Manifest van het Volk van Brabant
MANIFEST.
HET VOLK
VAN
BRABANT
Doór de stemme van den Geestelyken Staet, ende het derde Lid van de dry Hoofd-steden, gezaementlyk met verscheyde Leden van den Adel.
_(page_1_crop).jpg)
M. D. CC. LXXXIX.
Aen allen die deéze zullen zien
ofte hooren leézen SALUYT.
DDIe, de welke heden met den hoogsten roem over het recht der volkeren schryven, stellen als grond - regelen en onbetwistbaere waerheden de volgende leerstukken: dat de Souvereynen, oorsprongelyk niet meer dan borgeren zyn, aen wie de Volkeren, met opzigt tot Hun eygen voordeel en geluk, de opperheerschende magt en recht van bestiering hebben toevertrouwt; derhalve, welkdaenig ook de bestierings - forme of gedaente zyn mag, moet het recht van de opperheerschende magt, ( wilt zy wettig zyn ) op 's Volks inwilliging onmiddelyk gegrond zyn.
Alle menschelyke magt blyft wezentlyk bepaelt op het oogwit van des zelfs inrigting door het Genootschap het welk onophoudelyk daer heénen stevend, om zig in wezen en in bloemigen stand te behouden, op dat het lot der onderlingen aengenaem en gelukkig zy. Noyt kan dat genootschap toestemmen, dan in zulke middelen, welke bekwaem zyn dat uytzicht te bevoorderen of te vervullen.
Het goed oordeel alleen heeft kragt genoeg, om ook aen die, welke het gezag der Vorsten onmiddelyk op Godts wil willen gronden, en het meest geneygt zyn in hun een goddelyk recht met overtuyging te ververzekeren, een bewys op te leveren: dat, [ 4 ]op welkdaenige wyze het hoog-bestier ingerigt mogt zyn, de Souverynen altyd onderworpen blyven aen die grondregelen, welke het gemeen welzyn van het genootschap genoegzaem aenduyden; ' t is immers dat algemeyn welzyn, het geene de Vorsten in alles de hooge wet geeft; eene wet, welke zy, door hunnen bezonderen wil, niet mogen herplaetsen, gelyk zy hùn eygen baet of voordeel niet mogen geven de plaets van het gemeen belang des genootschap.
Is 't dat dit gezag uyt Godts gezag is voord gevloyt, een Godt die rechtveerdig is en 's menschen welzyn wilt; dan blykt het klaer, dat, in die onderstelling, den Vorst ( ten zy hy de gerechtigheyd oeffene, en door diën het genootschap wezentlyke voordeelen toe brengd ) in Godts heylzaeme uytzigten niet alleenelyk niet intreed; maer zyne magt, waer door hy zyn volk ongelukkig maekt niet grondvesten kan dan op den wille van een rampzugtig Opperwezen, bekwaem zyn welbehaegen te scheppen in 's menschen wederwaerdigheyd. Kan men zulks, zonder verfoeyelyke laster-tael, de Godtheyd aenschryven!
'T zy dan dat de inwilliging der Volkeren, 't zy dat Godt zelve den grond van der Vorsten gezag gelegt heeft, en de Volkeren daer aen eene meerdere uytgebreydheyd geleent, of binnen het perk van uytdrukkelyke grond-wetten bepaelt hebben; er blyft altyd in de gemeente des volks, eene verhevenere wet, een onuytwisselyk merkteeken of gedaente, een onverwisselbaer recht; [ 5 ]een recht dat alle anderen te voren loopt.
Vrugteloos, dan zouden de Vorsten zich beroepen, tot staeving hunner gewaende rechten, op een aloude en noyt onderbroken bezit, of der zelver vreedzaeme oeffening ten tyde van eene reeks van eeuwen, vrugtelooos op de stilzwygendheyd des volks, ook zelf vrugteloos op de Voorrechten die hun door de gemeente des volks opgedraegen mogten zyn.
Dikmaels immers word een goedtrouwig volk, onder een onvoorzichtig geley op syn eygen voorrechten geblinddoekt, nu door lichtgeloovige vooringenomentheyd, dan door geweldenarye, en vrees, die allen middelen zyn, kragtig genoeg om ook in den volken de dryfveer van den natuer eyndelingen te verbreken, zoo verre dat den Mensch in den Mensch niet meer en spreke.
Maer wanneer gunstigere omstandigheden, der volkeren oogen openen, en de aengebore Reden haere aloude maer gedoofde stem in hun wederom verheft; wanneer eyndeling geweld en dwang hun noodzaekt, uyt hunne slaepziekte te ontwaeken, dan schaemen zy zich over hunne lafhertige blindheyd, en beginnen zy te bevroyen, dat de voorgewende magt van hunne dwinglanden, geenzins de rechten van een wettig gezag, maer eeniglyk gevolgen zyn van verleying en dwang, gevol gen die nogtans noyt de eeuwige voor-rechten van het menschdom konnen tot nietbrengen; 't is dan dat de volkeren erkennende hunne verhevenheyd, indagtig worden, dat zy zelve het hooge gezag in wezen gestelt hebben, [ 6 ]en waer aen zy zich, met uytzicht en bepaeling, op hun gemeen wel -zyn, vrywillig onderworpen hebben; zoo dat de Wetten, wezenlyk de uytspracken zyn, van den wil des Voĺks; het welk wanneer de hooge Op per-magt daer buyten-spoort, tot zyne oorsprongelyke onafhangelykheyd kan wederkeeren, en de gegeven Voorrechten, waer van men zoo schandig misbruyk maekt, bevoegt is in-te-trekken. Zoo redeneert men heden.
Deze grond-regelen en gevolgen krygen een ontegensprekelyker licht en waerheyd in de Oostenryksche Nederlanden, door de uytdrukkelyke paelen, welke die volkeren aen de magt van hunne Opperheerschers gezet hebben; en waer in zy der zelver gezag hebben beperkt. Bewys hier van in hunne Constitutien of Grondleggige-Wetten, welke den Souveryn, met zyne aenkomst tot den Throon, be zweeren moet te zullen handhaeven, en zelf te zullen agtervolgen, voor en al'eer het volk hem als Opperheer en wettigen Prins erkent, of hem gehoorzaemheyd en trouw en hulde zweert.
Den laetste Vorst der Nederlanden Keyzer Joseph II, in den brief gedagteekent uyt Weenen 30. November 1780., waer door hy de Staeten van onze Nederlanden aenkondigde de dood van zyne Moeder, de Keyzerin Koningin; beloofde en verzekerde Hun, dat Hy eene zonderlinge zorg zou aenwenden, om Hun in het genot van hunne rechten, voorrechten, en Grond-wetten te handhaeven. [ 7 ]
Den tweede Meêrt 1781, verleed by volmagt en bevoegde hy den Hertog Albert van Saxen-Tesschen, om in zynen naem zyne plegtige Inhulding in de Nederlanden te verrigten; en overzulks geschiedde binnen Brussel, op de 17. July van het zelve jaer, de Inhulding van Joseph II, als Hertog van Brabant, gelykvormig aen de bepaelingen vervat in deszelfs Blyde Inkomst.
