Ban tegen Willem van Oranje
| ← Vertaling van de brief van de Koning aan de Prins van Oranje | Apologie van Pr Willem I van 1580 (1789) door Willem de Zwijger, prins van Oranje
Ban tegen Willem van Oranje |
Overige brieven → |
| Uitgegeven in Arnhem door Jacob Nijhoff. |
[ 284 ]
by der Gratie Gods Conink van Castilien, van Leon, van Arragon, van Navarre, van Napels, van Sicilien, van Maillorke, van Sardeyne, van den Eylanden Indien ende vasten landen der Zee Occeane, Eertshertoghe van Oistenrijck: Hertog van Bourgoignien, van Lothrijck, van Brabandt, van Lemborck, van Luxemborch, van Gelre, ende van Melanen: Grave van Habsborch, van Vlaenderen, van Arthois, van Bourgoingnien: Palsgrave,ende van Henegouwe, van Hollandt, van Zeelandt, van Namen, ende van Zutphen: prince van Zuave: [ 285 ]Markgrave des heylichs Rijcx, Heere van Vriesland, van Salins, van Mechelen, van der stad, steden ende landen van Utrecht, Overijssel, ende Groeninghen, ende dominateur in Asie ende Africque. Allen den genen die dese tegenwoordige sullen sien, saluyt. Het is allen ende eenen yegelicken kennelick ende openbaer, hoe gunstiglijk dat wijlen hoochloffelicker gedachten de Keyser Kaerle die vijfste des naems onse lieve Heere ende Vader (wiens ziele God genadig sy) ghehandelt ende ghetracteert heeft Wilhelm van Nassau, om den selven te doen komen tot te successie van wijlen Rhené van Chalon Prince van Orangien zijnen neve: Ende in welker voughe zijne Keys. Majesteit den selven daer na van zijner jonkheid af (hoe wel hy vreeemdelinc ende uitheemscher was) gevoordert ende gepromoveert heeft. T'welk by ons naderhant altijd nagevolcht ende ghecontinueert is geweest, hem eerstmael gecreëert hebbende Ridder ende mede-broeder van onser orden van den gulden Vliese, ende daer na ghecommitteert onsen Stadthouder generael over Hollandt, Zeelandt, Utrecht ende Bourgoingnien, ende oock van onsen Rade van Staten, hem doende, voorts vele ende verscheiden eeren ende weldaden, mits welken ende uit saken van eeden van manschap ende trouwigheyt, die hy ons oock ghedaen heeft in 't verheffen van de lenen, steden, lantschappen ende heerlickheden, die hy van ons houdende is in diversche onse landen ende provintien hy grotelicx verbonden, verplicht ende verobligeert was sich te begeven onder onse gehoorsaemheyt, ende tot onsen dienst ende getrouwigheyt, [ 286 ]ende de welvaert ende utiliteyt van onse saken ende affairen te voorderen ende promoveren, ende voorts alle ruste ende tranquiliteyt in onse staten en landen te hanthouden ende mainteneren: Is nochtans een jeder kennelick, dat so geringe wy wt onse Nederlanden vertrocken zijn geweest die voorghemelden Wilhelm van Nassau (by de middelen als vooren Prince van Orangien gemaeckt zijnde) met allen listige ende boose aenslaghen ende practijcken sich vervoordert ende ghepoocht heeft: Eerstelijcken om te winnen ende vercrijghen den wille ende ghemoet van den ghenen die hy wiste qualick ghesint te zijn, belast met schulden, vyanden van der justitie, liefhebbers van nieuwicheden, ende boven al de ghene die ter saken van de Religie bedraghen oft gesuspecteert waren, de selve careerende, aenhalende, ende tot hemwaerts treckende met schoone woorden, beloften ende valsche persuasien, in sulcker voeghen ende so verre dat hy principael autheur ende oproerder is geweest van de eerste Requeste oft Supplicatie, overgegeven ende gepresenteert by ettelicken hoop jonger Edelmans zijn huys ende tafel dagelicx hanterende: hebbende oock de conjuratie ende verbontenisse daer van't'zijnen huyse ghemaeckt gheweest, met hulpe ende bystant van Graef Lodewijck van Nassau zijnen broeder, die een groot ketter ende heretijck was. Ende hoe wel dat hy directeur ende aenrechter was van alle aenslagen ende voorstellen, dies niet te min heeft ter selver tijt dagelicks gecomen ende gefrequenteert in den raet van State, present ende tegenwoordich over alle deliberatien ende [ 287 ]resolutien die aldaer genomen waren; waer wt een yeder bemercken can zijn ghetrouwicheyt ende quijtinge van zijnen eedt. Ende also van de selve requeste voortsvarende, heeft hy met zijne aenhangheren tot verscheyden plaetse ende vlecken van onse voorschreven landen innegebracht de valsche predicatien ende openbare vergaderingen, gedurende den tijt dat onse seer lieve ende seer beminde suster de Hertoginne van Parma, als doen Regente ende Gouvernante generael in dese onse Erfnederlanden den ons geschickt ende ghesonden hadde, om op t'inhouden der selver Supplicatie orden te stellen: Hebben insgelijcx by advijse, wete, participatie ende medeplichticheyt des selven van Orangien, die ketters ende heretijcken, onder t'decsel ende by toedoene van de gene die de voorschreven Requeste gepresenteert hadden, ende by hem gefavoriseert zijnde: begost met oproer te breken die beelden, autaren ende kercken, ende gewijde ende gheconsacreerde saken te profaneren, jae