Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants/Crepusculo della Matina

Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants (1644) door Cesare Ripa et al.

Crepusculo della Matina. ’t Aenbreken of kriecken van den dageraed, p. 18-19

Crepusculo della Sora. ’t Aenbreken of kriecken van den nacht of avond →

Uitgegeven in Amstelredam door Dirck Pietersz Pers.

[ 18 ]

Crepusculo della Matina. ’t Aenbreken of kriecken van den dageraed.

EEn naeckt kindeken uyt den bruynen, hebbende vleugels aen de ſchouderen van gelijcke verwe, ſtaende vaerdigh om hoog te vliegen, hebbende op den top van ’t hoofd een groote klaerlichtende ſterre, in de ſlincker houd het een omgekeerde waeterkruyck, waer uyt kleyne druppelen waeters vallen. Mette rechter hand houd het een ontſteken fackel, nae achteren om leeg gekeert; in de locht ſal een ſwalu vliegen.
De dageraed, ſoo Bocatius ſeyt, is een twijfeling, als of men nae den dag raeden ſoude, en of dat deel van den tijd, totte voorgaende nacht of totte aenkomende dag te rekenen zy, weſende d’een ſoo nae als d’ander. Hierom word het bruyn geſchildert.

Een gevleugelt kind ſullen wy vertoonen, zijnde als een deel van den tijd, om uyt te drucken de ſnelligheyt dieder tuſſchen beyden komt, en die oock haeſtig vergaet.
Het opvliegen vertoont, dat het kriecken van den dag aenkomt, en dat door de wittigheyd die in ’t Ooſten verſchijnt.
De groote en helblinckende ſterre, die op ’t hoofd ſtaet, word Lucifer, dat is Lichtdraeger, geheeten. En daer door gaven de Egyptenaers het aenbreken van den morgenſtond te kennen. En Petrarcha willende vertoonen dat deſe ſterre voor ’t kriecken van den dag komt, ſeyt aldus:

Gelijck dees lieve ſterre ſtaet,
In ’t Ooſten eer de Son opgaet.

Dat het kleyne water druppels uyt de kruycke giet, bediet dat het ſelve geschied des ſomers door den dauw, en des winters door den vorſt en rijpe, waer over Ariosto aldus ſinght:

Zy bleef ter ſchuyl en ’t looſe dier,
Olympia verſliep ſich hier,
Ter tijd Auroras gulde radt,
Haer kille rijp op d’aerde ſpatt.

[ 19 ]
De brandende omgekeerde fackel vertoont, dat het Aenbreken van den dageraed een voorbode van den dagh is.
Het ſwaluken plagh, in ’t aenbreken van den morgenſtond, ſijn droeve wee te ſingen, gelijck Dante in ſijn Paradijs ſeyt:

Op d’uyre als de ſwaluw klaegt,
Waer van zy ’s ochtens rouwe draegt,
Miſſchien noch ’t droeve wee gedachtig.

Waer over oock Anacreon in ſijne Griexſche dichten, de ſwaluw aldus aenſpreeckt:

Wat ſtraf verdiendy weeldrig dier!
Met al u tjilpen en getier?
Wat Tereus eertijts is geſchiet,
Dat ſal oock weſen u verdriet.
Kiest een van beyden, my niet port,
Of dat ick beyd u vleugels kort,
Of dat ick ſny dat dertel lit,
En hael de tong uyt u gebit,
Op dat ghy ’s ochtens op u beurt,
Niet meer mijn ſoete droomen ſteurt.