Maer nauwlyks hadden de Nederlanders met deézen Vorst het Grond verbond besloten, de uytspraek van den Eed klonk nog, wanneer de ongunstigste vooruytzichten en dat wel by aenhoudentheyd reeds in de oogen sloegen, en de volken voorspelden de aenstaende Verbreking van die duerbaere Lands-wetten, welkers handhaeving hun zoo kort te voren verzekert en gewaerborgt was, door den Heyligsten aller banden.
Ondertusschen den uytslag was, dat de plegt- tryn en prael-stoet van de Inhulding nauwlyks volvoert waeren, of Joseph II, gaf bevel: dat men allen de bolwerken en versterkingen der steden, de kasteelen van Boitsfort en Tervueren moest slegten, en der zelver grond verkoopen. Dit geschiedde zonder toestemming der Staeten, en by gevolg in weerwil der rechten van de Provincien van Brabant en Limborg, blykens de 3, en 5, artikelen van de Blyde Inkomste.
Hier op volgde eene zulke verdraegzaemheyd van allen Godtsdienst, die eyndeling den Katholyken Gods-dienst alleenig verstoot; Godts-dienst die nogtans by onze Lands wet ten den Heerschenden zyn moet enden alleen aengenomen Godts-dienst is. [ 8 ]
Hier op volgde wel haest een Edict, waer by de vernietiging van verscheyde Kloosteren van mans en vrouwen, onder voorwendzel van onnutheyd, vastgestelt wird.
Uyt kragt van dat onwettig stuk ( veroordeelt door de Blyde Inkomste Art. 58, en het Byvoegzel van 5 8ber 1430 art.7 ) wirden 'er luyden afgeveerdigt, die, zonder anders dan dit onbestendig gezag, zich van die kloosteren meester maekten; zy dreven 'er de ledemaeten van een en ander geslagt, die daer afgetrokken leefden, geweldig uyt, en stelden hun in de onmogelykheyd van te voltrekken de beloften die zy Godt hyliglyk gezworen hadden, zy ontblootenze van al len hunne bezittingen; de kerks-gehyligde vaten zelf wirp men in eenen sterfput, den welken men met de spot-volle benaeming van schynhylige Religions kas, ter schikking van den Vorst, had weten te bekleeden.
Dit was het eenige niet; men randde 's kerks godtsdienstige en aloude gebruyken aen, de bezittingen van de loffelykste Broederschappen, ook die tot onderrichting en lichaemelyke hulp van 't menschdom ingerigt waeren, wirden, tegen alle wetten, ook niet zonder schending der hylige Vaten, on der afgepersten eed, mer ergernis weg-gerukt, zonder dat men eens dagt om te voldoen aen de belastingen en stichtingen die de geestelyke Goederen aenkleven.
De Christelyke leering en het hyligste van den Godts dienst wird onderbroken en belet, door het snood en verstroyend voôr-gelees van allen slag van Edicten, verordeningen, schikkingen, placcaerten, enz. [ 9 ]
De Orthodoxe Leeraeren wirden van den zetel en den Leerstoel afgedreven; de Lovensche zoo wyd-vermaerde Land-school vernietigt; haere collegien verdelgt of ingenomen; haere zeer nae onbepaelbaere stichtingen verandert en ontaert; alles met een woord overgelevert aen het verderf van een volstrekt willekeurig wanorder.
De kerkelyke rechten wirden insgelyks in veele stukken geschonden, naementlyk, betreffende de beletzelen des huwelyks; de Bullen over Leerstukken verboden en afgeschaft; het recht van Leeren, de Bisschoppen door Godts woord toevertrouwt, wird hun ontnomen; hunne herderlyke Brieven aen de Goedkeuring van wereldlyke rechteren ergerlyk onderworpen, kort-om den heelen schik en order van Godts-kerk schandelyk omgewentelt.
Alle deze en meer andere onwettige verbrekingen, zou men nog onwettelyker verontschuldigen, op eene voorgewende onbedagtheyd of onschuldige onwetentheyd; den Vorst immers heeft een verbond met zyn Volk aengegaen, hy moet zyne verbintenissen en zyne plichten kennen.
Jae dat volk heeft door zyne Vertegenwoordigers of Representanten de dry Staeten, van den aenvang dezer verbrekingen, nedrige maer teffens treffende verthoon-schriften, jae zelf onmiddelyk aen den Souvereyn, voorgedraegen. In hun verthoon-schrift van 13. Mey 1786, smeekte zy hem met ootmoed: dat hy op zyne wysheyd geliefde af-te-meten, hoe verre het gezag, het gene hem over [ 10 ]Godts-dienstige Stichtingen toekomt, van eene volstrekte eygenschap af is, en dat den eygendom van Godts-dienstige en borgerlyke lichaemen of vergaederingen, niet min eenen wezenlyken eygendom is, dan de geene der byzondere persoonen; welkdaenig ook de schikking van de inkomsten der zelver zyn mag. Die schikking zelfs tot diergelyke eyn dens maekt hunnen eygendom naementlyk der godts-dienstige stichtingen, des te hyliger by alle volkeren.
Ten zelven tyd smeekten zy: dat den Souveryn behaegen mogte de benaeming te doen, tot die openstaende Abdyen, welkers hoofden geregtig zyn tot zitting in de Staeten; zy beriepen zig op het geene besproken is by den 57, artikel van de Blyde Inkomst, en op het verdrag of concordaet gemaekt ten jaere 1564, tusschen den Koning Philip II. Hertog van Brabant en de Abdyen van de zelve Provincie. Zy bewezen bovendien dat den algemeenen Voorspoed en Welzyn der Provincie onafschydelyk verbonden is met den voorspoed der Abdyen, en deéze, agtervolgens onschenbaere tytels; een wezenlyk deel onzer Lands-grond-wetten zyn, jae zelf daer mede maer een onverdeelbaer wezen uytmaeken. Edog 't was alleen even vrugteloos, het ongelukkig ontwerp, van de rechten des volks der Staeten en Abdyen te vereydelen was over lang besloten!
