Apologie van Pr Willem I/Brief aan de Koning

Apologie van Pr Willem I van 1580 (1789) door Willem de Zwijger, prins van Oranje

Brief van de prins van Oranje aan de Koning en de potentaten

Verthooninghe van de Prins van Oranje aan de Generale Staten, en antwoord van de Generale Staten →

Uitgegeven in Arnhem door Jacob Nijhoff.

[ 1 ]

DEN BRIEF BIJ MIJN HEERE DE
PRINCE VAN ORANGIEN, GHESON-
DEN AEN DE CONINGHEN ENDE
ANDERE POTENTATEN VAN
DER CHRISTENHEIT,

DOERLUCHTICHSTE, GROOT-MOGENDE, GHENADIGHSTE CONINGH ENDE HEERE.

ICK en twijffele niet ofte uwe Coninghlicke M^t. en is al over langhe veradverteert van sekeren Ban oft Proscriptie by den Coningh van Spaegnien teghen my gepubliceert, ghemerckt dat hy den selven heeft in alle spraken laeten wtgaen, ende in vele plaetsen ende steden van der Christenheit ghesonden ende wtghespreydt. D'welck aenghesien, so heeft my metgaders alle mijn goede vrienden ghedocht, dat ick doer gheen ander middel noch wegh mijn eere en soude konnen voorstaen noch voldoen (de welcke men nochtans my gheenssins en heeft willen raden in dangier [ 2 ]of gevaerlickheyt te stellen) dan ter contrarien teghen de voorsz. Proscriptie my na den rechten verweerende; ende verontschuldighende van t'ghene dat my in de selve t'onrechten wert opgeleit. Om t'welcke te volbrenghen, soo is 't dat ick Mijnen Heeren den Staeten van dese landen hebbe mijn Verantwoordinghe gepresenteert: ende om insighelijcks by allen Coningen ende Potenmtten van der Christenheit (de welcke wt redene van haere groote preeminentien ende digniteiten, den toevlucht ende bystandt sijn van de arme verdrückte Vorsten ende Heeren) mijn eere te verdedigen, ende mijnen goeden naeme ende reputatie te behouden: So hebbe ick my verstoutt aen de voors. Cominghen ende Potentaten dese mijn Verantwoordinghe over te senden, mergaders oock aen V. Con. M^t, ootmoedelick daer beneven biddende ende versoeckende, de selve gesien, dat het V. Con. M^t. believe een gelijckformigh oordeel daer van te geven, als mijne Heeren de Staten (de welcke de beste ende geloofweerdighste getuyghen syn van alle mijne daeden ende handelingen) ghedaen hebben, also V. Con. M^t. wt haerlieder advijs, by mijne voorsz. Verantwoordinge gevoeght, t'selve breeder sal konnen vernemen. Maer om dies willen, dat V. C. M^t. mogelick [ 3 ]vremde sal vinden, hoe wel dat de Coningh van Spaegnien langhe hier te vooren my van alle mijn goeden berooft heeft, selfs na dat ick alle mijn Gouvernementen in handen van de Hertoginne van Parma, in dien tijdt Gouvernante van dese Nederlanden, overgestelt hebbende, na Duytschlant was vertrocken ter plaetse van mijner geboorte, aldaer ick my gerust ende vredelick, by mijne broeders ende andere bloedtverwanten ende vrienden was houdende, van sinne ende meyninge sijnde sulcks te continueren: ende hoe wel dat hy te dier tijdt mijnen sone den Grave van Bueren hadde laten wt de Vniversiteit van Loven, daer hy ter schole lagh, opnemen ende den selven tegen s'landts privilegien, metgaders teghen sijnen eedt, gevangen na Spaegnien weghvoeren, alwaer hy noch in stricte ende wreede hechtenisse gehouden wert: hebbende my noch daerenboven door zijnen dienaer den Hertoghe van Alva doen, ter doodt verwijsen: Da ick nochcans om alle de voorsz. redenen, die in der waerheit sear groot ende gewichtigh genoech waren, gheen verantwoordinghe en hebbe laten wtgaen, addresserende haer aen den voorsz, Coningk, also ick tegenwoordelick doe, hem, verthonende dat de crijmen daer mede hy my soeckt te belasten ende te beswaren, hem [ 4 ]selve eyghentlick toe behooren: Soo ist dat ick V. Con. M^t. in aller onderdanicheyt bidde ende versoecke, de ghestaltenisse van de crijmen ende lasteringhen, daer ick by dese Proscriptie mede beswaert werde, métgaders de qualiteit van mijhen persoon te willen van te vooren overweghen ende insien, eer dat V. Con. M^t. van dit mijn geschrifte sal oordeelen. Want hadde de Coningh van Spaengnien te vreden geweest met dien dat hy mijnen sone ende mijn goeden my is onthoudende, metgaders dat hy vijfentwintigh duysent croonen op mijn lijf gesett (also hij nu in desen Ban doet) belovende edel te maecken alle de hen souden laten ghebruycken om my dat leven te benemen, ende hen noch daer toe quijt te schelden ende te vergheven alle crijmen ende misdaden hoe groot dat die oock wesen mochten: so hadde ick gheduldiglick verwacht, tot dat het Gode soude belieft hebben hier in anders te voorsien, ofte emmers ick hadde doer eenighe ander middelen (gelijckerwijs ick hier te vooren gedaen hebbe) my selven ende demijne ghepooght te behoeden, metgaders wederom in de possessie te commen van t'gene dat my met rechten is toebehoorende: ende waere also ghebleven by de selve manniere van doen, die ick tot noch toe ghevolght [ 5 ]volght hebbe. Maer nademael dar de Conpingh van Spaegnien hem vervoordert heeft, de gheheele weerelt doer, te doen publiceren, dat ick ben de alghemeyne peste van de Christenheit, vyant der gantschen weerrelt, een valsch hypocrijt, ondanckbaer, onghetrouwe, een Schelm ende Verrader: het Gjn voorwaer sodanighe latteringhen ende so smadelicke woorden ende injurien, die gheen edelman, selfs van de gheringste onder s'Coninghs van Spaegnien naturelicke onderdanen, gheenssins en kan ofte behoort te verdraghen: In der voeghen al ware ick sijn slecht ende absoluyt vassal, soo ist nochtans dat ick doer sodanighe ende allesins so onrechtveerdighe een sententie, metgaders doer hem berooft zynde van mijne landen ende heerlickheden (wt saecken van de welcke ick daer te voor hem met eede verplicht was) my soude moghen, met goede redene van alle mijne obligatien, daer