre: tempel, heiligdom
  52. ↑ sonder: Ter inleiding van een zinsdeel dat een beperking, een uitsluiting of uitzondering uitdrukt; behalve.
  53. ↑ Gaal: een bijbelse figuur vermeld in Richteren 9:26-41
  54. ↑ tebes: Tebes (Vulg./Hist.Schol. Thebes), plaats in de streek Neapolis, nu Tubas, 16 km. ten noordoosten van Nabloes. Vgl. Bijb.Enc., p. 685. Bijbel: Ri 9:50-54, Hist.Schol. Lib.Jud. Cap.IX
  55. ↑ tie: van tiën: De gewone opvatting is iemand de schuld van iets geven, iemand iets te laste leggen, iemand iets wijten, iets tegen iemand of op iemand te zeggen hebben, aan iemand toeschrijven.
  56. ↑ Cola: Tola (Vulg./Hist.Schol. Thola), zoon van Pua. Hij was gedurende 23 jaar richter over Israël. Bijbel: Ri 10:1, Hist.Schol. Lib.Jud. Cap.X; De kopiïst schrijfr hier Cola ipv Tola dat blijkbaar in andere handschriften wel goed gespeld is zoals blijkt uit het Vroeg Middelnederlands woordenboek.
  57. ↑ lafiten: Lapiten, bergvolk in Thessalië dat samen met de centauren vocht tijdens de bruiloft van hun koning Pirithous.
  58. ↑ diescht: Die dietsce tale, de algemene landtaal van Nederland in de Middeleeuwen; vooreerst in tegenstelling van het Latijn en Frans, de taal der geleerden en van de hogere standen, doch ook in tegenstelling van de verschillende tongvallen, waarin ieder zijn moedertaal had geleerd. Ook die dialekten zelf werden te recht gerekend tot het Dietsc te behoren.
  59. ↑ iohan: Jaïr (Vulg. Iair; Hist.Schol. Jair), 22 jaar lang rechter over Israël, vader van 30 zonen. Bijbel: Ri 10:3, Hist.Schol. Lib.Jud. Cap.XI
  60. ↑ ammon: Ammon (Vulg./Hist.Schol. Ammon), nakomelingen van Ben-Ammi, de stam der Ammonieten; ook wel: het stamland der Ammonieten, ten noordoosten van de Dode Zee. Bijbel: 2 S 11:1, Hist.Schol. Lib.II Reg. Cap.XII;
  61. ↑ filistee: Filistea, het zuidwestelijke deel van Kanaän, stamland van de Filistijnen. Vgl. Vulg. Ri 10:7: in manu Philistim et filiorum Ammon; Hist.Schol. Lib.Jud. Cap.XII: in manus Philistiim et Ammon.
  62. ↑ masfat: Mispa (Vulg./Hist.Schol. Maspha), plaats in Gilead. Bijbel: Ri 11:11, Hist.Schol. Lib.Jud. Cap.XII
  63. ↑ galaat: Gilead (Vulg./Hist.Schol. Galaad), gebergte met het omringende gebied ten oosten van de Jordaan. Bijbel: Gn 31-21, Hist.Schol. Lib.Jud. Cap.XII
  64. ↑ sebeti: Hist. Schol. vermeldt Sebethi, in de bijbel staat ‘de steden van Gilead (Richteren 12:7)
  65. ↑ vernoyen: vervelen; ongeduldig worden; geen zin hebben in
  66. ↑ iesebon: Ibsan (Vulg. Abes(s)an), na Jefta zeven jaar richter over Israël. In de Hist.Schol. (Lib.Jud. Cap.XII) wordt hij Abessan, vel Essebon genoemd. Maerlant geeft uitsluitend de tweede naam, die niet voorkomt in de Vulg. Bijbel: Ri 12:8
  67. ↑ Elon: een rechter van Israël vermeldt in Richteren 12:11
  68. ↑ abdon: Abdon (Vulg./Hist.Schol. Abdon), richter over Israël na Elon (Mnl. abilon). Bijbel: Ri 12:13-15, Hist.Schol. Lib.Jud. Cap.XV
  69. ↑ niewer: nergens; niet
  70. ↑ sathhurnus: Saturnus (Hist.Schol. Saturnus), legendarische vergoddelijkte koning van Latium. Bijbel: Hist.Schol. Lib.Jud. Cap.XV (Inc.)