oock die heylige Sacramenten van Godt ingestelt ende geordineert. Des niet tegenstaende zijn de saken door de Goddelicke gratie, ende die voorsichticheyt van de voorschreven Hertoginne van Parma sulcx gehandelt ende geremedieert geweest, dat hy benoodicht is geweest hem te vertrecken wt onse landen, ende zijn Gouvernementen te verlaten, niet sonder grooten toorn ende gramschap met dreygementen hem daer van te willen wreken, dwelc hy in 't naervolgende jaer vermeynde te doen ende volbrengen met feyt van wapenen, maer te vergeefs: want hy so dapper ende strengelijc vervolcht wert van onsen legher, hem con- [ 288 ]tinuelicken naer treckende, dat hy wt alle onse landen verdreven ende verjaecht is geweest, sonder hem aldaer ergens te connen bergen ofte onderhouden. Maer also ettelijcken tijt daer na tot verscheyden plaetsen opgeresen is sekeren aftreck ende mishagen van onsen ondersaten, tegens de regeeringe ende gouvernementen van den Hertoghe van Alva, hebbende in 't voorsz, gouvernement gesuccedeert na de voorsz. Hertoginne, ende onder andere in Hollant ende Zeelant, heeft de voorsz. van Orangien gepractiseert, om in de selve landen te mogen wederkeeren: Waer toe hy nochtans niet gheadmitteert oft ontfanghen ende is geweest, sonder eerst ende alvooren den Staten van den voorsz, landen ende dien van den steden aldaer, ten heyligen gesworen te hebben, dat hy die selve landen ende steden, voor ons, ende onder onse gehoorsaemheyt handthouden ende mainteneren soude, sonder yet te veranderen van't'gene des behooren foude tot de oude Catholijcsche ende Roomsche Religie, dan soude hen alleenlick (als Stadthouder ende Gouverneur) bystaen, assisteren ende beschermen tegens den voorsz. Hertoghe van Alva, so verre hy de selve soude willen fortseren ende bedwingen tot t'gene des hy was pretenderende, te weten, totten thienden ende twintichsten penningen van den impositien die hy opstellen woude, t'welck wy hem niet bevolen ende hadden, wy noch ooc ende verstonden sulcx gedaen te worden, dan met goeden danck ende wille van onse voorsz, ondersaten, ende dat noch in plaetse van andere beden ende impositien, daer van men de selve vermeynden te ontlasten: Maer so geringe [ 289 ]die voorschreven van Nassau in t'voorsz. Gouvernement getreden ende ontfangen was, heeft hy met zijne Ministers, dienaers ende supposten begonst in te bringen die valsche predicatien alomme daer hy conde ofte vermochte: persecuterende ende vervolgende alle goede Pastoor's. Predicanten. Religieusen ende eerlicke luyden ende persoonen, van den welcken hy een seer groot ghetal verjaecht heeft, ende diversche van hen jammerlijc doen vermoorden, oft ymmers heeft daer inne gedissimuleert met eenige van zijn aenhangeren die selve moorden geperpetreert ende ghedaen hebbende, ter tijt toe dat de voorsz. Staten grootelicx geoffendeert ende vertoornt van sulcke wreetheyt, begeerden ende wilden recht daer over gedaen te worden, dat als doen hy hem gheliet een mishagen daer van te hebben. Des niet te min is hy naderhant weder gekeert tot zijnen eersten voornemen, qualijc handelende ende tracterende de gene die hy hielt voor Catholijcke, ende zijn aenslagen contrarierende hem behelpende metten raedt van de heretijcken Ministers, soo wtheemfsche als inlanders, veranderende ooc de Magistraten ende Wethouders die hy wiste zijne aenslagen ende voornemen niet te favoriseren: Ende voorts heeft begonst inne te bringen de liberteyt van de conscientie, oft (om beter te segghen) confusie van Religie. Waer wt corts daer na gevolcht is dat de Catholijcken openbaerlick gepersecuteert ende verjaecht zijn geweest: de kercken van mans ende vrouwen Cloosters afgeworpen, ende t'eenemael gheruyneert: de Religieusen, so mans als vrouwen-persoonen, qualijck getracteert, gebannen, en- [ 290 ]de gantschilick verdreven, so verre sy heure religie ende professie niet en wilden versaken, oft apostaseren, en oock sich ten huwelijck begeven, also hy hem op de andere niet en betroude: gelijck hy ooc selfs noch gehouwet wesende, ende zijn tweedde huysvrouwe alsnoch levende, ghenomen oft getrout heeft een Nonne en Abdisse by Bisschops handen solemnelicken geconsacreert ende gewijdt, die hy als noch by hem houdende is: t'welk de alderschandelickste, oneerlickste en inschaemste sake is die men soude moghen doen, niet alleenlijck na uitwysen der christelicker religie, maer oock na de Roomsche rechten ende wetten, ende tegens alle eerbaerheyt: Ende heeft sich eyndelicken so verre vergeten, dat hy de Catholijcksch Religie gantschelijck versaeckt ende verlaten heeft, toelatende alle ketterijen, dwalingen ende boosheden van alderhande secten, heresien ende ketterijen, om (indien 't hem mogelijck ware) t'eenemael te vernielen ende uitroeyen onse heylighe ende Catholijcksche Religie, van allen tijden onderhouden ende geobserveert by den ganschen en universelen staet van Kerstenrijck.