Want al dat Wy tot nu gezeyd hebben, is enkelyk een schets van allen de overtredingen, en de daer uyt te volgene ellenden, die men de volkeren bereyd had. [ 11 ]
De Deputatie der Staeten, op het voorgevoelen en voorziening van zoo bezwaerelyke rampen, deed al wat mogelyk was om den droevigen toestand, waer mede het land bedreygt lag, ten besten af-te-weeren. Die Heeren bragten met die gevoelens van nedrigheyd en aenklevende genegentheyd, die de Brabanders altyd aen hunnen Souveryn gehecht hebben, onder de oogen van den Vorst, den uytslag hunner beraemingen van 29. January 1787, uytgedrukt in deéze bewoording
Deéze Deputatie bewees ook zonne-kläer: dat er geen voôrwendzel vindbaer is, bekwaem de verbreking van de Blyde Inkomst te rechtveerdigen. Wy laeten hier onmiddelyk opvolgen hunne sprekende en onverwinnelyke preuve van die waerheyd:
De Volmagt welke zyne Majesteyt den Keyzer op zyne Koninglyke Hoogheyd dens Hertog van Saxen-Tesschen verleed op 2. Meêrt 1781, vervat onder andere deze be paeling:
Daerby spreekt den Eed in 's Keyzers naem van de vorige Volmagt uyt kragt gedaen in dezer voege:
Den tweeden Eed gedaen in den Naem van syne Majesteyt als Hertog van Brabant, zegt woordelyk:
Den 59 Artikel van de aldus bezwore Blyde Inkomste behelst onder andere het volgende:
De Hertogen van Braband zweeren behoudens deéze nu aengehaelde nog eenen anderen Eed, in handen van den Artsbisschop van Mechelen, ten voôrdeele van de Kerken des zelven Lands, luydende als volgt:
Deze zoo spreékende bewyzen vervoegt met de ootmoedigste vertoogen, waeren van veéle diergelyke reeds voorgeloopen, en wirden van eene menigte van anderen opgevolgt, en allen gezamentlyk versmaed. Geen van allen, niet tegenstaende de levendigste aendringingen der Staeten, wird met de geringste antwoord bejegend. Het nieuw en al verdervend ontwerp ging onophoudelyk voord, onder de bescherming van geweld en linke treéken; den akkerbouw en den koophandel deelde met het Gemeen-best het ongeluk van het zelve lot. En wie zal zig konnen verbeelden, dat den Vorst van allen des volks rampen en geroep onwetend gebleven is!
Hier op volgden twee zoo genoemde Diplome of open-brieven, byde van primo January 1787. Het eerste onder den vlyenden tytel van Nieuwe Forme van bestiering, het ander onder den gene van: Opregting van nieuwe Regterschappen van Justitie in de Nederlanden. Hoe onverschillig de tytels van die twee stukken zig ook vertoonen mogen, hunne Geest en hunne schikkingen zyn met de daed niet min strydig tegen 's Lands-grond-wet, jae zelf vernielende. [ 16 ]
Het eerste, vernietigt de Vergaedering der Gedeputeerden van de Staeten, en by gevolg. Staets-vrydom en het onbetwistbaer recht van niet belast te worden, dan met toestemmig der zelve, daer dreef het regel recht heen om de uytwerkzelen der Octroyén, in weerwil van de trouw verschuldigt aen het Huld verbond en Opene Brieven, te belemmeren, en te saemen te vereydelen de zoo wezenlyke provincieéle verantwoordelykheyd aen de Staeten; alle deéze voorworpen wirden toebetrouwt aen eene willekeurige en teenemael onafhangelyke Schikking.
Het was nog niet genoeg de Natie op die wyze te berooven van haere Vertegenwoordigers of Representanten; men wilde ook de aloude formen van de Raeden omwentelen.
Den tweede artikel van dit Diploma zegt:
Deéze regelen en onderrigtingen behelzen openlyk dat den volmagtigde Minister, die, volgens den derden artikel. Voorzitter of President van dien Raed moest zyn, alleen de beraedende of deliberative stem zou hebben, derhalve dat dien Raed van Gouvernement, een enkeld schynwezen van Raeds vergaedering genaemt mogt worden, eeniglyk ingerigt om den onafhangelyken wil van den [ 17 ]Minister of Voorzitter te volvoeren. Want zelf de onderscheyde Bewinden of Departementen, waer in dien Raed verdeylt was, en die aen verscheyde Raeds-mannen waeren toebetrouwt, moesten allen, op des Ministers wil, hunne beslissingen en uytspraeken vormen; zy hadden immers, om die gewaende beslissingen ten uytvoer te brengen, de zoo-genaemde Intendenten; en deze hadden onder hun verscheyde Commissarissen en Agenten, die in de daed met hunne Meesters niet anders waeren, dan zoo veel snoode en onbezielde werktuygen van de onbepaelde dwingmagt des Ministers.
Hier op volgde het Edict van 12. Meêrt 1787. Inrigtende de Cerkel-Intendentien. Edict, het geene niet alleenelyk linie-regt strydig is met de Blyde Inkomste; maer het gene daer en boven allen het volk deed trillen, voor de ( verschrikkende magt, met welke men die zoo-genaemde Intendentien bekleedde, onder andere zyn den zesden artikel in deze al te klaere en niet min drukkende woorden vervat:
De werkzaeme opperzorg der Intendenten, moest zig volgens den vyfden artikel, uytstrekken, zonder eenige uytneming, tot al wat eenig betrek kan hebben tot de gemeene of publieke bestiering zoo van Staets als huyshoudelyke zaeken; allen Magistraeten, Amptenaeren van Heerlykheden, allen de bestieringen van Provincien, Steden, Gemeentens waeren onderhoirig aen hun.
Tot dus verre echeen men, want men geveynsde het zoo, de Intendentien eeniglyk in-te-richten, tot opperzorg over de gemeene staets en economieke of huyshoudelyke zaeken; men hoôpte de oogen des Volks, by middel van dat vooruytzigt, op de afschrikkelykheyd der Intendentien te doen schemeren. 'T was in het Edict voor de hervorming van de Justicie binnen de Nederlanden van 3. April des zelven jaers 1787.; dat het bewimpeld ontwerp van dwinglandy zig teenemael ontvouwde.
Den vier-en-veertigste artikel, spreékende van de Contentieuse Jurisdictie, luyd aldus:
Artikel 45, zegt:
Ingevolge den zes- en- veertigsten artikel, moesten allen gevallen
Wat was 'er de volkeren dan nog over! dan wel, dat allen onderdaen, zonder eenig, onderscheyd van rang of weerdigheyd, trillen moeste ende beven, op het vooruytzigt van onverdiende en nogtans eerroovende straffen; straffen, die, hoe zeer zy ook des menschen, agtbaerheyd bezwalken konden, evenwel overgelaeten waeren, aen het willekeurig rechts-gebied, van een waenschepsel dat den naem van Intendentie droeg. Onder dit jok wirden alle wetten ontzeneeuwt, de aloude, even eens gelyk de nieuwe, waeren kragteloos, om dat hunne uytwerking, zoo wel als de zegel hunner bekragting, aen het volmachtig bewind van eenen Mensch alleen gelevert waeren. Den Intendent en zyne onderhoirige trokken immers noodzaekelyk eene lyn met den aengestelden Raedsman van het Gouvernement, en dezen hong volstrektelyk af van den wil des Presidents, die den Minister was. Wat nu het tweede Diplome of Open-brief, waer van wy hier voren gesproken hebben, betreft: deze was onder den gewaendel tytel van opregting van nieuwe Regterschappen van Justitie in de Nederlanden; niet min strydig dan de vorige, tegen het Huld-verbond; zie de Blyde Inkomste Artikelen 5. 40, en 59. [ 21 ]
Door dezen Open-brief of Diplome, wir den niet alleenelyk nieuwe Rechts-banken ingevoert; maer den Raed van Brabant, die het voornaemste voorrecht en sterkste Bolwerk van Brabants Grond-wet was, wird: eens-klaps afgeschaft en t'eenemael vernietigt. Dit zelve lot ondergongen ook allen de Rechts-banken der Steden en Heerlykheden, onaengezien de achtbaerste tytels van eenen meest duergekogten eygendom; en in weerwil van de eerste grond-stelling van de Blyde Inkomste. Zie deszelfs eersten artikel, door welken den Hertog belooft en zich met eede verbind:
Nog was het niet genoeg den vrygeboren Borger berooft te hebben van Wet en voor recht en alle zyne Rechten, om hem slaevelyk te doen bukken onder den dwang van de Intendentie; het Reglement op de Criminele Procedure dat reets gedrukt was, bragt hem [ 22 ]eenen nieuwen slag toe; behoudens immers, dat de langduerige vertoevingen, als grondregel aengenomen en bevolen wirden, niet alleenelyk in het geval van groote Schelmstukken; maer ook voor allen feyt dat aen den lyve strafbaer is, was daer en boven die heele verordening of Reglement daer toegeschikt, om den Borgeren onderlingen tegen elkander verraederlyk op te-zetten. Het wird dan alles daer heenen ingericht, om den mensch van den mensch af te trekken, om den geest van genootschap en van aenkleving, en zelfs het edelhertig Nationeel gevoelen volstrektelyk uyt te dooven, ende eyndelingen met de reeds vernietigde vergaederingen, Borgerlyke en Godtsdienstige, en met de verbroke Eeden ook allen, overigen band en ziel van zaemenleving te vernielen.