mede ick hem noch schijne verbonden te wesen, voor ontslaghen, houden, proevende daer beneven (t'ghene dat de nature eenen igelicken leert) door alle ghevoeghelicke ende bequaeme middelen, mijn eere, die my (als oock allen oprechten van adel) behoort veel liever te sijn dan mijn eyghen lijf oste goet, te hanchaven ende voor te staen. Midts welcken, nadien het nu [ 6 ]Gode heeft belieft, my die ghénade te doen dat ick een vry Heere gheboren ben, van niemandt anders dan alleen van den Rijcke houdende, ghelijckerwijs dat de Vorsten ende andere Heeren van Duytschlandt ende Italien doen, daerenboven dat ick magh voeren den tittel van Prince absoluyt, hoe wel dat mijn Vorstendom niet seer groot en is niet te min t'sy hoe dat wil, en zijnde zijn naturelick onderdaen niet, noch van hem jet ghehouden hebbende dan wt saecken van mijne heerlickheden, van de welcke ic van hem ben heel ende al onterft ende wtgesloten: So heeft my gedocht, dat ick mijn eere soude te kort doen, ja niet en soude connen velen Vorsten den welcken het Gode belieft heeft dat ick so naer soude bestaen ende toebehooren, metgaders allen mijnen bloedt-verwandten ende nacomelinghen behoor lick contentement gheven: ten ware dat ick met een openbaer gheschriste my verantwoorde op dese valsche beschuldinghen die in 't aenschouwen van de gantsche Christenheit sijn wt ghegheven ende voorghestelt. Ende hoe wel dat t'selve niet en heest konnen geschieden, sonder eenighsins aen sijn eere re raecken, so hope ick nochtans dat V. C. M^t t'selve veel meer den noot, tot den welcken my gebrocht ende bedwonghen [ 7 ]heest de ghestaltenisse van dese Proscriptie dan mijn angeboren aert ende nature, oste oock mijnen wille sal toeschrijven. Want gengaende dat dat sommighe souden vremt vinden dat ick mij op sodanige wijse ben verweerende, aenghesien dat ick t'anderen tijden veel landen ende heerlickheden van hem ghehouden hebbe: soo sal V. Con. M^t. believen te aenmercken het onwtsprekelick groot onghelijck dat my gheschiedt is, ende dar noyt eenigh oprecht edelman sulcks heest coonen verdraghen: te meer, so ick hem in gheener mannieren meer verbonden, noch in hem gehouden ben, nademael dat hy my selve al langhe van te vooren alle mijne goeden, metgaders mijne leenen, heest asghenomen, my vrywillighlick doer sodanigh middel ontslaende van den eedt, dien ick hem van der selven weghe ghedaen hadde sonder te spreken van dat by selve is wtghevende, dat ick een vremdelingh ben, ende niet zijn naturelick onderdaen. Derhalven al waert so, dat ick noch eenighe landen van hem te leene hielde: so en kan my nochtans t'selve recht dat hy wel gebruyckt, ende daer hy hem selven, wanneer het hem te passe komt, tegen andere Potentaten ende Heeren mede is behelpende, met rechte niet ghe[ 8 ]weygert werden. Hy houdt^[1] van den Coningh van Vranckrijcke te leene, als een vassal van sijnen Heere, de Graesschap van Charolois, maer daerom en heeft hy niet ghelaten oorloghe te voeren teghen de Croone van Vranckrijcke, ende en houdt noch niet op daghelicks teghen de selve allerhande practijcken voor te nemen. Hy behelpt hem daer en tüsschen mer sodanigh een fondament, namelick: Om dat hy in anderen landen een souvereyn ende absoluyt Heere is, dat hem daerom gheoorloeft sij te wreken alsodanigh onghelijck, als hy seyde van wijlen den Coningh Heyndrick van hoogh- lovelicker gedachtenis hem aenghedaen te sijn. Ten anderen, doe hy teghen den Paus Caraffe, genaemt Paulus IIII, den krijgh was voerende: om dat hy de Coninghrijcken van Sicilien ende van Napels van den Paus als een vassal te leene hieldt, so liet hy syn ontfchuldinghe publiceren, doer de welcke hy hem mainteneerde vry ende ontlaghen van sijnen eedt te zijn, wt redenen dat de Paus hem niet en hadde gehouden als een leen-heere teghen sijnen vassal schuldich is te doen, volghende de leen-rechten, die over beyden zijden behooren ghelijck te [ 9 ]wesen. Nu en isser ter weerelt niet dat soo met de natuere over een comt, als dat een yegelick van zijnen twege aen de selve regel behoort verbonden te zijn, die hy van anderen begheert onderhouden te hebben. Derhalven so en hoeft hy hem gheensins te verwonderen, ofte seltsaem te achten, dat ick op so menigerhande wijse van hem gelastere ende verongelijce, daer toe zijn on derdaen niet zijnde, my behelpe met soodanighe middelen als my van Godt gegeven zijn, ende met de welcke hy selve hem wel heeft willen behelpen teghen zijne Heeren; die hem in geen dinghen ter weerelt hadden overlast ghedaen ofte besehadicht, te gelijcken by het groot onrecht dat ick hebbe van hem moeten verdraghen, ende by dese leelicke schantvlecke daer hy my ende mijn gantsch gheslachte mede soeckt te besmetten. Ende aengemerkt dat mijn Heeren de Staten, den welcken naerder bekent is de waerheyt van 't inhoudt deser mijner Verantwoordinge, hebben de selve voor oprecht ende waerachtich verclaert, my een genoechsaem ghetuyghenis ghevende mijnes voorgaenden levens: soo is dit mijn onderdanich versoeck aen V. Con. Ma^t. dat de selve insghelijcx, dese mijne antwoorde voor goet aensiende, believe daer beneven te ghelooven, dat ick gheen Schel[ 10 ]me noch Verrader en ben: maer (Gode lof) een Edelman van goeden ende seer ouden huyse, metgaders een man met eeren, waerachtich in alle 't ghene dat ick belove, niet ondanckbaer, noch ongetrouwe, oock niet gedaen hebbende, waerom dat een Heere ende Ridder van mijner qualiteyt met rechten soude mogen gelastert ofte gestraft werden, my voorts dienstelick aen V. Con. Ma^t, gebiedende, ende ootmoedelick biddende, my altijt te willen houden als eenen van zijne onderdanichte ende ghewillichte dienaers, Hier mede