Hebbende middeler tijt onse arme ondersaten van Hollandt ende van Zeelandt gebrocht tot sulcke hardneckigheyt en obstinaetheyt, ende die selve in sulken staet gereduceert, dat bynae alle die steden d'een na d'andere belegert ende inneghenomen zijn geweest, so met stormender handt ende gewelt, als by compositie ende redditie, sulcx dat hy te meer stonden geschapen is gheweest daer uit gedreven te worden door onse macht ende wapenen, tot dat na d'aflivicheyt des groot Comman- [ 291 ]deurs van Castillien, den welcken wy ooc gecommitteert hadden successeur in 't selfde Gouvernement na den voorsz. Hertoge van Alva (by ons wedergeroepen om onse ondersaten des te meer te contenteren,) de saken gevallen sijn in een ongeregeltheyt en ongehoorsaemheyt van krijgsvolk, ingenomen hebbende die stad van Zierixzee: welke ongeregeltheyt oft desordre den voorsz. van Nassau begonste eenige gunste ende faveur aen te brengen. Ende corts daer na die Generale Staten van dese onse Erfnederlanden, willende, eens uit de ellende, miserie ende calamiteyt van der oorlogen comen, daer toe gepersuadeert zijnde van den voorsz. van Nassau, seggende ende simulerende, anders niet te begeeren dan de welvaert, ruste ende vrede van den landen, ende die selve quijt te maken ende ontlasten van de uitheemsche krijchsluyden, ende die landen onder onse ghehoorsaemheyt te houden, ende in de selve te bewaren en conserveren die oude Catholijcksche Religie, sulxc als die van oudts aldaer geoeffent ende gheexerceert is geweest, metsgaders ook de privilegien ende vryheden desselfs landts t'onderhouden: hebben met hem gemaekt het tractaet van Gent, expresselicken gemaect op twee sonderlinge fondamenten, te weten, van die voorschreven oude Religie, ende onse gehoorsaemheyt te handthouden ende mainteneren. Binnen welcken tijde hebben wy herwaers-over ghesonden, wijlen onsen goeden en frundlijcken broeder Don Joan van Oistenrijc, loflijcker memorien, met intentie ende bevel, dat hy alle die beroerten ende troubelen van onse voorseyden landen soude accommo- [ 292 ]deren, nederleggen, vereenigen ende reconcilieren, met de alderbeste ende gevoeglichste weghen ende middelen alst mogelijk soude wesen: 't welck hy ook gedaen heeft: Gevende ende accorderende onse ondersaten alle t'gene dat men hen eenichsins mochte toelaten, ratificerende insgelijcx 't voorschreven tractaet van Ghendt, t'welck hy alom dede uitroepen ende publiceren in gewoonlicker manieren, waer teghens de voorschreven van Orangien met alle sijne macht hem opposeerde. Maer also hy 't selve niet en konde beletten, heeft 't voorschreven tractaet gheensins willen laten publiceren in de vlecken ende plaetsen van zijne gouvernement, uit spijte dat hy deselve publicatie niet en hadde kunnen beletten, soo voorschreven is: niet teghenstaende dat wy selfs naderhandt d'een ende d'ander accoort ende tractaet geapprobeert, gheemulgeert ende geratificeert hadden, ende dat onsen voorschreven goeden Broeder, mitsgaders de ghedeputeerde van den anderen Staten diversche treffelicke personagien aen den voorschreven van Orangien gesonden hadden, om den selven daer toe te persuaderen ende verwilligen, op dat hy van zijnder zijde soude willen effectueren ende volbrengen, 't gene daer toe hy gehouden ende verbonden was, by de Capitulatien van 't voorschreven tractaet van Gendt. Ende want hy altijds voorhielt ende bybrocht, dat hy in zijn geheel gouvernement behoorde ghestelt ende gerestitueert te worden, voorts dat de steden die hem niet hadden willen erkennen voor Gouverneur, ende ooc de gene die wy naderhandt met macht van wapenen wederom inghenomen oft andersins [ 293 ]onder onse gehoorsaemheyt gebracht hadden, onder sijn voorschreven Gouvernement gestelt souden worden, is hem des halven door de goedertierenheyt ende sachtmoedigheyt van onse voorschreven Staten satisfactie gegeven gheweest, also die selve zijn frauden, bedrog, listicheyt ende meynedicheyt alsnoch niet en kenden, mits by hem sweerende nochtans, dat hy niet veranderen en soude, in de forme ende maniere van de voorsz. oude Catholijcksche ende Roomse Religie, ende dat hy te dien einde geven soude sulke versekertheyt ende satisfactie als de Wethouders, Borghers inwoonders van elcke stad rechtshalven hadden mogen eysschen. Ende na dien men langen tijt gedisputeert hadde op de versekertheden die elcke stad was begeerende, op dat hen gehouden soude worden 't gene des de voorschreven van Orangien hen belooft hadde, hebben sich ergheven onder zijn gouvernement, na dien hy de selve puncten, ende andere begrepen in d'acte van de voorschreven satisfactie gesworen hadde. Maer in plaetse van sijnen eed ende beloften 't onderhouden, heeft hy ter contrarien in de selve steden zijn Ministers ende Predicanten der Calvinisten van stonden aen inne ghebracht, ende aldaer doen wederkeren die voorvluchtige ketters ende heretijcken, ende ook aldaer gepractiseert vryheyt ende liberteyt van conscientie, ende in ettelicke kercken eenige schandalen ende onstichticheden gedaen: Beginnende aldereerst aen de biddende Ordenen, daer na aen de Magistraten ende Wethouders, die hy alleynskens heeft doen