  71. ↑ picus: Picus (Hist.Schol. Picus), zoon van Saturnus, koning van Italië in de zgn. Gouden Tijd. Bijbel: Hist.Schol. Lib.Jud. Cap.XV (Inc.);
  72. ↑ faunus: Faunus (Hist.Schol. Faunus), kleinzoon van Saturnus, legendarische koning van Latium. Bijbel: Hist.Schol. Lib.Jud. Cap.XV (Inc.);
  73. ↑ manuel: Manoach (Vulg./Hist.Schol. Manue), vader van Simson, afstammeling van Dan. Bijbel: Ri 13:2, Hist.Schol. Lib.Jud. Cap.XVI
  74. ↑ rachel: raadsel
  75. ↑ faelge: mantel met kap
  76. ↑ marken: (merken) hier in de betekenis van: nagaan, door nadenken of opmerken met de geest tot een slotsom of uitkomst geraken.
  77. ↑ gheeert: hier in de zin van geschenken geven
  78. ↑ teleder: lede: Vijandige gezindheid, haat.
  79. ↑ heelt: Held, dapper strijder, dapper man
  80. ↑ vort: hier in de betekenis van voortaaan
  81. ↑ scout: hier in de betekenis van schuld
  82. ↑ ethan: etam;
  83. ↑ done: handeling; zaken; handelwijze; manier; ding; toestand; dienst
  84. ↑ hameide: Al wat tot afsluiting dient, dus slagboom, sluitboom, boom van ijzer of hout, (verouderd hamei); een traliehek, dat binnen in de poort van kastelen en steden nedergelaten werd om de toegang te versperren.
  85. ↑ besoeken: bezoeken; aanvallen; nazoeken; doorzoeken; onderzoeken; inspecteren; vragen; op de proef stellen; proberen; ondervinden; bedenken; aanraken; bezoedelen
  86. ↑ vierdach: feestdag, rustdag.
  87. ↑ werscap: (feest)maal; bruiloft;
  88. ↑ Hier gaet ut der rechters boec: in de bijbelvertalingen en in de Historia Scholastica wordt de geschiedenis van Micha en het verhaal van de ‘burgeroorlog’ nog wel bij Richters gerekend. Maerlant maakt hier een apart hoofdstuk van en dit wordt ook geïllustreed door het rankwerk op folio 48r.
  89. ↑ Nicha: moet micha zijn; Micha (Vulg./Hist.Schol. Michas), man uit Efraïm. Hij maakte een zilveren afgodsbeeld en wijdde zijn zoon en een Leviet tot priester in dienst van deze afgod. Zijn bezittingen werden hem (als straf) afgenomen door de stam van Dan. Bijbel: Ri 17:1, Hist.Schol. Lib.Jud. Cap.XXI.
  90. ↑ generen: Zijn leven onderhouden, in zijn onderhoud voorzien, de kost winnen of verdienen
  91. ↑ laces: Laish, het latere Dan.
  92. ↑ libanus: Libanon (Vulg. Libanus), gebergte dat vrijwel de gehele staat Libanon beslaat, tussen de Middellandse Zeekust en de rivier Litani. Zie ook: libaen Bijbel: 3 K 9:19
  93. ↑ Jonathan is een figuur die voorkomt in het verhaal van het afgodsbeeld van Micah in het bijbelboek Richteren
  94. ↑ onvromen: Ramp, onheil, ellende. In de verbinding te enes onvromen: tot iemands schade, ongeluk, in iemands nadeel.
  95. ↑ toren: woede, verdriet, onmin
  96. ↑ Gibeah, een plaats in het land van Benjamin
  97. ↑ nature: De wet/wetten van de natuur, de natuurlijke orde, de gewone gang van zaken in de natuur.
  98. ↑ dure: deur
  99. ↑ wederbiet: In de verbinding ‘wat nature wederbiet’: wat tegennatuurlijk is.
  100. ↑ masfat: Mispa (Vulg./Hist.Schol. Maspha), plaats in Benjamin, bij diverse gelegenheden de verzamelplaats van het joodse volk. Bijbel: Ri 20:1, Hist.Schol. Lib.Jud. Cap.XXII.
  101. ↑ bitender: Neervallend. In de aanh. wordt het resultaat van de handeling als gelijktijdig uitgedrukt.
  102. ↑ serich: bedroefd.
  103. ↑ iapis: Jabes (Vulg. Iabisgalaad; Hist.Schol. Jabes Galaad), plaats in Gilead. In de Vulg. wordt deze plaats regelmatig Iabesgalaad of Iabisgalaad genoemd. Dit wsch. ter onderscheiding van een plaats Iabes in Juda. Bijbel: Ri 21:8, Hist.Schol. Lib.Jud. Cap.XXII.
Afkomstig van Wikisource NL, de Vrije Bron. "https://nl.wikisource.org/w/index.php?title=Rijmbijbel/Rechters&oldid=39946"