Doerluchtighste, groot-moghende, ghenadighste Coningh ende Heere, bidde ick den Almachtighen Godt, V. Con. Ma^t. te verleenen in langhdurighe ghesontheyt een ghelucksaligh langh leven. Tot Delst, den IIII. dach sebruary, M. D. LXXXI.

|V. Con. M^t.
Onderdanighste ende gantsch
ghehoorsaem diender.

Guillaume de Nassau.^[2]

Bronnen uit de Tachtigjarige Oorlog

↑ In den brief aan den Coningh van Vranckrijcke ghesonden, staet also: Hy houdt van W. Con. Ma. te leen, &c.
↑ Hoe de Prins dit Guillaume de Nassau schrees is nauwkeurig genoeg in het Vereenigd Nederland van den Heere Maerinet, over bl. 498, door eene kunstige band vertoond. — Hy teekende zich altemer ook Wilhelm printz zu Vranien, (want Hy kon geen Nêerduitsch spellen) en deze tekening geschiedde dan met vry klynere, styve, hakkelende letteren: ten bewyze dat hem het Guill. de Nassau meer eigen was.

[1] In den brief aan den Coningh van Vranckrijcke ghesonden, staet also: Hy houdt van W. Con. Ma. te leen, &c.

[2] Hoe de Prins dit Guillaume de Nassau schrees is nauwkeurig genoeg in het Vereenigd Nederland van den Heere Maerinet, over bl. 498, door eene kunstige band vertoond. — Hy teekende zich altemer ook Wilhelm printz zu Vranien, (want Hy kon geen Nêerduitsch spellen) en deze tekening geschiedde dan met vry klynere, styve, hakkelende letteren: ten bewyze dat hem het Guill. de Nassau meer eigen was.

[1]

[2]