vervolgen ende persecuteren, ende ook de goede pastoren verjaegt, ende eyn- [ 294 ]delicken de Catholijcksche Religie te niette gebracht, ende verdreven, ende d'exercitie der selver verboden ende geinterdiceert: ′T welk doende, heeft hy gebruict ende geobserveert van zijne gewoonlyke hypocrisien, dissimulatien ende geveynstheden, seggende sulcx hem te mishagen, ende dat hy 't selfde niet en konde remedieren, des niet te min verwekte ende oproerde secretelicken onder de hand, met zijnen ministers ende aenhangheren, alle oproerighe heretijcken ende seditieuse persoonen, om der gelijcke boosheden te ghebruycken ende useren: Ende om 't selve te volbrengen, heeft alleynskens, met hulpe ende assistentie van de zijnen, binnen de steden garnisoen doen leggen, tegens alle bespreken ende zijne gesworene beloften. Daer en tusschen en hielt hy niet op onsen voorschreven broeder Don Joan te accuseren ende beschuldigen, dat hy tegens de Staten machineerde, 't welk nochtans onse voorschreven Broeder ons altijd versekert heeft, niet waer te sijn: maer wel, dat hy aenmerkende de obstinaetheyt ende boosheid van de voorschreven van Orangien, met eenighen heeft mogen gecommuniceert hebben, hoe dat men den selven tot redene soude mogen brengen, ende beletten dat hy niet wederom die gemeyne ruste ende welvaert van den voorschreven landen en soude storen ende turberen, gelijck hy naderhand gedaen heeft. Des niet tegenstaende en heeft de voorschreven van Orangien niet opgehouden, tot dat hy met zijn gewoonlicke listen ende practijcken (daer mede hy hem seer wel behelpen kan) sulcke diffidentie ende wantrouwigheid tusschen onsen voorschreven broeder ende die Sta- [ 295 ]ten van onsen voorschreven landen opgeroeyt hadde, dat men daer van anders niet en conde verwachten dan eenen groten apparenten moort: in der voegen, dat om alsulck stuck ende desordre, of ten minsten die gevanckenis van zijnen persoon te verhoeden, de voorgemelde Don Joan heeft t'zijnder versekertheyt hem vertrocken binnen onse stadt, slot ende casteel van Namen: daer toe de selve des te meer gemoveert ende beweecht was, so hy egeene wapenen of krijchs-volck ter hand hadde, ende dat ter contrarien al claer ende blijkelijck was, dat de voorschreven van Orangien by alle zijne toegemaeckte ende geapposteerde dienaers niet cesseerde die factieuse ende seditieuse persoonen op te roeyen, om tegens zijnen persoon sulcx te doen ende attenteren, als hy in 't selve jaer hadde laten doen op die ghene van onsen Rade van state ghecommitteert totten gouvernement generael van onse voorschreven landen. Dat als doen meynende die voorschreven van Orangien al gewonnen te hebben, heeft begonst te openbaren alle zijn macht, wapenen ende listicheden, om onse ondersaten te verwecken ende brengen tot een open oorloge teghens onsen voorschreven Broeder, Lieutenant ende Stadhouder generael: nochtans by tusschen spreken ende interventie van sekere treffelicke personagien neffens zijne persoon wesende, ende van andere goede luyden over de zijde van de Staten, zijn de saken so verre gebrocht geweest, dat alle dingen geaccommodeert ende gheslicht waren, ende over d'een ende d'andere zijden veraccordeert ende vereenicht, jà so verre, dat onse voorschreven broeder, om alle [ 296 ]oorsaken van diffidentie te weren, te vreden was zijn Gouvernement te verlaten, ende na Italien te vertrecken, gelijk ook onsen wille was. Ende waren alsdoen die ghedeputeerde van de Staten by hem, om reproche, ende van beyde zijden te onderteeckenen de presentatien ende wederpresentatien: maer ter quader uren. Dese gemeyne vyand, perturbateur ende verstoorder van de ghemeyne vrede ende ruste, aensiende dat hy uit Holland (aldaer hy was) desen pays ende reconciliatie met alle zijne listen ende practijcken niet en conde beletten, heeft hem ghehaest op den selven tijdt te comen binnen Bruyssel: ende hem ghelatende, als of hy den pays hadde willen hebben, heeft die oorloge gevoordert ende innegebrocht, voortstellende nieuwe conditien als doen noch niet besproken noch voorghehouden, sulcx dat hy t'zijnder intentie gekomen is, brekende al t'gene datter geaccordeert was, so een yegelijck kennelijck is. Ende naderhand de sake gecomen zijnde tot een open ende seer wrede oorloge, heeft hem met ghewelt ende oproer van de ghemeynte, teghens den wille van de Staten, doe verklaren voor Ruwaert oft Schermerheer van onsen landen van Brabandt, ende daer na tweede Stadthouder van alle onse Erf-nederlanden: gelijk hy oock ten lesten door oproer ende emotie van dien van Gent, ende van sekere andere steden ende plaetsen hem heeft laten kiesen voor Gouverneur van Vlaenderen: Hebbende oock doen comen zijn broeder ende schoonbroeder, uitlanders, om andere gouvernementen van onse landen ende provintien te hebben: ende worden middeler tijt by hem ende de zijne onse [ 297 ]ondersaten belast ende verdrukt, met alle soorten ende manieren van impositien, schattingen, exactien, eysschen, contributien ende quotisatien, de ontamelickste, barbarischste, ende tyrannickste als oyt gehoort oft gesien zijn geweest, de welcke hy met geweldiger hant, ende feyt van wapenen opgebeurt