'T was ook dan dat de verontweerdiging des Volks, opgehitst door Vryheyds liefde, algemeen wird; alle orders van den Staet sloegen de handen in een, om gezamenlyk het dwang-gedrogt te bevegten, en Recht en Wet te verdedigen.
Het besprek, begrepen in den 42. artikel van de Blyde Inkomste, verstrekte tot de krachtigste inleyding:
Dit gelukte de Natie; en de Gouverneurs Generael overtuygt van de billykheyd van 's Volks vertoon-schrift, wirden ten laetsten overgehaelt, en Zy verklaerde met hunnen Staets-brief of Depeche van 30 Mey 1787.:
De gemelde Gouverneurs Generael te zeer overtuygt van de begaene Overtredingen, [ 24 ]om ze te konnen bewimpelen, verzekerde wederom het Volk door hunne Depeche of Staets-brief van 8. Juny van zelve jaer:
Zy verklaerden bovendien:
Dezen Staets-brief laet dan geen twyffel over, of het voorgemeld „oprecht en nauwkeurig verslag van den daedelyken stand der zaeken” is geschied met voorgaende type beraeding van den koninglyken Raed van het Gouvernement. Dezen Staets-brief bewyst ook duydelyk dat de voorberoepe Verklaering van 30. Mey niet dan met kennisse van zaek gegeven is. Hy bewyst eensgelyk dat de Gouverneurs Generael alsdan inniglyk overtuygt waeren, van de billykheyd der vertoogen, en de gerechtigheyd van de wedereysschingen der Staeten. [ 25 ]
Den zelve Staets-brief of Depeche bewyst ook dat, de Gouverneurs Generael beleden hebben: „dat de vermenigvuldigde Verbrekingen, waer over de Staeten zich zoo nadrukkelyk beklaegt hadden, wezenlyk tegenstrydig waeren aen, de Rechten, Vryheden, Privilegien, Costumen en Usagien van Brabant” en des zelfs Grond-wet; jae zelfs strydig tegen den Eed, die den Souveryn gezworen heeft op de agtervolging van de Blyde Inkomste; ende dat allen die verbrekingen, zonder bepaeling, zonder eenige uytneming en zonder uytstel herstelt moesten worden.
Naer eene zoo openbaere bekentenis van de begaene verbrekingen van Recht en Grond-wetten, naer eene zoo uytdrukkende opschorssing, vervoegt met de sprekenste beloften zoo dikmaels ondersteunt en zoo dikmaels herhaelt, mogt zich allen Nederlander, te recht, overgeven aen een gegrond vertrouwen, dat allen die inbreuken en overtredingen een eynde zoude nemen; en dat den Souveryn de meergemelde Verklaering van 30. Mey zoude bezegelt hebben; maer den uytslag heeft bewezen: dat Zyne Majesteyt, in weerwil van den voorstel, door den Cancelier van Hof en Staet Hem voorgedraegen, in weerwil van het Raeds-besluyt van zyn Nederlands Gouvernement, en regelregt tegen het „opregt en nauwkeurig Verslag van den stand der zaeken”, strydig te zaemen tegen alle die dringende bewys en beweeg-redenen, Hem voorgestelt door de Gouverneurs Generael van Nederland, onbeweeglyk besloten had, zyn despotiek en [ 26 ]onderdrukkend ontwerp ten uyt-voer te brengen. De Ondervinding heeft ook geleert: dat den Keyzer, om des te beter zyne uytzichten en zyn oogmerk te bewimpelen, de lang-gehoopte bekragtiging van de bewuste Verklaering van 30. Mey, onder voorwendzel van eenen anderen weg in te gaen, geweygert heeft. Hy wederriep dan Zynen Minister; en gebood de Gouverneurs Generael hun by zynen Persoon te vervoegen, onder voorwendzel, dat zy daer Middelaeren konden zyn, tusschen Zyne Majesteyt ende het Volk; Hy wilde ook: dat alle de Orders van de Staeten der Nederlandsche Provincien, eenige uyt hun midden zouden verkiezen, en zonderling van den derden Staet; om die nae Hem te zenden, belast om on der d'oogen van Zyne Majesteyt te brengen de klagten en bezwaernissen van hunne Vergaederingen; wederom al vynsende dat Hy bereyd was mst Hun daer over in onderhandeling te treden.
De klagten des Volks waeren van over lang klaer en duydelyk genoegzaem te Weenen voorgedraegen, en deze Afzendelingen, waeren uyt kragt van ' 's lands Grond-wetten, teenemael onbevoegt, eenige verandering in de zelve in te willigen; dus sloeg d' onnutheyd van dezen openlyk vruchteloozen stap, in d'oogen van een ider. Dit nogtans wederom onaengezien, hebben de Staeten aen 's Keyzers vraege teenemael voldaen; hunne Zendelingen zyn verschenen aen den Voet van den Throon; de Staeten waeren in vaste verbeelding:
En wel te recht; want niet alleenelyk hadden de Lieutenants Gouverneurs en Capiteyns Generael zulks, by hunnen Staets-brief of Depeche van 18. July 1787., doen hopen, maer Zy hadden't wezenlyk belooft.
In weerwil nogtans dezer zoo eerbiedige inwilliging van de Staeten en van 't Volk, niet tegenstaende de Afgezanten der Provincien hun zendelingschap aen den Throon verrigt hadden ( het gene als het eynde der zwaerigheden en beroertens aengekondigt was ) heeft evenwel den Prins noyt stond opgehouden zynen Despotieken Opstel te vervoorderen. Want onderwyl de Gouverneurs Generael, den Minister en de Afgezanten der Nederlandsche Provincien vertrokken waeren, om zich te Weenen te begeven, stelde den Keyzer eenen anderen list, een ander bedrog in 't werk, waer uyt bleek, dat men daer heenen gong, en geen ander oogmerk had, dan des Lands-grond stellige Wet teenemael om-te-wentelen.
