Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants/Koetse of Wagen van Vulcanus

← Me­ta­phy­si­ca. Bo­ven-na­tuyr­lij­cke ken­nis­se

‘Be­schrij­vin­ge der vier Ele­men­ten. Vier, Locht, Wae­ter, Aer­de. Koet­se of Wa­gen van Vul­ca­nus, voor het Vier’ door Ce­sa­re Ri­pa

De Koets of Wa­gen van Plu­to →

Afkomstig uit Cesare Ripa et al. (1644) Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants, Amstelredam: Dirck Pietersz Pers, p. 274-275. Publiek domein.

[ 274 ]

Beſchrijvinge der vier Elementen.

Vier, Locht, Waeter, Aerde.

Koetſe of Wagen van Vulcanus, voor het Vier.

VVlcanus is van de Oude genomen voor het Vier, en wort gemeenlijck naeckt, lelijck, beroockt, manck, en met een blauw Mutsjen op ’t hoofd afgemaelt, houdende in d’eene hand eenen haemer, en met de ſlincker een tange. Deſe beeldniſſe ſal ſtaen op ſeker eyland, aen wiens Voeten een groot Vier ſal leggen, en daer in velerleye ſlagh van wapenen: en dit eyland ſal met groote aerdigheyt op een Waegen geſtelt zijn, die van twee honden wort voortgetrocken.
Boccatius verhaelt in de afkomſt der Goden, dat hier vier van tweederleye ſlagh is: het eerſte is de hoofdſtoffe of het element des Viers, dat wy niet ſien, en dit noemen de Poeten dickwils Jupiter. Het tweede is het Vier dat van ſtoffen gemaeckt wort, waer mede wy ons op der aerde behelpen. En door dit Vier wort Vulcanus verſtaen. Het eerſte wort in de locht ontſteken door de ſnelle ronde bewegingen der wolcken, en hier door wort de donder verweckt. Het tweede is dat Vier, ’t welck wy door hout of turf ontſteken, of ’t geene wy verbranden.
Hy wort lelijck gemaeckt, om dat hy alſo is geboren, en dat hy van zijnen Vaeder, die men ſeyde Jupiter te zijn, en van ſijne Moeder Iuno, van boven neer, uyt den Hemel is geworpen, vallende op ’t Eyland Lemnos aen de Egeeſche Zee. En daerom worter het eyland ter ſijden geſtelt, als waer in hy gevallen zijnde, manck en kreupel bleef. Waer over hy oock, van de Goden in haer bancket ſeer wierde beſpott en belacht, wanneer hy hun opdiſchte. Gelijck ſulx Homerus in ’t laeſte van ſijne eerſte Iliade verſiert. Nergens anders om, dan dat de hinckinge een belachlijcke onvolmaecktheyt is, in ſodanigen Perſoon, wanneer die ſich beweegt, en eenige beſigheden doet: waer van Zaratinus Caſtellinus mijne Vriend, een Eedelman in der daed van treflijck verſtant en geleertheyt, een aerdigh gedicht aen Venus van den kreupelen herder Dindymus heeft gemaeckt, van deſen inhout:

Ghy Venus u te ſeer verſint,
Want dits u Mans, noch oock u Kint:
Dits blind, en ghy hebt klaer geſicht,
Zijn Vaeder hinckt en hy vlieght licht.
Maer Dindymus, ſeer wel ter ſnee,
Gelijckt u mond en ooghjes mee.
Hy ſlingert met zijn hincke-voet,
Al even als Vulcanus doet,
Verlaet u Kind, want dit is ſchoon,
En ſchoonder als u blinde Soon.

Welcke onvolmaecktheyt door Vulcanus wort uitgeleyt, als dat de vlamme van ’t Vier, nu hoogh, dan leegh, nae boven vliegt. Of gelijck Plutarchus ſeght, ſoo wort Vulcanus kreupel geheeten, om dat het Vier ſonder hout of andere ſtoffe, niet meer voortgangh kan hebben, als een kreupel ſonder ſtock of krucke.
Naeckt en met een licht blauw Mutsjen wort hy gemaelt, om te betoonen, dat het Vier geheel ſuyver en reyn is. Euſebius leyt dit in zijne Euangeliſche voorbereydingen in ’t iii boeck klaerder uyt, en ſeyt dat Vulcanus gedeckt was met een blauwe tuylibant, tot een bewijs van de Hemelſche omdrayingen, alwaer het Vier ſuyver wort bevonden. Maer ’t vier, dat uyt den hemel op d’aerde valt, is van kleynder waerde, alſoo ’t ſonder ſtoffe niet kan branden: en hierom wort Vulcanus of het Vier, kreupel genaemt.
Den hamer en tangh, die hy in beyde handen heeft, bedieden dat het yſer door ’t Vier wort toebereyt. De honden wordender ter ſijden geſtelt, om dat de Oude geloofden, dat deſe honden, den Tempel van Vulcanus, [ 275 ]die in Mongibello was, bewaerden, en blaften alleene den Boeven en ſchelmen aen, jae beetenſe oock, maer die om hunne Godsdienſt aldaer verſcheenen, beweſenſe alle Vriendſchap.
Een groot Vier, met verſcheyden wapenen, wort ter ſijden hem geſtelt, tot teycken van overwinninge, als der geener, die van ouds overwinnaers waeren van eenigh oorlog, en die de wapenen van de overwonnen vianden, op eenen hoop plachten te brengen, en als een offer aen Vulcanus te verbranden.
Siet de Koets van de Locht, Waeter en Aerde fol. 267 en 268.