ende geexecuteert heeft, sonder consent ofte accoort van onse ondersaten, noch daer van bewijs ofte rekeninge te doen: ende so wanneer jemand daer op wilde spreken, heeft dien doen aentasten, qualick tracteren ende in gevanckenis werpen, oft oock doen pilleren, beroven ende ter doot brengen. Ten anderen is klaer ende kenlijc 't gene dat wy continuelicken gedaen hebben, om het misverstand tusschen onsen voorschreven Lieutenant oft Stadthouder generael ende de Staten opgheresen (als vooren) te accommoderen ende ratificeeren, na al 't ghene dat by ons of onsen voorschreven broeder wel ghedaen was, is gesupprimeert ende verborgen geweest: ende ter contrarie van dien, soo heeft die voorschreven van Orangien ende de zijne ontallicke lasteringen ende calumnien geinventeert ende voorts gebracht, om onse ondersaten lancx so meer te abuseren ende bedriegen: ende insonderheyt also wy ten tijde ende in de conjuncture van de victorie van Gemblours ghesonden hadden den Vryheere van Selles, met seer redelicke conditien, om onse voorschreven ondersaten in gratie ende genade t'ontfangen, ende alle saken te vereenigen ende reconcilieren, ende is daer van nochtans niet na gevolcht, door 't belet dat hy daer in gedaen heeft: Hoewel dat den selven tijt geduerende onse voorschreven ondersaten [ 298 ]overschrijvende, so aen ons als aen den Keyser onsen goede broeder ende Neve, ende andere Vorsten ende Potentaten, om te justificeren de geschillen ende differentien die sy hadden tegens onsen voorschreven Lieutenant ende Stadthouder generael, opentlick protesteren, dat sy geenderhande saken wilden veranderen in de oude Catholicksche Roomsche Religie, sulcx als de selve van allen tijden binnen onse voorsz. landen geobserveert hadde gheweest, ende t'samentlicken onder de selve t'onswaers dragen ende bethoonen die gehoorsaemheyt, die ons geestelicke ende wereldlicke rechten toebehoorde: Twelcke die twee puncten alleenlijk waren, die wy van hen altijts begeert hadden, ende ter selver tijt al noch begeerden, ende daer in wy met hen eens waren. Des niet tegenstaende beduchtende die voorschreven van Orangien de reconciliatie van onsen voorschreven ondersaten met ons, heeft wederom gevonden nieuwe listen ende inventien, om niet alleenlijk t' gene des voorsz. is te beletten, maer oock om de sake te brengen tot een ganse desperatie ende wanhopen sonder remedie, indient meugelic hadde geweest, door middel van al te corrumperen met ketterije ende heresije: 't welc hy in diverse vlecken ende plaetsen gedaen heeft: eensdeels door de bose, listige ende meyineedige trecken (die hem ende allen ketters seer gemeyn zijn) als ooc door oprecht ende puer gewelt, gebruyckende 't selve dat hy daer te vooren gedaen hadde, om de landen ende provintien van Hollandt ende Zeelandt te bederven, stellende alle dingen in roere ende moetwillicheyt der gemeynten, so met plunderinge [ 299 ]van de kercken, prophanatie van de heylige Sacramenten, moordaden, oft vanckenissen van Bisschoppen, Pastoren, Jesuijten, Religieusen, so vrouwen, als mans-personen, ende van verscheyden andere wereltlicke, deugdelicke ende eerlicke persoonen, vernieuwende alle de wetten ende Magistraten, afstellende teghens alle regel ende orden van rechten, privilegien, usantien ende oude herkomen ende observantien, die Presidenten, Raetsluyden, Gouverneurs van plaetsen, Baillius, Provoosten, Drossaten, Scholteten, Schepenen, ende ander Catholicke Officieren ende Amptlieden t'onswaers ende totten welvaren, ruste ende vrede van den lande geaffectioneert zijnde, stellende in plaetse van dien extraordinaerlick, ende deur zijn eygen authoriteyt, ende dickmael deur oproer van t'gemeyn volck by hem op geroeit (onder de welcke hy regeert ende triumpheert) alle ketters, sectarisen, seditieuse ende oproerige menschen, levende op roven ende stelen, ende andere zijns gelijke: in der vougen, dat hy alle saken gebracht heeft tot een confusie dier aller tyrannichste, barbarischste ende moordadichste, als oyt ghehoort oft gesien is geweest. 'T Welck mishaghende sekere Catholicksche landen ende provintien, ende sonderlinge siende de conscientien der goeder luyden soo grotelicx geopprimeert, geweldicht ende verdruct, die kercken, cloosters, abdijen, sloten, casteelen, ende huisen van Edel-luyden ende andere goede personagien afgeworpen, ende hun goederen allen boesen menschen te proye gegeven, ter discretie ende geliefte van desen vreemdelinc ende uitlander, ende den ganschen staet van den lande [ 300 ]by hem ghesubverteert ende bedorven, Ja soo verre, dat hy daer toe heeft willen bedwingen ghehele landen ende provintien tegens heuren eedt ende wille: hebben sich de selve provintien met ons willen reconcilieren, twelc hy aen allen oorden ende zijden, ende met alle zijner macht gepoocht heeft te beletten, maer de selve hebben vromer ende stantastiger geweest dan hy. Ende dat noch erger is, hoe wel dat de voorschreven Heere die Keyser ten ernstiger versoecke van de voorschreven Staten (die hem gebeden hadden om tusschen ons ende hen voorspraker ende middelaer te willen zijn van eenre pacificatie) te vreden was alle saken in handen