Zyn Gouverneur en Capiteyn Generael ( adinterim ) zond op 5. Augusti 1787. eene Note aen de Staeten, waer by Hy hun aen kondigde:
Zoo wird het afzenden van Gedeputeerden nae Weenen, wanneer daer in maer nauwlyks toegestemt was, wel aenstonds opgevolgt door eene nieuwe list, te weten de verzaemeling van Troupen, om daer door, gemakkelyker te gelukken in 't voorgenomen ontwerp, de omwenteling der Grond-wetten. [ 30 ]
Ook, niet tegenftaende die plechtige beloften, van Keyzer en Minister, baerde de zelve Verzaemeling niet wynig agterdogt in't Volk, en wat wonder? Door d' ondervinding geleert, hoe wynig staet op 's Keyzers woord te maeken is, begreep het Volk heel wel 't gevaer waer in het lag. De dry Orders van den Staet begaven zich by den Lieutenant Gouverneur en Capiteyn Generael ad Interim; om Hem de opgevatte vrees des Volks kenbaer te maeken; maer Deze verzekerde Hun: dat de Troupen, die verplaetst zouden worden, in geene deelen zouden gebruykt worden, om iemand, wie het zyn mogt, eenige moeyte of nadeel toe-te-brengen; en dat er ook geen hoe genaemt ontwerp voor handen was, het geene in eeniger wyze des Lands Grond-wet zou konnen kwetzen; de Majesteyt zelf verzekerde, dat zoo mep Hem voldoening gaf in deze noodzaekelyke verplaetzing der Troupen, deze in de Nederlanden niet zouden inkomen; dat aen de Borger-wagten de Waek der Policye toebetrouwt zou blyven op de zelve voet; en de Lieutenant Gouverneur Generael, par Interim bekragtigde dit allen met zyn woord van Eer.
De dry Orders van de Staeten, raedplegende de Gevoelens van oprechtheyd, die de Natie aengeboren is, aennemende met eerbied de beloften van den Keyzer, en betrouwende op het woord van Eer van zynen Lieutenant Gouverneur Generael, stemden toe in de verzaemeling van Troupen. Maer helaes! uyt de gevolgen bleek wederom, dat [ 31 ]zy het slagt-offer van hunne goede trouw, en op een laege wyze bedrogen waeren. Deze zoo afgelproke verzaemeling was nog niet uytgevoert, de Troupen waeren nog op hunnen aentogt, wanneer de fytelykheden en de geweldenaereyen tegen de Borgeren reets begonnen; op de Schuyt van Mechelen op Antwerpen wirden vreedzaeme reyfigers door Soldaeten mishandelt, en eenfgelyk een bezonder en aenzienlyk Persoon te Willebroek, te S. Gilles, voorstad van Brussel, wirden'er om hals gebragt en vermoort; wat zullen Wy zeggen van de geweldenaeryen te Brussel gepleegt op 20 September! Hier kan men ook byvoegen de bejegening met welke den Keyzer de Afgezanten der Staeten te Weenen onthaelt heeft. Het laege bedrog van wegens den Souvereyn, ten opzichte van zyn Volk, vertoont zich openlyker: waneer men in aendacht neemt, dat Zyne Majesteyt, in zynen brief uyt Weenen gedagteekent op 3. July 1787., zoo duydelyk gezeyd had:
De Staeten hebben daer aen voldaen gelyk ook aen het inwilligen van de verzameling van Troupen.
Het Volk dan en Zyne Vertegenwoordigers hebben voldaen, aen al wat van Hun gevergt en in voorwaerde gestelt was, als zullende de laeste pael aen alle moeyelykheden zetten. Dat zelve Volk vergde dan ook met recht, dat den Souvereyn, van zynen kant, aen Zyn Keyzerlyk gegeven Woord, en aen zyne beloften hulde zoude doen; maer den uytslag heeft in het oog van heel de wereld doen blyken: dat er niet meer vertrouwen op zyn Woord te stellen was, dan op de vorige verbintenissen de welke Hy reeds zoo ligtveerdiglyk had afgeschut als Hy aen den Eed op de agtervolging van 's Lands Grond-Wet de Blyde Inkomste, gezworen, ontbroken had.
Want nu onderrigt zynde dat de verzae[ 33 ]meling van Troupen gedaen was; ontvong Zyne Majefteyt de afgezondene der Nederlandsche Staeten, niet overeenkomstig met de beloften in de voorgemelde brief van 3. July vervat; maer met een gelaeten oog van verontweerdiging.
Deze afkeerige antwoord van den Keyzer, zaemen tegenstrevend tegens het beloofde in synen brief van 3. July, en tegen het gene Hy door syne Gouverneurs en Capiteyns Generael had toegezeyd, doet openlyk blyken dat den Keyzer de Natie te leur stelde en geen ander inzigt had dan-ze met geweld te onderdrukken. Die hier vorengemelde bevelen; beter bekent onder de benaeming van Prealables, waeren, volgens het oordeel van den heelen wereld, voor het grootere gedeelte, regelrecht strydig tegen het Huld-verbond, tegen [ 34 ]den gezworen eed, op des zelfs agtervolging, en van dien aert, dat nog Staeten nog Volk de zelve konden zonder meyneedigheyd inwilligen.
Des niet tegenstaende hadden de Staeten, betrekkelyk tot die zoogenaemde Prealables, dat allen toegestemt, het gene met hunnen Eed, met 's Volks rechten ende Grond-wet ten vervoeglyk was; zoo verre dat den Lieutenant Gouverneur en Capiteyn Generael par interim by zyne Depeche van 21. 7ber 1787, op bevel van zyne Majesteyt den Keyzer en Koning, en in des zelfs naem verklaerde:
Kan eene Natie eene sprekendere preuve, een klaerder bewys noodig hebben, dat den Souvereyn in de uytwerking van zynen opstel en van zyn ontwerp niet dan zyn eygen belang geraedpleegt heeft, dat Hy, niet dat gene de rechtveerdigheyd en 's Volks welzyn, maer dat de drift hem voorschreef, gevolgt heeft!!
Den tweede Artikel zegt immers allerduy[ 36 ]delykt: dat zyne rechtveerdigheyd Hem verbonden heeft, teenemael af-te-zien van de inrichting van de nieuwe Rechtsbanken, Intendentien en de Commissarissen van de Intendenten en het geene bestemt by de twee Opene brieven, van den eersten Januari 1787, rackende de Staets-bewindhebbing der Provincien, en der zelver Deputatie.
'T was dan onrechtveerdig, 't geene by die Opene-brieven, betrekkelyk deze voorwerpen, ingericht was, en den Keyzer zelf erkend'er de ongerechtigheyd van.