te nemen, om die te uieten ende neder te leggen, waer toe wy oock (begheerende onse ondersaten verlost te sien van dese ellende ende calamiteyten) ons willich hebben laten bevinden. Volgende welcken heeft zijne Keys. Mt. ten selven eynde Ghesanten ende Commissarissen tot Coelen geschickt ende gesonden, soo van Cheur-Fursten als andere van de principaelste des heyligen Rijcx, om te aenhoren ende verstaen die puncten daer van geschil ende different was: nochtans en heeft t'selfde den voorschreven van Orangien gheensins connen diverteeren noch aftrecken van zijne boose meyninge ende voornemen. Welke Gesanten of Commissarisen hebben alle 't selfde aengehoort, ende sekeren langen tijdt, so op den eysch ende petitien van de voorschreven Staten, als op onse presentatien gecommuniceert ende gehandelt: hebben eindelick geresolveert ende gedecreteert de puncten ende articulen die sy hebben laten drucken ende publiceren, om ter [ 301 ]eenre ende ter andere zyden aengenomen ende geaccepteert te worden: is nochtans al t'selfde sonder effect gebleven, niet tegenstaende dat de voorschreven articulen so billich, gracelick ende zedelick waren, dat alle luyden van goeden oordeel ende verstande kennen ende belijden, de selve meer dan soufficient ende genoechsaem geweest te zijne, ende dat wy meer gepresenteert hebben, dan t'gene des onse ondersaten selfs na redenen aen ons hadden behoren te versoecken. Ende de selve communicatie geduerende, heeft de voorschreven van Orangien, om tegens den Keyser ende ons te contremunieren, ende op dat hy alle saken tot desperatie soude mogen brengen, binnen der stadt van Utrecht een versamelinge ende vergaderinge doen houden van de gedeputeerde van ettelicke steden ende landen, die hy onder sijn macht ende gebodt houdende is, om aldaer een nieuwe confederatie ende verbontenisse oft openbare conspiratie te ramen ende sluyten tegens ons ende onse Religie, met grouwelicken ende afgrijselicke woorden ende eeden, ende hebben hen ooc niet connen vermijden de commissarisen des hoochgedachter Keys. Mat. te injurieren, waer toe ende om sulcx te doen, hy hem behelpende is met zijnen broeder ende schoonbroeder, ende andere toegemaekte ende geaposteerde personen: 'T welk hy met grote sollicitatien, practijcken, calumnien ende groote beloften by na met fortse, gewelt ende importuniteyt afgedrongen ende geextorqueert heeft in diverse quartieren. Ende niet tegenstaende alle goede officien ende devoyren by de voorschreven commissarisen gedaen, om aen de landen ende [ 302 ]provincien te doen verstaen hun goede ende deugdelicke resolutie onsen ondersaten so nootlick ende salich zijnde, heeft hy so veel gedaen door zijn aenhangeren ende toegemaectte personen, (daer mede hy hem behelpt voor zijn instrumenten) dat de voorsz. artijckelen langen tijd achterhouden ende gesupprimeert sijn geweest. Ende also de selve niet langer en conden verholen blijven, heeft hy niet alleenelick belet dat die niet aengenomen zijn, maer ook geprocureert, dat ter contrarien diverse schandelicke schriften, ende boecken vol leugenen ende calumnien uitgegeven zijn geweest: Ende voorts hebben noch de Gedeputeerde, die hy neffens hem heeft binnen Antwerpen van zijner soorte ende maniere geeyscht, ende begeert diversche andere artijckelen veel lastiger, onbehoorlijker ende onbilliger, vol lasteringe, injurien ende blasphemien teghens Godt ende ons haren Oversten ende Souverainen Heere, ende natuerlicken prince, sulcx dat men diesgelicken niet meer en soude kunnen doen. Ende bevindende dat hy met allen zijnen arbeid, listen, inductien ende persuasien, de selve noch niet alle en conde gewinnen, heeft sich eindelick vertrocken uit Antwerpen, aldaer hy badt dan twee jaren hem onthouden hadde, sonder daer uit te gaen, ende is getogen binnen onser stadt van Utrecht om te volbringen d'executie ende effect van de voorsz. ongoddelicke conspiratie, ende alle saken in 't verwerren te stellen, sonder 't selve te connen remedieren, ende generalicken heeft hem sulcx gedragen in alle soorten ende maniere van tyrannije, dat hy verjaecht ende uitghedreven heeft alle [ 303 ]geestelicken persoonen, handelende oock sulcx metten Heeren ende principalen Adel van onse landen, dat sy bedwongen zijn geweest, sich te vertrecken, ende hun vaderland te verlaten ende abandonneren: ten einde dat hy te bat ende absolutelicker soude mogen regieren ende domineren, onder de oproerighe geesten van der gemeynten, de goede luyden verdreven zijnde. Ende want men opentlick siet, dat alle de confusien ende plaghen, die onse voorschreven landen lijdende zijn, toekomen ende procederen deur den raedt, daedt, opstel ende ingeven van desen boosen hijpocrijt, ende door zijnen ongerusten geest, die al zijn geluk is stellende in d'ongeluk ende beroerte van onse ondersaten: ende dat voorts meer al kennelijk ende openbaer is, dat so langhe hy sich binnen onse voorschreven landen onthouden sal, genen peys noch eenige ruste aldaer te verhopen oft verwachten staet, also hy alle saken fonderende is op een eewige diffidentie ende wantrouwigheyd, die hy altijts in den mond heeft ('t welk allen boosen menschen