Niemand kan ontkennen: dat eene-wet die nadeelig is en streyd tegen de Grondleggige Wetten, tegens 's lands Constitutie of regerings-forme, en te zaemen strevende tegen den Algemeenen Wil van de Natie, deze het recht behoud zulke Wet te verydelen, de gegeven macht in-te-trekken, en zich tegen d' overtreding op-te-zetten; zulk een algemeen Volks wil blyft altyd de hoogste wet, voor den Souvereyn en voor den Önderdaen; altyd de echte maet van de macht, die in den Souveryn is gezeten, en van de gehoorzaemheyd die den Onderdaen verschuldigt is; hy is den band die de Natie aen haer Opperhoofd, en dit aen de Natie verknogt; maer een band die-ze byde en wederzyds vasthecht, dus als den Souvereyn den band verbreekt, worden de Orderdaenen los.
De Blyde Inkomste maekt voor de Nederlanden het bewys van die Grondstellingen. Den Hertog van Brabant word voor dusdanige niet herkent, ten' zy by een verdrag met het Volk; dit verdrag moet Hy bezweeren met voorgeschreven Eed, eer dat het Volk [ 37 ]Hem trouw en hulde belooft en zweert; blykens de bedingen hervat in den 59. Artikel van de Blyde Inkomste, en de Huldingsplegt alleen is 'er een volstrekt bewys van.
Op den stip nu, wanneer den aenstonds beroepen Staets-brief of Depeche verscheen, streelde zich de Natie, uytgenomen eenige byzondere, die 's Keyzers ontwerp en geweldzuchtige poogingen doorgrond hadden, dat zy het eynde van de publieke ellenden, en het hoogste Sop van welvaert bereykt had. Maer 't is dan juyst den tyd-stip geweest, op welke men begonst heeft te voltrekken de onrechtveêrdigste aller onderdrukkingen, die in de Jaer-boeken der Volkeren te vinden is. 'T is net op dat tyd-stip geweest, dat de vreedheyd en openbaere dwangzucht opgevolgt hebben de listen en 't bedrog; zonderling zedert dat een Bloed-gierig Minister, in weerwil van de Blyde Inkomste, aen de Staets-bestiering gekomen is. Maer dewyl het niet meer noodig is, dit allen te herhaelen, het gene de Staeten, in eene menigte van Vertoog-schriften, over de omwentelingen der Grond-wetten, zoo voor het Godtsdienstige als voor het Borgerlyke aengeklaegt hebben, zullen wy hier alleenelyk aenvoegen eenige voornaeme gebeurtenissen, de welke zoo veele kentrekken van de schrikkelykste dwinglandye zyn.
Van op den Oogenblik der aenkomst van dezen Staets-Minister, hebben de Gouverneurs en Capiteyns Generael niets meer geheerscht, maer enkelyk en stoffelyk hunne Naemen geleent aen de geweldenaryen van den Minister zoo strydig tegen de Blyde In[ 38 ]komste; 't is ook zedert dien tyd, dat de Gouverneurs Generael, aen de Natie niet al leen een onnut gewigt, maer zelf een bezwaerend pak geworden zyn. 'T is dien vreeden Minister, die het eerste Werk-tuyg van ontallyke afgryzelykheden en herdnekkigste Borger-moorden geweest is en nog altyd allen middel aenwend om het volk te pletten.
Staet·Minister geworden, was wel eerst syne zorg, door slimme treken, uyt allen order van den Staet eenige Verkoopelingen aen syne koorde te hegten; dan de vereeniging van de dry Staets-orders te verdeelen, het gene Hy ook poogde in den Souverynen Kaede van Braband te wege te brengen. Als hy nu syn oogwit door heymelyke konst en bedrog eenigzins bereykt had; gong hy syne magt zoo verre te buyten, dat Hy den gezeyden Souverynen Raede verbood, eenige gemeenschap of aenegting met de Staeten, betrekkelyk tot de Lands-wet of Blyde Inkomste, te onderhouden. Hy bediende zig, met eene koele onverschilligheyd, van allen slag van middel, vleyerye, misbruyk van vertrouwen, geveynstheyd, bedrog, bedreyging, militaire magt, moord, alles met een woord wird in 't werk gestelt; de Canons en Bayonetten naemen de plaets in van de Grond wetten, de Rechtveêrdigheyd en gerechtigheyd wirden verballingt; de inschryving of registreering van de Lands-wet vernielende nieuwigheden, gebeurde onder den schrik der Wapenen, en tusschen het gehuyl van eene publieke Borgermoord; den Raed van Braband wird ontschakeld; er bleven [ 39 ]slegts eenige Ledemaeten, voor 't meesten deel slaevelyke kettens gebonden aen de hooge magt. Dan zag men allen soort van Borgeren geslag-offert aen het geweld; zy wirden ter gevangenis geleyd; ontrooft van hunne bezittingen; in ballingschap gedreven; en dit allen, op een ongehoord en volstrekt willekeurig gezag; de Landschool van Loven wird vernietigt, de Bisschoppelyke kweekscholen, verzegelt aen de Bisschoppen door de onschendbaerste rechten, wirden door militairen overweldigt; de Leerlingen tot het Priesterschap wirden 'er uytgerukt, met zoo veel schand als onbeschaemtheyd; de Bisschoppen wirden in Arrest gezet, en overgelaeten aen het opzicht der Soldaeten; de Staets-leden belet tot de algemeene vergaedering te komen; de Abdyen opgeheven; allen hunne goederen heylig en onbeylig overweldigt. Eyndelyk wirden de Borgeren gekwollen, geplaegt en vreedelyk behandelt; het inzicht was den Volken tot oproer uyt-te-lokken, om onder voorwendzel, als of den Staets-Minister gedwongen was geweest met krygsgeweld hun tot de gehoorzaemheyd te dwingen, het Volk als overwinnaer te handelen, en onder dien dekmantel zyne dwingelandye te bewimpelen.
Den Minister heeft ten dezen eynde gepoogt de Militairen te doen vergeten wie zy zyn en wat zy de Natie verschuldigt zyn; Hy heeft hun doen vergeten, immers het grootere gedeelte van hun, dat zy ampts-halve geschikt zyn om den Borgeren te verdedigen tegen de aenvallen der vremden, en de innige ruste en vyligheyd te handhaeven, en dat zy daer [ 40 ]voor, door de Natie betaelt worden; dat hebben zy vergeten, en zyn geworden de Huerling-wagters van de ongerechtigheyd en dwang-zucht van den Souveryn.
Geen een inwoonder is 'er in Braband, die het niet geheugt dat op 22. January 1788, den Souverynen Raede van Braband door de Soldaeten omringt is geworden, om de Raeds-heeren in hunne te nemen besluyten te dwingen. Ider een weet : dat den Staets-Minister op diën dag, ten agt ueren 's morgens. Hun eenen Staets-brief of Depeche ge zonden heeft, waer by Hy hun liet weten: dat hy volstrektelyk wilde ( over-een-kom-stig fyne vorige bevelen ) dat het Edict van 17. December 1787, zou verkondigt worden binnen den tyd van vier en twintig ueren, die reets zeer na verloopen waeren; dat Hy hun nogmaels geboôd daer aen te voldoen; Hy verbood hun stiptelyk, te scheyden, of het Raeds-huys te verlaeten: bevorens deze verkondiging volbrogt en Hem rekenschap van Hun genomen besluyt gegeven te hebben; Hy berichte Hun ook teffens: dat hy geen hoegenaemt vertoogschrift zou aenveerden en indien men 'er Hem eenig zond, dat den Raed zig bloot zou stellen aen die versmaeding, dat men het Hun, zelf onopengedaen, weder zou zenden; en dat wel met een naedere aenzegging in deze duydelyke woorden begrepen: „ Dat, gelyk Hy hun den dag te vooren vier-en twintig ueren tot beraeming verleent had. Hy 'er dien dag maer vier konde toestaen, en dat, ingeval de publicatie of verkondiging niet binnen den bepaelden tyd van twee ueren verricht wird, Hy ze [ 41 ]met geweld zou doen uytvoeren, moest Hy ook den Raed doen omringen, en tot hulpe roepen den rampspoedigen middel, van Canons en Bayonetten; welkers gebruyk Zyne Majesteyt Hem uytdrukkelyk bevolen had, voor het geval van eenen zoo voltrokken tegenstand.”
'T is dien noodlottigen dag geweeft, dat een Detachement van Militairen, onder het bevel van eenen Officier, op de groote merkt van Brussel, eene moordery begaen heeft, waer by veele onnoozele Borgeren het leven gelaeten hebben; en verre dat die moordenaeren de welverdiende straf zouden ondergaen hebben, is in tegendeel de bevelhebbende Officier begunstigt met de verhooging van eenen trap; op dat daer door de anderen opgewekt mogten worden, om dat onmenschelyk voorbeeld naer te volgen. En 't is ook naergevolgt, 't is naergevolgt zoo een barbaersch voorbeeld, en dat wel in dry Steden Antwerpen, Loven en Mechelen.
Wat eyschelyk treur-vertoog heeft Antwerpen niet opgelevert op den vierden Augusti 1788.! Vrouwen, Kinderen, Gryzaerts, Zwangere Moeders, onnoozele Zuygelingen hangende nog aen de borst van hunne Voedsters, reysigers, koopluyden, vremden, ingezetenen, en wat meer! Deze slagt-offers bedekten de Straeten, even eens als in een Stad stormender hand van bloed-dorstige barbaeren ingenomen! schroey en platte kogels, heeft men uytgezogt, als de gunstigste werktuygen, om zulken bloed genoegzaem te vergieten.
'T was uyt een diergelyk inzicht en geen[ 42 ]zins op het voorgedraege listig voorwendzel, dat men te Brussel, wanneer daer alles in rust en stilte was, zich meester maekte van de groote plaets en van de Borgerlyke wagt, voorgevende dat men allen slag van wanorder tegen wilde gaen, en den deugd zaemen Borger, tegen de uytsporigheden, tot welke het grouwe zich mogt uytlaeten, door de kragtigste middelen te beveyligen; men stelde derhalve in de plaets der Borgeren eene sterke krygs-wagt, gewaepent met twee Canons, gestelt recht over het Stad-huys om daer op een volkomen meesterfchap te konnen oeffenen, en by gevolg over de Vergaedering der Staeten te heerschen, die al daer gehouden word, en waer alles berust: Hunne Greffie en Papieren; gelyk zy ook met de daed in het vervolg de Staeten alles ontnomen hebben, de voorgemelde Greffie en Papieren, alle de Archiven, Documenten, Tytels en al wat de Staeten toebehoorde.
Den loop van de Justitie is ook onderbroken geworden, door dien, dat aen den Souverynen Raed van Brabant en andere Rechtsbanken, menigmaelen Verbod van recht te doen is toegezonden geweest. Eene menigte van Borgeren zyn door militaire geweld vast gegrepen geweest, om naer Hongaryen gezonden te worden en daer gedwongen te dienen, en dat onder het valsch voorwendzel, van daer door de publieke vyligheyd te bewerken.
Wie zal konnen uytdrukken of verhaelen allen de onrechtveerdigheden, allen de Grouwels en valsche geweldenaeryen, gepleegt tegen de Borgeren en tegen heel de Natie [ 43 ]ieder maend, elke week, jae iederen dag, zyn'er door bezwalkt geweeft; de Rechtsschendingen zyn ontelbaer; nog Eygendom, nog Staets-vrydom, nog Borgerlyke, nog persoonelyken vrydom, nog den gehyligden Godts-dienst zelf, zyn 'er vry van gebleven; met een woord de heele Land en Grond-wet is omgewentelt geweest.
Op den zesden Juni verscheen een Open-brief, van Zyne Majesteyt den Keyzer en Koning gedagteekent te Luxenbourg, en opgevolgt door eene verordening, van den achthienden der zelver maend, ook op den Naem van den Keyzer en Koning; by, welke den Raed van Brabant vernietigt wird en afgeschaft, met stipt verbod aen allen des zelfs Ledemaeten, voortaen eenige bediening of eenigen hoe genaemden Act van rechts-gebied uyt kracht van Hun ampt te oeffenen, met bedreyging van voor altyd uyt, de Nederlanden verbannen te worden. Den grooten Raed van Mechelen wird bemagtigt, om in Braband het Rechts gebied van den voorgemelden Raed te oeffenen.
De Lands belastingen, de Hofs-houding, en het ligten der Imposten wirden verklaert vastgestelt, zonder dat men gehouden zou zyn de toestemming van de Staeten voortaen meer te vraegen De Deputatie van de dry Orders der Staeten, gelyk ook de oude inrichting van den Derden Staet, wird vernietigt, om daer aen eene nieuwe schikking te geven, overeenkomstig met het ontwerp en met de uytzig ten van den Keyzer.
Eyndeling door de zoo aenstonds gemelde [ 44 ]Verordening, wird verklaert:
Het is dan open en onwederleggelyk voor gansch Europa, dat Syne Majesteyt den Keyzer en Koning, ten opzigte der Nederlanders eene afschrikkelyke dwinglandy heeft doen plegen; dat Hy de heyligste syner banden gebroken heeft; dat hy niet alleenelyk syn Woord en syne beloften ontrouw geweest is; maer ook zelf verbroken heeft den eed, gezworen op de handhaeving en agtervolging van het Huld-verbond; dat Hy allen de vergunningen, gegeven en bekragtigd aen de Provincien van Brabant en Henegouw, met den ganfchen inhoud van de Blyde Inkomste vernietigt heeft. Dat Hy gevolgentlyk, verre van de Natie in haeren voorspoedigen stand behouden te hebben, tot welk uytzigt zy Hem de hooge macht had betrouwt, Hy deze in tegendeel gebruykt heeft, om haer van de Vryheyd en haere eygenfchap te berooven, en ze te doen bukken onder het Jok van vreede en barbaersche Wetten; dat derhalve het Volk is behandelt geworden, zoo door Syne Majesteyt zelve, als door synen Staets Minister en syn Gouvernement Generael, niet gelyk men een vry volk maer gelyk men vyanden van den Staet, gelyk men slaeven behandelt.