gemeyn is, wiens conscientien doorknaegt worden met Cain ende Judas, ende haers gelijcke:) gemerckt ook dat niet tegenstaende 't versoeck ende presentatien die hem gedaen sijn gheweest, ende besonders by Keis. M. Ghesanten ende Commissarisen tot zijnen grooten voordeele, opdat hy hem soude willen vertrecken ter plaetse van zijner gheboorten (aldaer een yegelick uiter naturen behoort aldermeest te begheren zijn leven over te brenghen) hy daer toe niet en heeft willen verstaen, hebbende liever (een vreemdelinck ende uitlander als [ 304 ]hy is) onse voorschreven landen te bederven, dan hem te voughen ende accommoderen tot t'gene des tot welvaren van onse ingeborene ondersaten van node is. Soo eest, dat wy al 't selfde aengesien, ende om de redenen voorschreven so billich, redelick ende rechtveerdich sijnde: ende daer inne gebruyckende de autoriteyt ende overigheyt die wy over hem hebben, uit crachte van de eeden van trouwe, hulde ende onderdanicheyt, die hy ons dickmael gedaen heeft, ende ook als wesende Prince absoluyt ende Souvereyn der voorschreven Erf-nederlanden, sonderlinc aenschouw nemende op alle zijne boose ende erger stucken ende feiten, ende dat hy alleen 't hooft, autheur ende promoteur is van alle dese beroerten, ende principaelste perturbateur van allen onsen landen ende staten, ende opt cortste de gemeyne peste van der Christenheyt: Verklarende den selven als schelm ende verrader, ende vyand van ons ende van de landen. Ende oversulcx hebben wy hem in den Ban gesteld, ende bannen mits desen, ten eeuwigen dagen uit onsen voorschreven landen, ende alle andere onse Staten, Conincrijcken ende Heerlijkheden. Verbiedende ende interdicerende allen onsen ondersaten, van wat state, conditie of qualiteyt die zyn, met hem te handelen, verkeren, sprake houden oft communiceren, openbaerlick oft bedecktelick, noch den selven te ontfangen of logeren in heuren huysen, noch hem gerieven of accommoderen van eenige ettelicke waren, drank, vyer of andere noodlickheyt in geenderhande manieren, op pene te vallen in onse indignatie, so hier na geseyd sal [ 305 ]worden. Maer consenteren allen ende eenen yegelicken, 't zy onse ondersaten of andere, tot executie van dese onse declaratie ende verclaringhe, den selven te arresteren, becommeren, beletten, ende hem van zynen persoon te versekeren, Jae oock te hinderen, aentasten ende offenderen so wel in zijne goederen als aen zijn lijf ende persoon: Exponerende ende overleverende den selven Wilhelm van Nassau, ter beliefte, spot, ende proye van eenen yegelicken, als vyand van den menschelicken geslachte, ghevende eenen yegelicken alle zijne goederen, roerlijke ende onroerlicke, waer die gestaen of gelegen mogen zijn, wie de selve sal connen nemen, aenveerden ende becomen: uitghesondert de goederen tegenwoordelick onder onse handt, gebruik ende possessie wesende. Ende ten eynde 't selfde te eer ende met meerder vliet ende spoed gedaen ende volbracht mag worden, ende om onse ondersaten te geringer van dese tyrannije, oppressie ende verdruckinghe te verlossen, ende op dat de deugt ende vroomheid gepresen, ende die boosheyt ende misdaet gestraft worde, beloven wy in Conincklicke ende Princelicke woorden, ende als Godts dienaer, dat indien yemand 't zy onse ondersaet of uitheemse, sich so vroom ende grootmoedich, ende tot onsen dienst, ende der gemeyne welvaert so vyerich liet bevinden, dat hy by eenighe middel dese onse ordinantie conde executeren, ende sich quijt maken van dese voorsz. peste, ons den selven overleverende doot of levende, of dien selfs van den leven berovende: wy den selven sullen doen gheven ende furnieren voor hem ende zijne erfgenamen in gron- [ 306 ]den van erve, oft gherede penningen t'zijnder keuse ende optie, terstont na dat die sake volbracht sal wesen, de somma van 25000 goude Croonen: ende so verre hy eenich delict oft misdaet gecommitteert hadde (hoe groot 't selve soude mogen zijn) wy beloven hem 't selve te vergeven, gelijck wy oock van nu voort als dan doen ende vergeven, ende indien hy van genen adel ware, hebben den selven geannobiliteert ende annobiliteren by desen, in aensieninghe van zijn vromicheyt: ende in gevalle de principael facteur tot hulpe ende assistentie van zijnen aenslag of executie van den feyte eenighe andere personen aenneemt, sullen wy ooc den selven alle gunst ende weldaed bewijsen, ende teghens elcken van hen sulcx bekennen als hun qualiteyt, ende den dienst die sy ons hier inne gedaen sullen hebben, 't selfde vereisschen sal, hen verghevende insgelijcx 't gene des sy souden moghen misbruyckt ende misdaen hebben, de selve ook annobiliterende als voren: Ende also de receptateurs, fauteurs ende aenhangeren van sulcken boosen tyran, oorsake sijn, dat hy hem mach continueren ende onderhouden in zijne boosheyt, sonder de welke de booswichten niet lang en connen domineren: Verklaren wy insghelijcx alle de gene die binnen een maend na de publicatie van desen, hem niet vertrecken sullen van zijner zijden, maer continueren hem bystandt ende faveur te bewijsen, oft den selven volghen, hanteren, bystaen, favoriseren oft beraden, directelick of indirectelick, of van nu voortaen met goed of geld helpen sullen, voor rebelle ende [ 307 ]wederspannige, ende vyanden van de ghemeyne ruste: Ende over sulcx hebben wy de selve gepriveert ende priveren by desen, van alle goederen, Adel, eere, gratie ende genade, nu ende in de toecommende tijden, ghevende hare goederen ende personen, waer dat de selfde gevonden sullen worden, 't sy in onse landen ende coninckrijcken of buiten de selve, aen den ghenen die de selve aenslaen ende occuperen sullen, 't zy coopmanschap, geld, schulden ende actien of crediten, landen, heerlickheden ende andere, so verre de selve goeden alsnoch niet aengheslagen ende in onse handen niet gestelt sijn, so voorschreven is: Ende om totten arreste ende aentastinge van heuren persoonen ende goeden te moghen comen, sal voor ghenoechsame probatie wesen dat men sal connen bethoonen, de selve (nae den tijdt hier voren ghestelt) gesien te hebben communiceren, sprake houden, handelen, tracteren, frequenteren ende verkeeren int openbaer of int heimelijk metten voorschreven van Orangien, of den selven eenighe particuliere gunste, faveur, hulpe, bystant of assistentie, directelick of indirectelick gedaen te hebben. Verghevende nochtans allen ende eenen yegelicken al 't ghene dat sy totten voorschreven tijt toe ghedaen mogen hebben ter contrarien, so verre sy hen wederomme comen stellen ende reduceren onder die behoorlicke ende oprechte gehoorsaemheyt, die sy ons schuldig zijn, accepterende 't voorschreven tractaet van Atrecht binnen Berghen gesloten, of de articulen der Keyserlicke Majesteyts Commissarisen ende Ghesanten tot Ceulen. Ontbieden daeromme, ende bevelen [ 308 ]onser seer lieven ende getrouwen die Hooft-Presidenten, ende luyiden van onsen secreten ende groten Raden, Kancelier ende luyden van onsen Rade in Brabant: Stadthouder, President ende luyden van onsen rade tot Luxembourg: Stadthouder, Cantzler ende luyden van onsen rade in Gelderlandt: Stadthouder van Lymborch, Valckenborch, Daelhem ende andere onsen landen van Overmase: Gouverneur, Presidenten ende luyden van onsen Raden in Vlaenderen ende Arthois: Groot-bailliu van Henegouwe, ende luyden van onse Rade te Berghen: Stadthouder, President ende luyden van onsen Rade in Holland: Stadthouder, President ende luyden van onsen Rade tot Namen: Stadthouder, President ende luyden van onsen Rade in Vrieslandt: Stadthouder, Cantzler ende luyden van onsen Rade in Overijssel: Lieutenant van Groeninghen: Stadthouder, President ende luyden van onsen Rade t'Utrecht: Gouverneur van Rijssel, Douay ende Orchies: Provost van Valencijene: Bailliu van Doornick: Rentmeesters van Bewest ende Beoisterschelt in Zeelandt: Schoutet van Mechelen ende allen anderen onsen Rechteren, Justicieren, Officieren, ende Amptlieden, tegenwoordige ende toekomende, ende dien van onsen Vassalen dien dit aengaen sal, hare Stedehouderen ende elcken van hen alsoo 't hem toebehoren sal, dat sy dese onse teghenwoordighe declaratie, gebod ende ordonnantie doen condighen, uitroepen ende publiceren, elk binnen de limiten van zijne jurisdictie, daer men ghewoonlick is uitroepinghen ende publicatien te doen, op dat nie- [ 309 ]mandt daer van ignorantie en soude moghen pretenderen: Ende voorts onderhouden ende observeren, doen onderhouden ende observeren onverbrekelicken alle die puncten ende artijckelen daar inne begrepen, naer hare forme ende inhouden: procederende ende doende procederen respectivelicken totte recompense, loon, pene, straf ende punitie boven vermelt, sonder eenighe gunste, faveur ofte dissimulatie. Des te doene, met diesser aencleeft geven wy hen ende elcken van hen besonder volcomen macht, authoriteyt ende sonderlinck bevel: Ontbieden ende beveelen allen ende eenen yeghelicken, dat sy hen 't selfde doen ernstlicken verstaen ende obedieron. Ende niet te min, alsoo die voorschreven publicatien teghenwoordelick niet ghedaen en connen worden binnen de Steden. Landen ende Casselrijen, gheoccupeert zijnde deur de rebellie van de voorschreven Orangien: willen wy dat de publicatien die ghedaen sullen worden binnen de naeste steden, wesende onder onse ghehoorsaemheyt, van sulcker weerde ende effelte sulten zijn, als oft de selve ghedaen waren alomme binnen de plaetsen ende vlecken ghecostumeert, ende voor sulcx hebben wy die gheauthoriseert ende authoriseeren by desen. Willende ende bevelende insghelijcx dat die van stonden aen ghedruckt ende gheprint sullen worden by ghesworen Druckers oft Printers van onse Vniversiteyten van Loven ende Douay in tweederley fprake ende tale, op dat die selve te gheringher tot kennisse van eenen yeghelijcken soude mogen comen: ende sulcx is onfe gratie, decreet, wille ende goede geliefte. 'T oirconde van't'ghene des voorschreven [ 310 ]is, hebben wy onsen grooten zeghel doen hanghen aen dese teghenwoordighe, die ghegheven zijn gheweest in onser stade van Maestricht den vijfthiensten dach van Martio, In 't Jaer onses Heeren duyfent vijfhondert tachtentich, Van onsen Rijcken, te weten van Spaegnien ende Sicilien 't vijf en dertichste, ende van Napels t'seven en twintichste.
By expresse ordonnantie van zijner Majesteit,