Het is even kennelyk en wereldkundig zoo door de Requesten, Smeekingen, Vertoogen [ 45 ]aen den Souvereyn voorgedraegen, en door het afzenden van Staets-gezanten by des-zelfs Persoon, als door het inwilligen der belastingen van den jaere 1787 dat de" Natie niet alleenelyk dar geéne voltrokken heeft waer aen zy zig verbonden had; maer ook meer gedaen heeft dan den Keyzer Haer konde vergen, en zelf meer dan Hy had mogen verwagten; waeruyt zeker volgt: dat zy geen minder recht heeft dan den Souveryn, om aen het Huld-verbond te verzaeken, en te hervatten de hooge oeffening van haere oorspronkelyke en onafstappelyke rechten.
Dit is immers een recht, het gene der Volkeren Wezenheyd aenkleeft, en waer van zy blykens de aloude geschiedenissen, menigmael gebruyk gemaekt hebben. In de Maend Mey van den jaere DCCCCXXII, verklaerde de Algemeene Vergaedering der Franken, misnoegt over Karel den eenvoudigen, dat Zy Hem niet meer voor Souveryn begeerde; en, gebroken stroey-peylen ter aerde werpende, verzaekte zy aen trouw en hulde. Een diergelyk voorbeeld ontmoet men in de XIV. Eeuw, wanneer de Zwitzersche Landstreken of Cantons, zich tot eene Republiek of Gemeen-best hebben opgerecht. Een derden vind men in het begin van de XV. Eeuw, betreffende Hertog Jan den IV, van Brabant. Maer voor al heeft het jaer MDLXXXI, een zoortgelyk voorbeeld opgelevert, waer uyt eene der bloemenste en aenzienelykste Republieken geboren is; 't was Philip II. Koning van Spagnien en Souvereyn van de Nederlanden die daer toe de aenleyding en gelegentheyd gaf; nogtans had hy by langen zoo verre niet [ 46 ]uytgespoort, als Joseph II; nog de Lands grond-wetten op verre nae zoo zeer niet geschonden; nog den Volken zoo geweldenaert, wanneer Hy vervallen van de Souveryniteyt verklaert wird.
Alle deze redenen dan, en in aendagt genomen de onbeweeglyke halfsterrigheyd, met welke den Keyzer voortvaert het Nederlandsch Volk in slaeverny te knellen, ook aengemerkt het Huld-verbond en de naturelyke plichten, die Ons verbinden, onzen Godts-dienst, onzen Vrydom, onze Rechten en Voorrechten, onze Gebruyken en Vryheden ongeschonden aen onze naerkomelingen over-te-geven, gelyk wy-ze ongehindert van onze Vaderen gekregen hebben, stellen Ons in de harde noodzaekelyk, van Ons aen de dwang-zuchtige Heerschappy des voorgemelden Keyzers te ontrekken.
Ende in gevolge dier macken wy kond en kennelyk dat Wy ten aenzien der voorbeschreven onderdrukkingen en der zelver omstandigheden, gepraemt door de drukkenste noodzaekelykheyd, naer rype overweging met eenstemming en algemeen gevoelen, verklaert hebben gelyk Wy verklaeren by deze den Keyzer Joseph 11, Hertog van Brabant ipso Jure, vervallen van de Souveryniteyt, Domeynen, Rechten en Voor-rechten van het gezeyd Hertogdom en des-zelfs Lande en de gene daer van afhangende; ende Wy verklaeren Ons EEN VRY EN ONAFHANGELYK VOLK. En in gevolge diër verbieden wy aen allen en iegelyken van voortaen, op wat wyze of maniere het mogt zyn, den gewezen Hertog in die hoedaenigheyd te herkennen. Verbiedende eensgelyk eenen iege[ 47 ]lyken, zig in het vervolg van des-zelfs Naem of Wapenen te bedienen in wat zaek of stof, den Hertog, des-zelfs hoog-gezag, rechts-gebied, of Grond-goederen betreffende, het zou de mogen wezen, nog ook te gedoogen dat-ze van iemand daer toe-gebruykt worden.
Wy verklaeren gevolgentlyk ieder een, van wat rang of staet hy zyn mag, borgerlyk of militair, ontslagen en ontbonden van alle gehoorzaemheyd en getrouwigheyd ten opzigte van den voorgemelden Keyzer, en allen Amptenaeren, allen die hoog-recht hebben, Leen mannen, en smalre Leen-mannen van welke hoedaenigheyd of weerdigheyd zy mogten zyn, verlost, ontslagen van alle andersins verschuldigde verbintenissen, en eed, gezworen aen den voorgemelden Kyzer als Hertog van Braband.
Wy verbieden ook allen hoog-recht hebbende Amptenaeren, bedienden en alle andere in eenigermaniere gebruyk te maeken van de Tytels, klynen of grooten Zegel, of Wapenen van den gewezen Hertog van Braband; en gebieden dat men ondertusschen, en tot dat door den Raed van Staet der Natie anders geschikt zal zyn, den tytel van VOLK zal aennemen en dat men zig bedienen zal van de Zegel en Wapenen der Staeten, tot dat hier in ook anders zal voorzien zyn. Op straffe van onweerde van allen Act, Depeche of Brieven hoegenaemt, die anders dan hier vooren geschreven en bevolen is, gedaen, geteekent ofte gezegeld zullen zyn.
En om des te zekerder uytwerkzel van deze tegenwoordige te beryken, gebieden, Wy: dat alle Zegels en Wapenen van den Keyzer Joseph II, gewezen Hertog van Lothryk, van Braband en Limborg, zonder uytstel naer de [ 48 ]aenkondiging 'dezes, de Staeten behandigt zullen worden.
Alnog verklaeren en gebieden Wy: dat voortaen geen geld of munte meer geslagen zal worden op den Stempel of Wapenen van den voorgemelden gewezen Hertog; maer eeniglyk op dien Stempel en Wapenen die men ten eersten voorschryven zal. Dit onverhindert gedoogen Wy ondertusschen, en tot dat het anders geschikt zal zyn, dat de Munten en gang hebbende gelden, op dien voet blyven, die zy tot nu toe gehad hebben.
Bevelen en gebieden Wy: dat dit Ons tegenwoordig Manifest gedrukt, aengekondigt en op alle gewoonelyke plaetsen en daer het nóódig mogt zyn, aengeplekt worde, in de Provincie van Brabant, des-zelfs Landen en daer van afhangende, op dat zich niemand van onwetentheyd dezes bedienen zou. Wy beveelen dan en gebieden allen den geenen, wie het raeken mag, stiptelyk te agtervolgen den heelen inhoud van dit Manifest; {{sc|Want het Welzyn en Behoudenis van het Vaderland zulks vereyscht. Dan vermits den Staeten-Zegel, by kracht en geweld, door den gewezen Hertog in beslag genomen is, hebben Wy onzen Volmachtigden Agent bevoegt, deés Ons Manifest, met het Cachet zyner Wapenen, te zegelen; zullende dit in de plaets van den Staeten Zegel gebruykt worden, tot dat dezen in onze magt zal zyn. Aldus gedaen te Hoogstraeten in Braband den vier-en-twintigsten October 1789, ende was bekleed met den gezeyden Zegel en geteekent: H. C. N. VAN DER NOOT, volmagtigden Agent van het Volk van Braband.